Καθώς οι επιθέσεις εναντίον αμάχων συσσωρεύονται στην Ουκρανία και η Μόσχα μετατοπίζει την ευθύνη στο Κίεβο, δημοσιογράφοι, ΜΚΟ και διεθνείς οργανισμοί αναλαμβάνουν το δύσκολο έργο του καταλογισμού ευθυνών για αυτά τα εγκλήματα πολέμου.

Περίπου ένα μήνα μετά την έναρξη της εισβολής στην Ουκρανία, το Κρεμλίνο αρνείται με κάθε τρόπο όλα τα χτυπήματα εναντίον αμάχων που του αποδίδονται. Μέσω διαφόρων καναλιών -επίσημων ή μη-, σε διάφορες περιπτώσεις, όπως το μαιευτήριο ή το θέατρο της Μαριούπολης, η Μόσχα κατηγορεί συστηματικά τις ουκρανικές δυνάμεις, με σκληρά δελτία Τύπου. Σε αυτόν τον πόλεμο πληροφοριών, ο κόσμος αναρωτιέται αν τελικά υπάρχουν δυνατότητες να βεβαιωθεί κανείς για το ποια πλευρά ευθύνεται για τα χτυπήματα κατά αμάχων, όπως σημειώνει ο Alexandre Horn στη Liberation.

Όπως σε κάθε σύγκρουση, αυτές οι δύσκολες έρευνες διεξάγονται από δημοσιογράφους, ανθρωπιστικές ΜΚΟ ή διεθνείς οργανισμούς, όπως ο ΟΗΕ και Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο. Το τελευταίο έχει ήδη ξεκινήσει έρευνα για πιθανά εγκλήματα πολέμου και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας στην Ουκρανία. Ο στόχος είναι σαφής: να δουλέψουν πάνω σε περιπτώσεις χτυπημάτων κατά αμάχων, να τις καταγράψουν, να τις τεκμηριώσουν και να προσπαθήσουν να συγκεντρώσουν αρκετά στοιχεία, ώστε να μπορέσουμε να αποδείξουμε ποιος ευθύνεται για τα χτυπήματα.

Μαρτυρίες, φωτογραφίες, συντρίμμια

Ο Marc Garlasco είναι στρατιωτικός σύμβουλος σε μία ολλανδική ΜΚΟ, την «PAX». Ο Garlasco ως πρώην ειδικός του Πενταγώνου έχει διερευνήσει για λογαριασμό του ΟΗΕ για εγκλήματα πολέμου που διαπράχθηκαν σε Αφγανιστάν, Ιράκ, Συρία και Λιβύη. «Δεν είναι σαν να παίρναμε ένα θραύσμα σφαίρας και να ήμασταν σε θέση να πούμε αυτομάτως ποιος πυροβόλησε και τι συνέβη», εξηγεί στη Liberation. Πρέπει να συγκεντρώσουμε πολλές πηγές πληροφοριών, για να προσπαθήσουμε να καταλάβουμε τι συνέβη. Είναι απαραίτητο να συνδυάσουμε τις μαρτυρίες μαρτύρων και θυμάτων, να αναλύσουμε τις δορυφορικές εικόνες, τις φωτογραφίες που τραβήχτηκαν από την επίθεση, τα συντρίμμια των πυρομαχικών που χρησιμοποιήθηκαν ή το σχήμα του κρατήρα μιας οβίδας».

Είναι ένα πολύπλοκο έργο που χρησιμοποιεί, μεταξύ άλλων, τεχνικές έρευνας ανοιχτού κώδικα ή Osint για «Νοημοσύνη ανοιχτού κώδικα». Η Μιλένα Μαρίν είναι μέλος του Εργαστηρίου Αποδεικτικών Στοιχείων («Evidence Lab») της Διεθνούς Αμνηστίας, το οποίο συμμετέχει ενεργά σε έρευνες ως προς εγκλήματα πολέμου. Είναι ειδική στην έρευνα ανοιχτού κώδικα και εργάζεται σήμερα για τη σύγκρουση στην Ουκρανία: «Χρησιμοποιούμε έναν συνδυασμό ανοιχτού κώδικα, με εξ αποστάσεως ανάλυση βίντεο ή φωτογραφιών, και έρευνα πεδίου με μία ομάδα συναδέλφων που βρίσκονται επιτόπου. (…) Αναλύουμε τους τύπους χρησιμοποιημένων όπλων, τις κινήσεις των στρατευμάτων την εξέλιξη στο μέτωπο. Αλλά νομίζω ότι σε πολλές περιπτώσεις (αυτή η παρουσία στο χώρο) είναι ο μόνος τρόπος, για να καταλάβουμε πλήρως τι συμβαίνει», αναφέρει στο ίδιο μέσο.

Ένα κοινό οπλοστάσιο

Αυτές οι έρευνες ενίοτε διεξάγονται εν μέσω συγκρούσεων ενώ δεν πετυχαίνουν πάντα. Όπως λέει στη Liberation ο Μαρκ Γκαρλάσκο: «Σίγουρα, για κάποιες επιθέσεις, όταν οι ρωσικές και ουκρανικές δυνάμεις μάχονται γύρω από πόλεις, η κατάσταση περιπλέκεται. Καθώς η σύγκρουση εξελίσσεται, δίνονται διαφορετικές μάχες στα ίδια μέρη, υπάρχουν πολλές μετακινήσεις στρατευμάτων. Μεταξύ των κακών καιρικών συνθηκών, των μαχών και των μετακινήσεων, τα αποδεικτικά στοιχεία καταστρέφονται. Μπορεί να είναι περίπλοκο να προσδιοριστεί ποιος πυροβόλησε».

Εκτός από αυτά τα προβλήματα, οι ιδιαιτερότητες της ουκρανικής σύγκρουσης περιπλέκουν περαιτέρω το έργο. Ο Neil Gibson είναι αναλυτής όπλων, ο οποίος παρακολουθεί στενά το οπλοστάσιο που αναπτύσσεται στην Ουκρανία. Επισημαίνει στη Liberation ότι «αμφότερες οι πλευρές της σύγκρουσης χρησιμοποιούν πολλά όπλα που χρονολογούνται από την εποχή της ΕΣΣΔ, όπως και τα πυρομαχικά. Μόνο τα όπλα που κάθε χώρα έχει αναπτύξει μετά από αυτό το διάστημα μπορούν να διαφοροποιηθούν σαφώς. Για να μην αναφέρουμε τις περιπτώσεις εξοπλισμών που κατάσχονται και επαναχρησιμοποιούνται. Μόνο οι επιγραφές (μερικές φορές ορατές σε θραύσματα) μπορούν να βοηθήσουν σε αυτές τις περιπτώσεις. Αλλά χωρίς πρόσθετα δεδομένα, παραμένει εξαιρετικά δύσκολο».

Παρά τις δυσκολίες αυτές, ο Marc Garlasco παραμένει βέβαιος: «Ακόμη και αν δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι για όλα τα περιστατικά, νομίζω ότι θα υπάρχουν αρκετές περιπτώσεις, όπου οι παραβιάσεις (του ανθρωπιστικού δικαίου) μπορούν σαφώς να αποδειχθούν πέραν πάσης αμφιβολίας, επισημαίνοντας ποιος ευθύνεται για την επίθεση». Αρκετές περιπτώσεις έχουν ήδη καταγραφεί, κυρίως από τη δημοσιογραφική ομάδα «Bellingcat», η οποία παρακολουθεί ενεργά τις εκατοντάδες επιθέσεις εναντίον των αμάχων στην Ουκρανία. Για μερικές, υπάρχουν ήδη στοιχεία για καταλογισμό ευθυνών.

Η χρήση πχ. ρωσικών υποβρυχίων, η σήμανση των οποίων δείχνει ότι κατασκευάστηκαν μετά την παύση των ρωσικών εξαγωγών προς την Ουκρανία. Ή ο εναέριος βομβαρδισμός του μαιευτηρίου της Μαριούπολης, ως προς τον οποίο ο Marc Garlasco επισημαίνει ότι, σύμφωνα με τα τρέχοντα στοιχεία, μόνο οι Ρώσοι πραγματοποιούν το συγκεκριμένο είδος χτυπημάτων, τα ίχνη των οποίων έχουν βρεθεί (οι Ουκρανοί χρησιμοποιούν κυρίως drones και βαλλιστικούς πυραύλους).

Ο στόχος αυτών των ερευνών είναι διττός, όπως επισημαίνει η Liberation: Να προειδοποιήσουν και να ενημερώσουν για την κατάσταση στην Ουκρανία επισημαίνοντας τις παραβιάσεις του δικαίου του πολέμου, και να οδηγήσουν τελικά τους υπευθύνους ενώπιον των δικαστηρίων. «Βρισκόμαστε ακόμα στις πρώτες μέρες του πολέμου», υπενθυμίζει η Μιλένα Μαρίν.

«Προς το παρόν, το ερευνητικό έργο παραμένει ευρύ: ποιος από τη Ρωσία ή την Ουκρανία ευθύνεται για αυτό το γεγονός; Αλλά, τελικά, θέλουμε να βρούμε τους στρατηγούς που έδωσαν τις εντολές, τους στρατιώτες που τους εκτέλεσαν.

Σε αυτό το επίπεδο πληροφοριών στοχεύουμε, αλλά πρόκειται για μακροπρόθεσμο στόχο». Διότι, σε αυτές τις έρευνες, ο απαιτούμενος χρόνος για την επίτευξη αυτής της ακρίβειας υπολογίζεται συχνότερα σε χρόνια παρά σε εβδομάδες, ανάλογα με τη συνεργασία των εμπόλεμων, τις διαθέσιμες πληροφορίες ή ακόμη και τη βοήθεια στρατιωτών που ενίοτε επιδιώκουν να βοηθήσουν αυτούς που ερευνούν τα διαπραχθέντα εγκλήματα.

Δε πρέπει να ξεχνάμε ωστόσο πως περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη περίοδο, ο πόλεμος ευνοεί την παραπληροφόρηση, είτε προέρχεται από άγνωστες πηγές, είτε από επίσημες αρχές.

πηγη: https://tvxs.gr