Άγαλμα στην Πράγα του σπουδαίου Τσέχο συνθέτη Αντονίν Ντβορζάκ

22.06.22 15:51

Πώς γεννήθηκε το σπουδαίο Κοντσέρτο, που ο διάσημος Μίσα Μάισκι θα ερμηνεύσει στις 2 Ιουλίου στο Ηρώδειο συμπράττοντας με την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών.

Το μοναδικό Κοντσέρτο για βιολοντσέλο που συνέθεσε ο Ντβόρζακ παραμένει μέχρι και σήμερα ένα από τα διασημότερα έργα στο ρεπερτόριο του οργάνου  αποτελώντας σημείο αναφοράς για όλους τους επίδοξους τσελίστες. Στις 2 Ιουλίου, το αθηναϊκό κοινό θα απολαύσει στο Ηρώδειο τον διάσημο Μίσα Μάισκι να το ερμηνεύει μαζί με την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών. Πρόκειται για τον μοναδικό τσελίστα που μαθήτευσε δίπλα και στους δύο μύθους του 20ού αιώνα, Ροστροπόβιτς και Πιατιγκόρσκι. Όπως λέει ο ίδιος «Δεν θα βαρεθώ ποτέ να παίζω αυτό το έργο, γιατί απλά είναι συναρπαστικό». Ποιες όμως ήταν οι συνθήκες που το γέννησαν με δεδομένη την αρνητική προκατάληψη του συνθέτη;

«Το βιολοντσέλο είναι ακατάλληλο να αναλάβει σολιστικό ρόλο λόγω του “ένρινου” ήχου του στις ψηλές νότες και της σαν  “μουρμουρητό” τονικότητάς του στις χαμηλές». Αυτά φέρεται να είπε ο Αντονίν Ντβόρζακ όταν στα 24 του (εν έτει 1865) δεν κατάφερε να ολοκληρώσει το πρώτο του Κοντσέρτο για Βιολοντσέλο (σε λα μείζονα). Τι έφταιγε; Έφταιγε η εξέλιξη. Η μεγέθυνση της ορχήστρας σε σχέση με ό,τι ίσχυε στα χρόνια των Βιβάλντι, Χάυντν και Μποκερίνι, οι οποίοι το ανέδειξαν σε πρωταγωνιστή. Βλέπετε, η διόγκωση της συμφωνικής ορχήστρας στα τέλη του 19ου αιώνα έκανε πολλούς συνθέτες να δυσκολεύονται να αναδείξουν το βιολοντσέλο που έπρεπε τώρα να “αντιμετωπίσει” περισσότερα όργανα που μάλιστα κινούντο σε κοντινές ηχητικές περιοχές με αυτό.

Ο συνθέτης Αντονίν Ντβόρζακ

Πολλά χρόνια μετά την πρώτη του απόπειρα και συγκεκριμένα το 1892 η -προστάτιδα της κλασικής μουσικής στις ΗΠΑ- Ζανέτ Θέρμπερ προτείνει στον Ντβόρζακ να διευθύνει το νεοϊδρυθέν από την ίδια Εθνικό Ωδείο Μουσικής της Αμερικής. Αποδεχόμενος την γεμάτη δημιουργικές προκλήσεις αυτή πρόταση εγκαθίσταται στη Νέα Υόρκη (μέχρι το 1895). Καθηγητής βιολοντσέλου στο ωδείο την εποχή εκείνη ήταν ο ιρλανδικής καταγωγής τσελίστας και συνθέτης Βίκτορ Χέρμπερτ. Στις 9 Μαρτίου του 1894 ο Ντβόρζακ ακούει το Δεύτερο Κοντσέρτο για βιολοντσέλο σε μι ελάσσονα, του Χέρμπερτ με σολίστα τον ίδιο και τη Φιλαρμονική της Νέας Υόρκης υπό τη διεύθυνση του Ούγγρου μαέστρου Άντον Σέιντλ. Η ακρόαση αυτή ακύρωσε κάθε επιφύλαξη του γύρω από τις σολιστικές δυνατότητες του βιολοντσέλου. Τώρα, ήταν έτοιμος να καταπιαστεί με ένα κοντσέρτο για αυτό. Με ένα σμπάρο δυο τρυγόνια, αφού έτσι θα ικανοποιούσε και το αίτημα του φίλου του Χάμους Βίχαν (1855 – 1920), διάσημου Τσέχου βιολοντσελίστα της εποχής που υπήρξε μέλος του γνωστού Βοημικού Κουαρτέτου. Τα πρώτα σχέδια του έργου γίνονται την άνοιξη του 1894, όταν  βρέθηκε για λίγο στη Βοημία. Το πρώτο μέρος ξεκίνησε να γράφεται στη Νέα Υόρκη στις 8 Νοεμβρίου και το έργο ολοκληρώθηκε στις 9 Φεβρουαρίου 1895, ανήμερα στα γενέθλια του γιου του Ότατσεκ. Πώς εκφράστηκε η ικανοποίησή του και μάλιστα επί της χειρόγραφης παρτιτούρας; Με ένα αδιάσειστο:“Δόξα τω Θεώ”.

Ο διάσημος τσελίστας Μίσα Μάισκι

Την άνοιξη του 1895 ο Ντβόρζακ επέστρεψε οριστικά στην Ευρώπη και έδωσε την παρτιτούρα του κοντσέρτου στον Wihan στον οποίο ήταν κι αφιερωμένο. Εκείνος έκανε αρκετές αλλαγές με σημαντικότερη την προσθήκη μίας μεγάλης δεξιοτεχνικής καντέντσας (είδος αυτοσχεδιασμού) στο τέλος του τρίτου μέρους. Πρωτοβουλία που δεν άρεσε διόλου στον Ντβόρζακ  ο οποίος αρνήθηκε με πάθος τέτοιες δραστικές αλλαγές στο έργο υιοθετώντας, για λόγους ισορροπιών ίσως, μόνο μερικές δευτερεύουσας σημασίας προτάσεις του Wihan. Παρά αυτή τη σύγκρουση απόψεων, ο συνθέτης μέχρι και ένα περίπου μήνα πριν την πρεμιέρα του κοντσέρτου δεν εννοούσε να μετακινηθεί από την επιθυμία του, σολίστ να είναι ο Wihan, κάτι που δεν κατέστη δυνατόν για πρακτικούς λόγους. Έτσι, στις 19 Μαρτίου 1896, στο Queen’s Hall του Λονδίνου η πρώτη εκτέλεση δόθηκε από τον Άγγλο βιολοντσελίστα Λίο Στερν και τη Φιλαρμονική του Λονδίνου υπό τη διεύθυνση του ίδιου του Ντβόρζακ. Ο πραγματικός λόγος για την αλλαγή σολίστα δεν ήταν επ’ ουδενί κάποια ρήξη στις σχέσεις Ντβόρζακ και Wihan· απλά προέκυψε μία παρεξήγηση σχετικά με τις ημερομηνίες και ο δεύτερος βρέθηκε να έχει ήδη ανειλημμένη υποχρέωση την ημέρα της πρεμιέρας. Εξάλλου ο Wihan έπαιξε πολλές φορές αργότερα το κοντσέρτο, μεταξύ άλλων σε Άμστερνταμ, Βουδαπέστη και Χάγη σημειώνοντας τεράστια επιτυχία και συντελώντας στην καθιέρωσή του.

Info

Lionel Bringuier – Mischa Maisky

2 Ιουλίου 2022, 21:00

Ωδείο Ηρώδου Αττικού

Πληροφορίες εισιτηρίων: aefestival.gr, koa.gr, viva.gr | 2118008181 & 2103225109

πηγη: https://www.avgi.gr