Εκατό και ένα χρόνια από τη γέννησή του, 20+1 από τον θάνατό του. Ο Γιάννης Ξενάκης, που έγινε Ιάννης, γεννήθηκε 29 Μαΐου 1921 (και όχι το 1922, όπως παρουσιάζεται παντού) και πέθανε στις 4 Φλεβάρη του 2001. Ακόμα και αυτή η μικρή (μα σημαντική) πληροφορία θέλει ψάξιμο σε αρχεία για να τη βρει κανείς.

Αυτό ακριβώς έγινε από την εφημερίδα μας και αυτό το Σαββατοκύριακο θα δημοσιοποιηθεί για πρώτη φορά ο φάκελος του Γιάννη Ξενάκη στην Ασφάλεια, όπου μέσα από αρχεία και ντοκουμέντα παρουσιάζεται (και αποδεικνύεται) η προσφορά του στην Εθνική Αντίσταση, πώς διέφυγε στο εξωτερικό κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου καθώς και η σχέση του με την πολιτική και τη μουσική (μέσα από δικά του αναλυτικά κείμενα).

Επίσης, φαίνονται -πάλι μέσα από σπάνιο αρχειακό υλικό- οι προσπάθειες να επιστρέψει στην Ελλάδα τη δεκαετία του ’60 και πώς αυτές απετράπησαν από το μετεμφυλιακό καθεστώς, όπως και η δράση του κατά τη διάρκεια της Μεταπολίτευσης.

Ολα τα παραπάνω, εκκινώντας από τη σωστή ημερομηνία γέννησής του (κάτι που το αναφέρει ο ίδιος σε σχετικό έγγραφο), είναι εξαιρετικά σημαντικά όχι μόνο ως αρχειακό υλικό αλλά για να γνωρίσουμε καλύτερα, ευρύτερα και περισσότερο τον ίδιο, ως αγωνιστή αλλά και ως καλλιτέχνη. Ο Γιάννης Ξενάκης σπούδασε πολιτικός μηχανικός στο Μετσόβιο Πολυτεχνείο (αποφοίτησε το 1946) και ταυτόχρονα παρακολουθούσε μαθήματα ανώτερων θεωρητικών στη μουσική.

Οι μαθηματικές του γνώσεις και η σχέση του με τις θετικές επιστήμες «ακούγονται» και στο έργο του, καθώς οι πρωτοποριακές (και για την εποχή του αλλά και για σήμερα) συνθέσεις του, στις οποίες η προφανής ατονικότητα πήγαζε από τη μουσική συσχέτιση του ήχου με τα Ανώτερα Μαθηματικά και τη Φυσική (θεωρία συνόλων, θεωρία πιθανοτήτων, θερμοδυναμική κ.λπ.), προέκυψαν μέσα από έναν μουσικό συνδυασμό της φιλοσοφίας («νεοπυθαγόρειο» χαρακτήριζαν τον ίδιο), της επιστήμης και της τέχνης ως ένα «σχόλιο», τόσο καλλιτεχνικό όσο και πολιτικό, για τη μουσική δημιουργία (και όχι μόνο) της εποχής του.

Οσο για την αντιστασιακή του δράση, αυτή την έφερε ως αποτύπωμα επάνω του, όπως ακριβώς και την καλλιτεχνική του φύση: ο Γιάννης Ξενάκης συμμετείχε ενεργά στην Εθνική Αντίσταση (ήταν ενταγμένος στο παράνομο τότε ΚΚΕ, όπου παρέμεινε σίγουρα έως τη διάσπαση του ’68), έγινε γραμματέας της ΕΠΟΝ Πολυτεχνείου (1943) και στις μάχες των Δεκεμβριανών της Αθήνας τραυματίστηκε από όλμο. Οι δύο σύντροφοί του που ήταν μαζί πέθαναν και ο ίδιος έχασε το αριστερό του μάτι και το μισό του πρόσωπο παραμορφώθηκε, αφήνοντας επάνω του ανεξίτηλο το σημάδι της αριστερής, αγωνιστικής του ιδεολογίας και δράσης. Λίγο αργότερα διέφυγε στην Ιταλία και μετά στο Παρίσι, όπου ξεκίνησε να εργάζεται μαζί με τον -επίσης πρωτοπόρο- αρχιτέκτονα Λε Κορμπιζιέ, συνεχίζοντας παράλληλα μαθήματα σύνθεσης. Η συνέχεια είναι γνωστή και μοναδική. Στην «Εφημερίδα των Συντακτών Σαββατοκύριακου» εμπλουτίζεται με ανέκδοτα μέχρι σήμερα ντοκουμέντα.

Να επισημάνουμε πάντως πως φέτος που γιορτάζονται (αν και με λανθασμένη ημερομηνία) τα 100 χρόνια από τη γέννηση του Ξενάκη έχουν προγραμματιστεί αρκετές σχετικές εκδηλώσεις και μεταξύ αυτών:

● Αφιέρωμα από την Εθνική Λυρική Σκηνή: 20, 22, 26 Μαΐου στην Εναλλακτική Σκηνή, στο Κέντρο Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος, όπου παρουσιάζονται τα έργα του για κρουστά: α) ο σολίστ Αλέξανδρος Γιοβάνος συμπράττει με τον βαρύτονο Μάρτιν Γκέρκε και το σύνολο κρουστών Elbtonal Percussion, β) ο διεθνούς φήμης πιανίστας Στέφανος Θωμόπουλος θα αποδώσει τα άπαντα του συνθέτη για πιάνο και τέλος γ) το σύνολο σύγχρονης μουσικής από τη Θεσσαλονίκη dissonArt ensemble, σε συνεργασία με τη μεσόφωνο Ηλέκτρα Πλατιοπούλου και σε διεύθυνση του Γιοχάνες Καλίτσκε, παρουσιάζει ένα πρόγραμμα έργων του Ξενάκη για ποικίλα σύνολα δωματίου, από τις τρεις τελευταίες δεκαετίες της εργογραφίας του.

● Η έκθεση «ΜETA-XENAKIS/Ξενάκης-Μετά», που ήδη έχει ξεκινήσει στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών με βιβλία, παρτιτούρες, ηχογραφήσεις, χειρόγραφα και προγράμματα συναυλιών (έως 30.11.2022). Παράλληλα, όλο τον χρόνο θα γίνουν στο Μέγαρο εκδηλώσεις, διεθνές υβριδικό συνέδριο, συναυλίες, εκθέσεις, διαλέξεις, σεμινάρια, ντοκιμαντέρ, διαγωνισμός σύνθεσης κ.ά., που θα προβάλλονται από τον ιστότοπο https://meta-xenakis.org. Πρόκειται για μια σύμπραξη φορέων στην Ελλάδα αλλά και διεθνώς.

● Αφιέρωμα την Τετάρτη 25.5 (στις 20.00, στο Ωδείο Αθηνών) από τη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση, σε συνεργασία με το Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, το Université Paris 8 - Musidanse, το The friends of Xenakis Association και το Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου: Τέσσερις σύγχρονοι μουσικοί της πειραματικής και ηλεκτρονικής σκηνής (AGF, Paul Goutmann, Πάνος Αλεξιάδης και Pan Daijing) παρουσιάζουν έργα τους εμπνευσμένα από τον Ξενάκη.

● Το διεθνές συμπόσιο «XENAKIS 22: CENTENARY INTERNATIONAL SYMPOSIUM» από το Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο, τα Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας (ΑΣΚΙ) και την École Française d'Athènes.

πηγη: https://www.efsyn.gr