Loading...

Κατηγορίες

Τρίτη 12 Οκτ 2021
Δόμνα Σαμίου: Η σημαντικότερη ερμηνεύτρια αλλά και ερευνήτρια της ελληνικής παραδοσιακής μουσικής
Κλίκ για μεγέθυνση

 

 
 
Η Δόμνα Σαμίου γεννήθηκε στις 12 Οκτωβρίου 1928 στην Καισαριανή της Αθήνας και πέθανε στις 10 Μαρτίου 2012. Οι γονείς της ήταν μικρασιάτες πρόσφυγες από το Μπαϊντίρι, χωριό της περιοχής της Σμύρνης. H μητέρα της ήρθε στην Ελλάδα το 1922, ο πατέρας της, αιχμάλωτος στρατιώτης, λίγο αργότερα, με την Ανταλλαγή. Έζησε τα παιδικά της χρόνια μέσα στις απάνθρωπες αλλά παράλληλα πολύ ανθρώπινες και αλληλέγγυες συνθήκες της προσφυγιάς, κι εκεί απέκτησε τα λαϊκά ερείσματα της προσωπικότητάς της και την ατόφια συμμετοχικότητά της. Στο περιβάλλον αυτό είχε τα πρώτα μουσικά της ακούσματα απ’ τα οποία και πήγασε η αγάπη της για την παραδοσιακή μουσική.
 

Δόμνα Σαμίου. Νέα Σμύρνη, δεκαετία 1960 © Αρχείο Δόμνας Σαμίου

Σε ηλικία 13 ετών η Δόμνα Σαμίου έχει την πρώτη διδακτική επαφή με τη βυζαντινή και τη δημοτική μουσική αλλά και με τη λογική της επιτόπιας έρευνας, μαθητεύοντας κοντά στον Σίμωνα Καρά, στο «Σύλλογο προς Διάδοσιν της Εθνικής Μουσικής», ενώ παράλληλα φοιτά στο νυχτερινό Γυμνάσιο.
Ως μέλος της χορωδίας του Σίμωνα Καρά αρχίζει η σχέση της και με το Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας/Ε.Ι.Ρ όπου αργότερα, το 1954, προσλαμβάνεται στο Τμήμα Εθνικής Μουσικής. Από τη θέση αυτή γνωρίζει τους σημαντικότερους λαϊκούς μουσικούς, οι οποίοι την εποχή εκείνη της εσωτερικής μετανάστευσης συρρέουν στην Αθήνα απ’ όλες τις περιοχές της Ελλάδας, και τους οποίους το ΤΕΜ ηχογραφεί για τις εκπομπές του. Έτσι η Δόμνα εξοικειώνεται με όλα τα τοπικά μουσικά ιδιώματα. Παράλληλα κάνει μουσική επιμέλεια σε εκδόσεις δίσκων, θεατρικές εκπομπές, κινηματογραφικές ταινίες. Το 1963 αρχίζει τα ταξίδια της στην επαρχία για επιτόπιες καταγραφές και συγκέντρωση μουσικού υλικού για το προσωπικό της αρχείο με δικά της μηχανήματα.
Το 1971 παραιτείται από την Ραδιοφωνία. Την ίδια χρονιά-σταθμό αποδέχεται την πρόσκληση του Διονύση Σαββόπουλου και πρωτοεμφανίζεται στο νεανικό και αντιχουντικό Ροντέο (βλ. Η αρχή: Μπουάτ Ροντέο και Κύτταρο), δίνοντας μια μεγάλη έκτοτε στροφή στη σχέση των νέων με την παραδοσιακή μουσική. Τις σημαντικές αυτές εμφανίσεις ακολουθεί η συμμετοχή στο English Bach Festival στο Λονδίνο, οργανωμένο από τη Λίλα Λαλάντη. Η λαμπρή καλλιτεχνική καριέρα της Δόμνας Σαμίου έχει ξεκινήσει θριαμβευτικά. «Πέρασε η ντροπή που είχαν για το δημοτικό τραγούδι», όπως δηλώνει σε συνέντευξή της η ίδια.
ds_1983_07_11_fokaia--2

 

Στη Νέα Φώκαια Χαλκιδικής,17/01/1983, ύστερα από συναυλία © Αρχείο Δόμνας Σαμίου

Το 1974 αρχίζει η συνεργασία με την Columbia και οι αλλεπάλληλες εκδόσεις LP. Το 1976-77 με σκηνοθέτες τον Φώτο Λαμπρινό και τον Ανδρέα Θωμόπουλο γυρίζουν στην ελληνική επαρχία είκοσι επεισόδια για την εκπομπή της ΕΡΤ «Μουσικό οδοιπορικό με τη Δόμνα Σαμίου».

Το 1981 ιδρύεται ο Καλλιτεχνικός Σύλλογος Δημοτικής Μουσικής – Δόμνα Σαμίου με σκοπό την διάσωση και προβολή της παραδοσιακής μουσικής και κυρίως την έκδοση δίσκων και τη διοργάνωση εκδηλώσεων με αυστηρές επιστημονικές και ποιοτικές προδιαγραφές, μακρυά από τις απαιτήσεις των εμπορικών εταιριών.

Το έργο της ξεπερνά πια τα ελληνικά σύνορα. Εκδίδονται δίσκοι της στη Γαλλία και τη Σουηδία. Επί σαράντα περίπου χρόνια πραγματοποιεί σειρά συναυλιών από την Αυστραλία μέχρι τη Νότια Αμερική που όχι μόνο συγκινούν τους Έλληνες της Διασποράς αλλά και αποκαλύπτουν στους ξένους μια ποιοτική «ελληνική μουσική δίχως μπουζούκι», όπως γράφτηκε σε κάποια κριτική συναυλίας της στη Σουηδία.

Στο εσωτερικό της Ελλάδας οι εμφανίσεις της σε συναυλίες κάθε είδους και με κάθε αφορμή είναι αναρίθμητες καθώς και οι τιμητικές προσκλήσεις και τα αφιερώματα, όπως π.χ. η επετειακή παράσταση για τα 70 της χρόνια  Η γνωστή και άγνωστη Δόμνα, τον Οκτώβριο του 1998.

Για τις ποικίλες δραστηριότητες της συνεργάζεται με τους πιο καταξιωμένους Έλληνες και ξένους μουσικούς, μουσικολόγους, λαογράφους, εθνομουσικολόγους αλλά και διδάσκει, μυεί και αναδεικνύει πρωτόβγαλτους νέους καλλιτέχνες. Aπό το 1994 δίνει μαθήματα δημοτικού τραγουδιού για ενήλικες στο Μουσείο Ελληνικών Λαϊκών Οργάνων της Αθήνας. Πάμπολλες είναι επίσης οι πρωτοβουλίες της και έμπρακτη και ανιδιοτελής η προσφορά της σχετικά με την βελτίωση της μουσικής εκπαίδευσης των παιδιών στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, αίτημα παιδαγωγικά πρωταρχικό και επιτακτικό κατά την ίδια.

ds_2001_aponomi_stefanopoulos--2

 

Απονομή βραβείου απο τον ΠτΔ Κ. Στεφανόπουλο, 17/01/2001 © Αφοι Αναγνωστόπουλοι

Καταξιωμένη και αγαπητή για την προσφορά και την προσήνια της είδε το έργο της να αναγνωρίζεται πολλαπλά και τιμήθηκε με πολλές διακρίσεις, με αποκορύφωση την απονομή μεταλλίου από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κ. Στεφανόπουλο το 2005.

Περιστοιχιζόμενη από τους συνεργάτες, φίλους και υποστηρικτές της η Δόμνα συνέχισε το έργο της έως το θάνατό της με εκδόσεις υπομνηματισμένων με αναλυτικά κείμενα θεματικών CD, την οργάνωση του ανέκδοτου προσωπικού Αρχείου της και την προετοιμασία για ανάρτησή του στο διαδίκτυο.

Η γνωριμία του Γεχούντι Μενουχίν με τη Δόμνα

Η γνωριμία του μεγάλου βιολιστή και διευθυντή ορχήστρας Γεχούντι Μενουχίν με τη Δόμνα και την ελληνική παραδοσιακή μουσική έγινε το 1977. Τότε  έγιναν τα γυρίσματα παραδοσιακών τραγουδιών για την εκπομπή της γαλλικής τηλεόρασης Le Grand Échiquier (Antenne 2), στην Καισαριανή, κοντά στη Μονή Καισαριανής.

Ο βιρτουόζος στο κανονάκι Νίκος Στεφανίδης, ο Αλέκος Παύλου-Αραπάκης στο βιολί, ο Κυριάκος Κωστούλας στο κλαρίνο, ο Καρυοφύλλης  Δοϊτσίδης στο ούτι, ο Βασίλης Κατράκος στο λαούτο και ο Μαθιός Μπαλαμπάνης στο τουμπελέκι ήταν η μουσική ομάδα της Δόμνας.

«Τον είχε γοητεύσει πάρα πολύ το κανονάκι, γι’ αυτό κάποιες στιγμές στεκόταν με σταυρωμένα τα χέρια πάνω από τον Στεφανίδη και τον θαύμαζε», θυμάται η Δόμνα Σαμίου.

Το βίντεο όπου ο Μενουχίν στο βιολί συνοδεύει την Δόμνα στο πολίτικο «Έχε γεια Παναγιά» είναι το σπάνιο στιγμιότυπο αυτής της μεγάλης συνάντησης.


Λίγες μέρες μετά ο γύρισμα, ο Μενουχίν της έγραψε: «Οι στιγμές που περάσαμε ανάμεσα στις ελιές θα παραμείνουν πάντα για μένα μια ευτυχισμένη και συγκινητική ανάμνηση» και «μου γνωρίσατε την εξαιρετική και πλούσια κληρονομιά της ελληνικής παραδοσιακής μουσικής».

s746_epistoli_menuhin_doc--2

Ο Μενουχίν ήταν λάτρης της ελληνικής φύσης και του Αιγαίου. Το 1993 ο δήμος Μυκονίων ανακήρυξε τον ίδιο και τη σύζυγό του Νταϊάνα επίσημους δημότες. Στη  συναυλία που ακολούθησε την τελετή, στο θέατρο Λάκκα, η Δόμνα Σαμίου παρουσίασε πρόγραμμα με Μυκονιάτικα και άλλα τραγούδια και τη συνόδευσαν ο Σωκράτης Σινόπουλος, ο Βασίλης Γιαννίσης και ντόπιοι μουσικοί.


ΠΗΓΗ: http://www.domnasamiou.gr

 
© Copyright 2011 - 2024 Στύξ - Ανεξάρτητη Πολιτισμική και Πολιτική Εφημερίδα της Βόρειας Πελοποννήσου