Η Λίμνη των Κύκνων

Μπαλέτο σε τέσσερις πράξεις, σε μουσική του Πιοτρ Ίλιτς Τσαϊκόφσκι (1840-1893), ένα από τα δημοφιλέστερα μπαλέτα του διεθνούς ρεπερτορίου.

Ο Τσαϊκόφσκι ανέλαβε να συνθέσει το έργο τον Μάιο του 1875, ύστερα από παραγγελία του μπαλέτου του Θεάτρου Μπολσόι της Μόσχας και με αμοιβή που δεν ξεπερνούσε τα 800 ρούβλια, μάλλον χαμηλή για την αξία του. Ήταν η χρονιά της αναγνώρισης και μία από τις παραγωγικότερες του σπουδαίου ρώσου συνθέτη. Το ολοκλήρωσε ένα χρόνο αργότερα σε λιμπρέτο του Βλαντιμίρ Μπεγκιτσόφ και του Βασίλι Γκέλτσερ.

Η πρεμιέρα του μπαλέτου δόθηκε στις 20 Φεβρουαρίου 1877 στο θέατρο Μπολσόι, σε χορογραφία Γιούλιους Ράιζινγκερ, με μέτρια επιτυχία. Το μεγάλο θέατρο της Μόσχας ήταν ασφυκτικά γεμάτο εκείνη τη βραδιά, αλλά το κοινό δεν έδειξε να ενθουσιάζεται από το έργο. Οι κριτικές που δημοσιεύτηκαν στον τύπο την επόμενη ημέρα ήταν διχασμένες. Η αναβίωση του έργου στις 15 Ιανουαρίου 1895 -δύο χρόνια μετά τον θάνατο του Τσαϊκόφσκι - στη χορογραφία των Μαριούς Πετιπά και Λεβ Ιβάνοφ, που παρουσιάστηκε στο θέατρο Μαρίνσκι της Αγίας Πετρούπολης, ήταν αυτή που χάρισε στη «Λίμνη των Κύκνων» τη διαχρονική επιτυχία που απολαμβάνει ως τις μέρες μας.

Η υπόθεση του μπαλέτου βασίζεται σ’ ένα γερμανικό παραμύθι από τη συλλογή του γερμανού συγγραφέα Γιόχαν Μουζέους (1735-1787) με τίτλο «Το κλεμμένο πέπλο», αν και σύμφωνα με κάποιους κριτικούς, το λιμπρέτο παρουσιάζει ομοιότητες με το ρώσικο παραμύθι «Η λευκή πάπια», που συνέλεξε ο ρώσος λαογράφος Αλεξάντερ Αφανάσιεφ (1826-1871). Αφηγείται τις αισθηματικές περιπέτειες ενός νέου πρίγκιπα και μιας όμορφης κοπέλας, την οποία ένας κακόβουλος μάγος μεταμορφώνει σε λευκό κύκνο. Η πριγκίπισσα Οντέτ και οι φίλες της περνούν τη ζωή τους παγιδευμένες στη μορφή του κύκνου από τότε που τις μάγεψε ο μάγος Ρόθμπαρτ. Τα μάγια μπορεί να λύσει μόνο ο έρωτας, ο οποίος έρχεται με την όψη του ωραίου πρίγκιπα Ζίγκφριντ, που ορκίζεται να σώσει την Οντέτ. Ο μάγος αποπειράται να τον ξεγελάσει και να τον παντρέψει με την κόρη του Οντίλ, το μαύρο κύκνο, που μοιάζει εκπληκτικά με την Οντέτ. Ο Ζίγκφριντ σύντομα γλιτώνει από την παγίδα του μάγου, παίρνει στην αγκαλιά του την αγαπημένη του και πετούν μαζί για τον ουρανό.

Αν και το παραμύθι με τις μαγεμένες κόρες, τις μεταμορφωμένες σε κύκνους, και τα κακά ξωτικά, που αποτελεί το θέμα αυτού του κατ’ εξοχήν ρομαντικού μπαλέτου, μοιάζει κάπως παιδαριώδες, δεν συμβαίνει το ίδιο με την τεχνική του όψη που είναι εκπληκτική. Το αντάζ, το πα-τε-ντε, η μεγάλη βαριασιόν της Οντέτ και ο χορός των μικρών κύκνων στη δεύτερη πράξη είναι δικαίως ονομαστά. Στην τρίτη πράξη, η βαριασιόν, η λεγόμενη «του Μαύρου Κύκνου», απαιτεί υψηλή τεχνική από τον χορευτή, που φθάνει στα ύψη της δεξιοτεχνίας.

Η «Λίμνη των Κύκνων» θεωρείται ένα από τα καλύτερα μπαλέτα όλων των εποχών. Κι αυτό, γιατί ενσαρκώνει όσο κανένα άλλο όλη τη γκάμα των ανθρώπινων συναισθημάτων, από την ελπίδα μέχρι την απόγνωση, από τον τρόμο μέχρι την τρυφερότητα, από τη μελαγχολία μέχρι την έκσταση.

VIDEOS

Pyotr Ilyich Tchaikovsky - Swan Lake, Kirov Ballet

Pyotr Ilyich Tchaikovsky - Swan Lake, Bolshoi Ballet

Ο Καρυοθραύστης

 Από την πρεμιέρα του «Καρυοθραύστη» το 1892

Μπαλέτο σε δύο πράξεις και τρεις σκηνές του σπουδαίου Ρώσου συνθέτη Πιότρ Ίλιτς Τσαϊκόφσκι, σε λιμπρέτο του Μαριούς Πετιπά και χορογραφία των Μαριούς Πετιπά και Λεβ Ιβάνοφ. Είναι ένα από τα δημοφιλέστερα έργα στην ιστορία του μπαλέτου.

Ο Καρυοθραύστης (Щелкунчик, Στσελκούντσικ, στα ρωσικά) βασίζεται στο παραμύθι του Γερμανού συγγραφέα Ερνστ Χόφμαν Ο Καρυοθραύστης και ο βασιλιάς των ποντικών (1816), μία σκληρή ιστορία για την ανθρώπινη φύση και τη φιλία. Το 1844 διασκευάστηκε από τον Αλέξανδρο Δουμά πατέρα, ο οποίος με μεγάλη ευαισθησία κατόρθωσε να μετατρέψει την ιστορία του Καρυοθραύστη σ' ένα τρυφερό παιδικό παραμύθι που διαβάζεται μέχρι τις μέρες μας.

Το 1891 ο διευθυντής των «Αυτοκρατορικών Μπαλέτων» της Αγίας Πετρούπολης Ιβάν Βσεβολόζκι παρήγγειλε στον Τσαϊκόφσκι δύο έργα (μία όπερα κι ένα μπαλέτο), τα οποία θα ανέβαιναν στην ίδια παράσταση. Η όπερα επρόκειτο να είναι η Γιολάντα, ενώ για το μπαλέτο συμβουλεύτηκε τον φίλο του χορογράφο Μαριούς Πετιπά, ο οποίος του πρότεινε το παραμύθι του Χόφμαν στη διασκευή του Δουμά πατρός.

Η πρεμιέρα του Καρυοθραύστη δόθηκε μαζί με την όπερα Γιολάντα στις 6 Δεκεμβρίου 1892 (18 Δεκεμβρίου με το νέο ημερολόγιο) στο θέατρο Μαρίνσκι της Αγίας Πετρούπολης, χωρίς μεγάλη επιτυχία. Οι κριτικοί είχαν σοβαρές ενστάσεις για το ανέβασμα του μπαλέτου, αλλά επαίνεσαν τη μουσική του Τσαϊκόφσκι. Ο Καρυοθραύστης παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο Λονδίνο το 1934 και δέκα χρόνια αργότερα στις Ηνωμένες Πολιτείες. Άρχισε να γνωρίζει επιτυχία σε παγκόσμια κλίμακα μόλις τη δεκαετία του '60. Σήμερα είναι ένα από τα δημοφιλέστερα έργα στην ιστορία του μπαλέτου και μία από τις σταθερές στα καλλιτεχνικά δρώμενα των Χριστουγέννων.

Ο Καρυοθραύστης, που διαρκεί γύρω στα 85 λεπτά, είναι από τις δημοφιλέστερες συνθέσεις του Τσαϊκόφσκι. Η μουσική του ανήκει στη Ρομαντική περίοδο και περιέχει πασίγνωστες μελωδίες (Overture, March,Trepak, Waltz of Flowers, Dance of the Sugar Plum Fairy). Αρκετά νωρίτερα από την πρεμιέρα του μπαλέτου (19 Μαρτίου 1892), ο Τσαϊκόφσκι παρουσίασε μία εικοσάλεπτη ορχηστική σουίτα, με τα κυριότερα μουσικά θέματα του Καρυοθραύστη (Σουίτα Καρυοθραύστης, έργο 71α).

Πλοκή του Μπαλέτου

Το έργο, που εκτυλίσσεται την παραμονή των Χριστουγέννων σ’ ένα σπίτι μιας μικρής γερμανικής πόλης, κινείται μεταξύ πραγματικότητας και φαντασίας.

Στην πρώτη πράξη, η μικρή Κλάρα δέχεται ένα δώρο από τον νονό της, τον δημοτικό σύμβουλο και παιχνιδοποιό Ντροσελμάγερ. Είναι ένας κινούμενος στρατιώτης, που λειτουργεί ως καρυοθραύστης. Όταν η γιορτή τελειώνει και οι καλεσμένοι φεύγουν, η Κλάρα μπαίνει στο ήσυχο σαλόνι για να κοιμίσει τον καρυοθραύστη. Καθώς το ρολόι χτυπά μεσάνυχτα, το κορίτσι αποκοιμάται και μεταφέρεται σε έναν παραμυθένιο κόσμο. Το Χριστουγεννιάτικο δέντρο μεγαλώνει μαγικά, όλα τα παιχνίδια, ανάμεσά τους και ο καρυοθραύστης, ζωντανεύουν και ρίχνονται στη μάχη με μεγάλα ποντίκια που εισβάλλουν στο δωμάτιο. Τελικά, ο καρυοθραύστης κερδίζει τη μάχη και μεταμορφώνεται σε έναν όμορφο πρίγκηπα.

Στη δεύτερη πράξη, η Κλάρα και ο πρίγκηπας - Καρυοθραύστης ξεκινούν για ένα μαγικό ταξίδι. Περνούν από τη Βασίλισσα του Χιονιού, αλλά και από τη χώρα των Ζαχαρωτών με τη νεράιδα Ζαχαρένια. Η Κλάρα δεν θέλει να αποχωριστεί τον Καρυοθραύστη της, όμως την ημέρα των Χριστουγέννων, καθώς ξυπνά κοντά στην οικογένειά της, το μόνο που κρατά στα χέρια της είναι ο Καρυοθραύστης, η κούκλα που της είχε χαρίσει ο νονός της.

VIDEO

Pyotr Ilyich Tchaikovsky - The Nutcracker