Loading...

Κατηγορίες

Κυριακή 10 Οκτ 2021
Αλμπέρτο Τζιακομέτι: Ανήκει στους σημαντικότερους γλύπτες του 20ού αιώνα
Κλίκ για μεγέθυνση

 











 
 

Ο Αλμπέρτο Τζιακομέτι [Alberto Giacometti, 10 Οκτωβρίου 1901 – 11 Ιανουαρίου 1966] ήταν Ελβετός γλύπτης και ζωγράφος που από το 1922 και μετά εγκαταστάθηκε στο Παρίσι. Γιος εμπρεσιονιστή ζωγράφου, ο Τζιακομέτι έδειξε από πολύ νωρίς τις καλλιτεχνικές του τάσεις. Στα 13 του χρόνια φιλοτεχνούσε ήδη προτομές (ιδιαίτερα του αδελφού του Ντιέγκο, που υπήρξε σε όλη του τη ζωή το πιο πιστό μοντέλο του). Πίστευε ακράδαντα ότι το σχέδιο είναι η βάση των πάντων. Εργαζόταν αδιάκοπα, πειραματιζόμενος σε διάφορες κατευθύνσεις.

Ο Τζιακομέτι ανήκει στους σημαντικότερους γλύπτες του 20ού αιώνα. Το έργο του χαρακτηρίζεται από στοιχεία του κυβισμού, του σουρεαλισμού και των φιλοσοφικών αναζητήσεων του υπαρξισμού και της ανθρώπινης φύσης (conditio humana).

Η στροφή στο ανθρώπινο σώμα και πρόσωπο σημειώνεται το 1935, όταν σταμάτησε να ασχολείται με τον σουρεαλισμό και αφοσιώθηκε στις “Συνθέσεις με Φιγούρες”, ενώ γύρω στο 1940 κατέληξε στις διάσημες φιγούρες του, σχεδόν σκελετώδεις, με τα μακριά πόδια, τον περιορισμένο κορμό και το μικρό κεφάλι. Σχεδόν εξαϋλωμένες. “Βυθίζοντας τα δάκτυλά μου στον γύψο, αναζητώ κάτω από το δέρμα τα οστά, το κρανίο, τους σπονδύλους, το ανθρώπινο σώμα αποφλοιωμένο“, έλεγε. Οι φιγούρες αυτές δεν ξεπερνούσαν σε μέγεθος τα 7 εκ. Ο Τζιακομέτι ήθελε να αντικατοπτρίζουν την απόσταση που έβλεπε να υπάρχει μεταξύ του καλλιτέχνη και του μοντέλου του.

 

Την μεταπολεμική περίοδο δημιούργησε τα πιο γνωστά έργα του. Τα πολύ μεγάλα και λεπτά αγάλματα ενσωμάτωσαν μια νέα εμπειρία του Τζιακομέτι: την διαφορά που αναγνώρισε ανάμεσα στην μέχρι τότε οπτική του ίδιου και αυτής του κινηματογράφου και της φωτογραφίας.

Μέσω της υποκειμενικής οπτικής εμπειρίας δημιούργησε την πλαστική απεικόνιση όχι ως σωματική απομίμηση, αλλά ως φαντασιακή εικόνα σε έναν ταυτόχρονα πραγματικό και φαντασιακό, απτό αλλά και μη προσβάσιμο χώρο.

Ο Αλμπέρτο Τζιακομέτι πέθανε σε ηλικία 65 χρόνων. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του ο Τζιακομέτι θύμιζε όλο και περισσότερο τις πολύ λεπτές, οστεώδεις φιγούρες που σκάλιζε στον πηλό ή στον ορείχαλκο. Έργα του βρίσκονται σε όλα τα μεγάλα μουσεία του κόσμου καθώς και σε ιδιωτικές συλλογές[5].

Πηγές

  1. http://www.cosmopolis.ch/cosmo29/alberto_giacometti.htm
  2. Angela Schneider: Wie aus weiter Ferne. Konstanten im Werk Giacomettis. In: Angela Schneider: Giacometti. S. 71
  3. Dieter Honisch: Groß und klein bei Giacometti. In: Angela Schneider: Giacometti. S. 65
  4. Reinhold Hohl: Lebenschronik. In: Angela Schneider: Giacometti. S. 26
  5. Ιστορικό Λεύκωμα 1966, σελ. 138-139, Καθημερινή (1997)

*****************************************************************************

Τα άσαρκα του Τζιακομέτι

The Observer / Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 20.06.2008

Με την έκρηξη του πολέμου το 1939, ο Αλμπέρτο Τζιακομέτι άρχισε μια σειρά από έργα, ανθρώπινες φιγούρες, όχι σε αληθινά μοντέλα, αλλά από μνήμης. Κάθε φορά που προσπαθούσε να δημιουργήσει την εικόνα της μορφής εκείνης ενός ανθρώπου που κάποτε είχε γνωρίσει ή δει, το έργο κατέληγε όλο και μικρότερο. Το πρόβλημα χειροτέρεψε όταν έφυγε από το Παρίσι. Πίσω στη γενέτειρά του Ελβετία, ο Τζιακομέτι ξανάπιασε το ίδιο γλυπτό, μιας γυναίκας που κάποτε είχε δει στη Λεωφόρο Σεν Μισέλ, και το έβλεπε ολοένα να λιγοστεύει μέσα στα χέρια του. Τελικά, όταν γύρισε στο Παρίσι, η δουλειά που κουβαλούσε μαζί του, χώραγε σε ένα κουτί σπίρτων.

  • Κινούμενη ακινησία

Στο Κόμπτον Βέρνε του αγγλικού Γουορκσάιρ, όπου πραγματοποιείται τώρα μία από τις σπάνιες εκθέσεις με γλυπτά, πίνακες και σχέδια του Τζιακομέτι, ο επισκέπτης μπορεί να δει 4 από τις γυναικείες αυτές εκδοχές που δεν είναι μεγαλύτερες από μια βελόνα η καθεμιά. Τοποθετημένες πάνω σ’ ένα βάθρο, σαν καρέκλα με ψηλή πλάτη, μοιάζουν να ταλαντεύονται πάνω στην άκρη ενός γκρεμού.

Οι άνθρωποι του Τζιακομέτι δεν περπατούν, οι γυναίκες στέκονται, οι άνδρες δρασκελίζουν, αλλά μέσα από τη γραμμή των σωμάτων τους μεταδίδεται ένα είδος άρρηκτης συνομιλίας. Και το σώμα τους δεν είναι παρά μια μαύρη μεταλλική γραμμή στο πάχος μολυβιού, που δεν έχει καν μέλη. Κι όμως, τα σώματα αυτά με μια αδιόρατη, ανεξήγητη, σχεδόν μαγική στροφή ή συστροφή ή απλώς μια υποδήλωση και των δύο, αποκτούν ατομικά χαρακτηριστικά. Οπως οι αληθινοί άνθρωποι, τα γλυπτά του Τζιακομέτι όσο και αν μοιάζουν στο πρώτο βλέμμα, το ένα είναι εντελώς διαφορετικό από το άλλο.

Αυτές οι ανεπαίσθητες διαφορές – παραμορφώσεις είναι το σήμα κατατεθέν του Τζιακομέτι στη σύγχρονη γλυπτική, όπως είναι οι τρύπες στα μαρμάρινα γλυπτά του Χένρι Μουρ. Αλλά, όπως γράφει η Λόρα Κάμινγκ στην «Ομπζέρβερ», οι μορφές αυτές θέτουν το ερώτημα, γιατί είναι έτσι πλασμένες, γιατί έχουν αυτό το σχήμα. Κάτι το οποίο δεν ρωτάει κανείς για τους «Αστούς του Καλαί» του Ροντέν π. χ. γιατί είναι έτσι δεμένοι μέσα στην αγωνία τους, σαν αλυσοδεμένοι από κάποια μοίρα ή γιατί είναι τόσο τεράστια κι επιβλητικά, σαν τον ωκεανό εμπρός τους, τα αγάλματα του Νησιού του Πάσχα.

Αυτές όμως οι φιγούρες, οι αποσκελετωμένες, οι σαρακοφαγωμένες, άσαρκες δίχως χέρια και πόδια, ούτε μπούστα ή πορτρέτα, ούτε τύποι, εξαϋλωμένες (παρ’ ότι από μέταλλο), αλλά βαθιά ριζωμένες στον τόπο που βρίσκονται, ίσως είναι το όραμα του δημιουργού τους για το ανθρώπινο είδος.

Ισως, αυτό να είναι υπαρξισμός. Πώς μπορεί να ξέρει κανείς τον άνθρωπο που βρίσκεται απέναντί του; Οι άνθρωποι είναι ανερμήνευτοι, σύνθετοι και αβάσταχτα μόνοι, όπως θα έλεγε την ίδια εποχή, στην ίδια πόλη, στους ίδιους δρόμους και καφέ, ο Ζαν Πολ Σαρτρ.

Ισως, όμως, υπάρχει και κάτι άλλο που δεν χρειάζεται ερμηνείες, γιατί είναι κάτι που νιώθεται όταν βρίσκεται κανείς εμπρός στα τόσο απλά στην αινιγματικότητά τους έργα. Είναι φιγούρες σε ομάδες, φιγούρες μόνες, κεφάλια που δίνουν την εντύπωση ότι μόλις βγήκαν από τα δάχτυλα του πλάστη τους. Τόσο χλωρά μέσα στο πανάρχαιο είδος τους. «Η τέχνη είναι η κατοικία του οράματος», είχε πει ο Τζιακομέτι και αυτή είναι η βασική αλήθεια της ίδιας του της δημιουργίας. Οραμα, όπως το λέει η λέξη, είναι κάτι που βλέπει κανείς και το νόημά τους τα έργα του Τζιακομέτι το αποκτούν στην πράξη, όταν τα κοιτάζει κανείς. Αυτή η εμπειρία είναι η ουσία τους. Και να κοιτάζει κανείς τα έργα του Τζιακομέτι είναι πρώτα απ’ όλα και πέρα από κάθε αίνιγμα μια ευχαρίστηση, μια απόλαυση.

Small Self-portrait by Alberto Giacometti, 1921

Το κεφάλι του αδελφού του Ντιέγκο, π. χ., που βρίσκεται στη μόνιμη συλλογή της Τέιτ Μόντερν στο Λονδίνο. Μοιάζει με το κρανίο στους «Πρεσβευτές» του Χολμπάιν, που για να το διακρίνεις ολόκληρο, πρέπει να το κοιτάξεις από μια ορισμένη γωνία. Ομως, και τότε δεν εμφανίζεται καθαρά.

The Artist’s Mother by Alberto Giacometti (1950)

Ειδικά στην Τέιτ, και μόνος ο όγκος των επισκεπτών μπροστά στα γλυπτά του Τζιακομέτι εμποδίζει να τα δει κανείς από διαφορετικές γωνίες. Πολύ λιγότερο επιτρέπει να τα δεις από μακριά. Είναι ένας επιπλέον λόγος που η έκθεση στο Κόμπτον Βέρνε είναι επιτυχημένη. Τα έργα τόσα όσα είναι αρκετά για να συλλάβει κανείς την ουσία του Τζιακομέτι και οι αίθουσες επαρκώς άδειες για να δίνουν στις φιγούρες το αίσθημα του τοποθετημένου μέσα στον χώρο, αλλά κοιτάζοντας εμπρός το άπειρο, όπως τον ωκεανό, τα αγάλματα του Νησιού του Πάσχα.

Μολονότι ελαχιστοποιημένες οι φιγούρες του Τζιακομέτι, φαίνονται μακρινές και από κοντά. Μια από τις γυναίκες στο «Δάσος». Το σύμπλεγμα αυτό με τις φιγούρες, φυτρωμένες σαν φυτά, ψηλές και ισχνές σαν μίσχοι του Μονέ, έχουν ένα παράδοξο λίθινο βάρος.

  • Πράξη του βλέμματος

Στον Τζιακομέτι άρεσε να φαντάζεται τις φιγούρες του να στέκονται σε μια γωνιά του δρόμου ή να διασχίζουν μια πλατεία του πραγματικού κόσμου. Εάν τα έργα του είναι πραγματικοί άνθρωποι και όχι τύποι ή σύμβολα (φιγούρες σταματημένες σε μια στιγμή της κίνησής τους) γίνονται τέτοιοι από τους άλλους ανθρώπους που τους κοιτάζουν – τους θεατές είτε σε μια αίθουσα εκθέσεων είναι είτε έξω από αυτήν.

*****************************************************************************

Στο… ατελιέ του Τζιακομέτι

600 γλυπτά, πίνακες και σχέδια του μεγάλου Ελβετού καλλιτέχνη, που συρρίκνωνε τις φιγούρες του στη φόρμα ενός σπίρτου δίνοντας την εντύπωση ότι τις κοιτάζουμε από μακριά, στο «Πομπιντού»

  • ΑΛΕΞΗΣ ΣΤΑΜΑΤΗΣ, ΕΘΝΟΣ, 18/11/2007

 

 

«Πρέπει να καταφέρω να συρρικνώσω τη φιγούρα στη φόρμα ενός σπίρτου, τοποθετώντας το μοντέλο σε απόσταση δεκαπέντε μέτρων. Μια φιγούρα ορατή ολοκληρωτικά, με μια ματιά, στο σύνολό της. Το βλέμμα δεν πρέπει να πηδάει από τη μια άκρη στην άλλη, από τη μια λεπτομέρεια στην άλλη. Μιλώ για μια ορατότητα συνολική, απόλυτη. Αν τα καταφέρω η μορφή που φτιάχνω θα χει την αύρα ενός Θεού», έλεγε ο Τζιακομέτι.

Στην έκθεση «Το ατελιέ του Αλμπέρτο Τζιακομέτι» που παρουσιάζεται στο Κέντρο Πομπιντού έχουμε την ευκαιρία να αναγνωρίσουμε αυτή τη θεϊκή διάσταση στις επιμηκυμένες μορφές του Ελβετού καλλιτέχνη, ο οποίος γεννήθηκε το 1901 και πέθανε το 1966.

Ο Αλμπέρτο Τζιακομέτι μπήκε στο πάνθεον των μεγάλων εικαστικών «εφευρίσκοντας» μια μοναδική φιγούρα που μας δίνει την εντύπωση πως την κοιτάζουμε από μακριά, ενσαρκώνοντας έτσι το αρχέτυπο της ανθρώπινης μορφής.

  • Η έμμονη ιδέα
    Το έργο του σε μια πρώτη ανάγνωση δίνει την εντύπωση πως είναι εμπνευσμένο από τις εικόνες των στρατοπέδων συγκέντρωσης, ωστόσο η έμμονη ιδέα του του επιμηκυμένου ανθρώπου είχε αρχίσει να τον απασχολεί ήδη από το 1938.

Στην έκθεση παρουσιάζεται μια πληθώρα έργων -συνολικά 600 γλυπτά, πίνακες και σχέδια- δίνοντάς μας την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε τα διαφορετικά στάδια επεξεργασίας, τις διαφορετικές εκδοχές του ιδίου μοντέλου.

Παρατηρούμε δε όλα τα στάδια εξέλιξής του: την κυβιστική περίοδο, τη σουρεαλιστική περίοδο, την επιρροή από τους κλασικούς.

 

 

Ενα έργο που αντιστέκεται στην κατηγοριοποίηση στο οποίο συνυπάρχει η αγριότητα, ο μπρουταλισμός, η ένταση.

Εντύπωση προκαλεί το «Μεγάλο κεφάλι του Ντιέγκο» όπου αναπαρίσταται ο αδερφός του ζωγράφου. Ενα γλυπτό που προσιδιάζει τη ζωγραφιά μια και μοιάζει δισδιάστατο.

Μια ενδιαφέρουσα εξαίρεση στον ιδιότυπο αναπαραστατικό κόσμο ενός καλλιτέχνη που ισχυριζόταν πως στα γλυπτά του δεν επιδιώκει να δείξει την ανθρώπινη φιγούρα, αλλά τη σκιά της.

 
© Copyright 2011 - 2024 Στύξ - Ανεξάρτητη Πολιτισμική και Πολιτική Εφημερίδα της Βόρειας Πελοποννήσου