Loading...

Κατηγορίες

Τετάρτη 29 Σεπ 2021
Γιάννης Ψυχάρης: ηγετική μορφή στον αγώνα για τη λύση του περίφημου Γλωσσικού Ζητήματος
Κλίκ για μεγέθυνση

 

 

Ο Γιάννης Ψυχάρης (Οδησσός, 15 Μαΐου 1854 – 29 Σεπτεμβρίου 1929) γεννήθηκε στην Οδησσό, γιος του εμποροτραπεζίτη και σημαντικού πολιτικού και οικονομικού παράγοντα της Πόλης Νικολάκη Ψυχάρη και της Φροσύνης Μπιάζη-Μαύρου, που πέθανε όταν ο συγγραφέας ήταν ακόμη σε βρεφική ηλικία. Τα παιδικά του χρόνια τα πέρασε στην Οδησσό, την Πόλη, τη Μασσαλία (όπου μετακόμισε το 1864 με τη γιαγιά του) και από το 1967 στο Παρίσι. Στο Παρίσι ολοκλήρωσε τα εγκύκλιες μαθήματά του και μετά το γαλλογερμανικό πόλεμο του 1870 έφυγε στη Βόννη για να σπουδάσει νομικά, σπουδές που δεν ολοκλήρωσε ποτέ καθώς από τη σχολική του ηλικία είχε κλίση προς τη φιλολογία και τη λογοτεχνία. Επέστρεψε στο Παρίσι και σπούδασε φιλολογία και γλωσσολογία με δασκάλους όπως ο Saussure και ο Breal , ενώ ήρθε σε επαφή με γάλλους λογοτέχνες από τους οποίους μεγαλύτερη επίδραση στον νεαρό Ψυχάρη άσκησε ο Victor Hugo.

Στο Παρίσι γνώρισε επίσης τον Ernest Renan και to 1882 παντρεύτηκε την κόρη του Noemie. Υπό την επίδραση του Renan, του Taine αλλά και του Κωνσταντίνου Σάθα, τον οποίο επίσης γνώρισε στο Παρίσι, ασχολήθηκε με βυζαντινές και νεοελληνικές ιστορικές μελέτες. Στα 1885-1886 δημοσίευσε στα γαλλικά τα Δοκίμια νεοελληνικής ιστορικής γραμματικής, όπου διατύπωσε για πρώτη φορά τη θεωρία του για την ανάγκη επιστροφής των νεοελλήνων στην παραδοσιακή γλώσσα τους. Την ίδια χρονιά διορίστηκε καθηγητής μεσαιωνικής και νεοελληνικής φιλολογίας στην Ecole pratique des Hautes Etudes (όπου το 1892 έγινε διευθυντής) και δυο χρόνια αργότερα αναγορεύτηκε repetiteur στην Ecole National des langues orientales vivantes.

Από το 1903 και ως το τέλος της ζωής του υπήρξε καθηγητής στην Ecole des Langues Orientales Vivantes. Την Ελλάδα επισκέφτηκε το 1886 με αφορμή τη συμμετοχή του στο Φιλολογικό Συνέδριο Κωνσταντινουπόλεως το οποίο όμως δεν πραγματοποιήθηκε τελικά κατόπιν απαγόρευσης των τουρκικών αρχών. Καρποί της επίσκεψης αυτής ωστόσο στάθηκαν η μελέτη Μερικές παρατηρήσεις για τη φωνητική των ιδιωμάτων και η επίδρασή τους στις κοινές γλώσσες και κυρίως Το ταξίδι μου, δημοσιευμένα και τα δυο στο Παρίσι το 1888. Στο Παρίσι ο Ψυχάρης συμμετείχε ενεργά στην πολιτική και κοινωνική ζωή, υποστηρίζοντας ριζοσπαστικές για την εποχή του ιδέες. Υπήρξε συνιδρυτής της γαλλικής Ένωσης για τα δικαιώματα του ανθρώπου και αντιπρόεδρός της από το 1907 και στάθηκε ένας από αυτούς που πέτυχαν την αναθεώρηση της ιστορικής δίκης του εβραίου στρατηγού Ντρέυφους. Το 1913 χώρισε από την πρώτη του σύζυγο και παντρεύτηκε την Irene Baume. Το 1914 επισκέφτηκε για σύντομο χρονικό διάστημα τα Επτάνησα, επέστρεψε όμως στο Παρίσι μετά την κήρυξη του πρώτου παγκοσμίου πολέμου.

Μετά τον πόλεμο στον οποίο έχασε και τους δυο γιους του αναδιπλώθηκε σε μια πιο συντηρητική θεωρία και δράση. Είχε προηγηθεί η γνωριμία του με τον Μωρίς Μπαρές. Το τελευταίο του ταξίδι στην Ελλάδα έγινε το 1925. Επισκέφτηκε τότε αρκετά μέρη της Ελλάδας δίνοντας διαλέξεις για το γλωσσικό ζήτημα. Πέθανε στο Παρίσι το 1929. Το συγγραφικό έργο του Ψυχάρη είναι γραμμένο στην ελληνική, τη γαλλική και την ιταλική γλώσσα. Στην ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας αποτέλεσε ηγετική μορφή στον αγώνα για τη λύση του περίφημου Γλωσσικού Ζητήματος. Καταδίκασε την καθαρεύουσα ως τεχνητή γλώσσα και εισηγήθηκε μιας ακραίας δημοτικιστικής έκφρασης , η οποία κατά τη γνώμη του προσέγγιζε τη λαϊκή γλώσσα (ήταν ωστόσο σε μεγάλο ποσοστό ένα γλωσσικό κατασκεύασμα επίσης). Μαζί με τον Αλέξανδρο Πάλλη, τον Αργύρη Εφταλιώτη και βέβαια τον απόστολο του δημοτικισμού στην Αθήνα Κωστή Παλαμά δημιούργησε τον πυρήνα του δημοτικιστικού κινήματος και συμμετείχε, εξ αποστάσεως αλλά με μεγάλη δυναμικότητα στις γύρω από αυτό εξελίξεις. Το λογοτεχνικό έργο του Ψυχάρη εκφράζει την προσπάθειά του να συνενώσει την επιστημονική σκέψη με τη λογοτεχνία. Η γραφή του είναι ρεαλιστική με λυρικά και αυτοβιογραφικά στοιχεία. Το γνωστότερο έργο του είναι το Ταξίδι μου, συνδυασμός μυθιστορηματικής γραφής και μανιφέστου, που αποτέλεσε ορόσημο της έναρξης του δημοτικιστικού Αγώνα και έγινε γνωστό στην Αθήνα μέσω του Παλαμά και του Ροΐδη. Έγραψε επίσης μυθιστορήματα, διηγήματα, ποιήματα και έργα για τα θέατρο.

1. Για περισσότερα βιογραφικά στοιχεία του Γιάννη Ψυχάρη βλ. Βαλέτας Γ.Μ, «Ψυχάρης Ιωάννης», Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια24. Αθήνα, Πυρσός, 1934, Κριαράς Ε., «Ψυχάρης Γιάννης», Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό9β. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1988 Κριαράς Εμμ., «Ψυχάρης Γιάννης», Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος- Λαρούς- Μπριτάννικα36. Αθήνα, Πάπυρος, χ.χ., Ξύδης Θεόδωρος, «Ψυχάρης Γιάννης», Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας12. Αθήνα, Χάρη Πάτση, χ.χ. και Φραντζή Α., «Γιάννης Ψυχάρης», Η παλαιότερη πεζογραφία μας · Από τις αρχές της ως τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμοΗ΄ (1880-1900), σ.12-55. Αθήνα, Σοκόλης, 1997.

ΠΗΓΗ: http://www.ekebi.gr

Ενδεικτική Βιβλιογραφία

• Αγγέλου Άλκης, «Το ταξίδι μου · Μαρτυρία μιας εποχής · Βιογραφία», Γιάννης Ψυχάρης · Το ταξίδι μου, σ.9-36. Αθήνα, Ερμής, 1971.
• Αλισανδράτος Γιώργος Γ., «Το Ταξίδι του Ψυχάρη (1888) και η επίδρασή του στη Νεοελληνική Λογοτεχνία», Νέα Εστία123, 15/7/1988, αρ.1463, σ.820-840.
• Ανδριώτης Ν.Π., «Το επιστημονικό έργο του Ψυχάρη», Νέα Εστία55, 1/5/1954, σ.567.
• Βαλέτας Γ.Μ, «Ψυχάρης Ιωάννης», Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια24. Αθήνα, Πυρσός, 1934.
• Βαλέτας Γ., «Ψυχαρική Βιβλιογραφία», Αιολικά Γράμματα53, 9-10/1979, σ.298-315.
• Βαλέτας Γ., «Ψυχαρική Βιβλιογραφία», Νέα Εστία107, 1-15/1/1980, αρ.1260-1261, σ.106-129.
• Γρυπάρης Ι.Ν., «Το γαμήλιον δώρον», Φιλολογική Ηχώ (Κωνσταντινουπόλεως) Α΄, 1893, σ.56-59.
• Θρύλος Άλκης, «Ψυχάρης», Μορφές της ελληνικής πεζογραφίας· Και μερικές άλλες μορφές, σ.227-279. Αθήνα, Δίφρος, 1963.
• Καραντώνης Ανδρέας, «Γιάννης Ψυχάρης», Φυσιογνωμίες· Τόμος πρώτος, σ.120-130. Αθήνα, Παπαδήμας, 1977.
• Καστανάκης Θράσος, «Ο Ψυχάρης μας» , Δημοκρατία, 18/9/1932, σ.2.
• Καστανάκης Θράσος, «Ο κύριος Ψυχάρης», Η λέξη84, 1/1989, σ.6-24. (ανέκδοτο κείμενο διάλεξης προερχόμενο από το αρχείο Θράσου Καστανάκη στο Ε.Λ.Ι.Α.).
• Καστανάκης Λουκάς, Με τον Ψυχάρη. Αθήνα, Ερμής, 1986.
• Κοκόλης Ξ.Α., «Ο προκλητικός Ψυχάρης (πέρα από το γλωσσικό)», Εντευκτήριο7, 7/1989, σ.49-60.
• Κριαράς Εμμανουήλ, Ψυχάρης· Ιδέες, Αγώνες, Ο Άνθρωπος. Αθήνα, Εστία, 1981.
• Κριαράς Εμμ., «Ψυχάρης Γιάννης», Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος- Λαρούς- Μπριτάννικα36. Αθήνα, Πάπυρος.
• Κριαράς Ε., «Ψυχάρης Γιάννης», Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό9β. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1988.
• Λαμπράκη-Παγανού Αλεξάνδρα – Παγανός Γ.Δ., Ο εκπαιδευτικός δημοτικισμός και ο Κωστής Παλαμάς. Αθήνα, Πατάκης, 1994.
• Ξενόπουλος Γρηγόριος, «Ρόδα και μήλα υπό Ψυχάρη. Τόμος Α΄», Παναθήναια, ετ.Γ΄, 31/1/1903, σ.242-244.
• Ξενόπουλος Γρηγόριος, «Το έργο του Ψυχάρη», Νέα Εστία6, ετ.Γ΄, 15/10/1929, αρ.68, σ.838-842.
• Παλαμάς Κωστής, «Το μυθιστόρημα της ελληνικής ψυχής» (Τ’ όνειρο του Γιαννίρη), ΤέχνηΑ΄, 1899, σ.49-54.
• Παλαμάς Κωστής, «Δυο λόγια για ένα έργο», Νουμάς Α’, 1903, αρ.11, σ.2.
• Σαχίνης Απόστολος, «Γιάννης Ψυχάρης», Το Νεοελληνικό Μυθιστόρημα · Ιστορία και κριτική, σ.223-242. Αθήνα, Εστία, 1958 (και έκτη, διορθωμένη έκδοση, 1991).
• Σουλογιάννη Άλκηστις, «Να μην ξεχνάτε τον κύριο Ψυχάρη…», Η λέξη84, 1/1989, σ.25-28.
• Σταύρου Θρ. (επιμ.), Ψυχάρης, Εφταλιώτης, Πάλλης, Βλαστός. Αθήνα, Αετός, 1956 (στη σειρά Βασική Βιβλιοθήκη, αρ.26).
• Στεργιόπουλος Κώστας, «Ο Ψυχάρης πιο ψύχραιμα», Χρονικό ’79. Αθήνα, έκδοση του πνευματικού και καλλιτεχνικού κέντρου Ώρα, 1979 (τώρα και στον τόμο ΠεριδιαβάζονταςΒ’·Στο χώρο της παλιάς λογοτεχνίας μας, σ.135-146. Αθήνα, Κέδρος, 1986).
• Φραντζή Α., «Γιάννης Ψυχάρης», Η παλαιότερη πεζογραφία μας · Από τις αρχές της ως τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμοΗ΄ (1880-1900), σ.12-55. Αθήνα, Σοκόλης, 1997.
• Ψυχάρης Γιάννης, Οι Ψυχάρηδες (Τα γενεαλογικά μου)• (Απόσπασμα από την «Ιστορία της Χίου» Ζολώτα-Σάρου, τομ.Γ΄, μέρος ΙΙ). Αθήνα, 1928.
• Ψυχάρης· Στα πενηντάχρονα από το θάνατό του. Αθήνα, Collection de l’ Institut Francais d’ Athenes, 1980.
Αφιερώματα περιοδικών
• Νέα Εστία6, ετ.Γ΄, 15/11/1929, αρ.70.
• Νέα Εστία55, ετ.ΚΗ΄, 1η/5/1954, αρ.644.
• Πρωτοπορία Α΄, 11/1929, αρ.11.
• Νέα Εστία123, 15/6/1988, αρ.1463.
• Νέα Εστία107, 1-15/1/1980, αρ.1260-1261.

Εργογραφία
(πρώτες αυτοτελείς εκδόσεις)1

 

Ι.Λογοτεχνία
• Το Ταξίδι μου. Αθήνα, τυπ.Βλαστού, 1888.
• Τ’ όνειρο του Γιαννίρη. Αθήνα, τυπ. Εστίας, 1897.
• Ζωή κι αγάπη στη μοναξιά. Αθήνα, 1904.
• Τα δυο αδέρφια. Αθήνα, Εστία, 1910-1911.
• Στον ίσκιο του πλάτανου. Αθήνα, Εστία, 1911.
• Αγνή. Αθήνα, Εστία, 1912.
• Για το ρωμαίικο θέατρο· Ο Κυρούλης δράμα · Ο Γουανάκος κωμωδία. Αθήνα, Εστία, 1901.
ΙΙ.Μελέτες
• Terence · Les Adelfes. Παρίσι, 1881.
• La ballade de Lenore en Grece. Παρίσι, E.Larousse, 1884.
• Essai de grammaire historique neo grecque. Παρίσι, E.Larousse, 1886-1889.
• Quelques observations sur la phonetique des patois et leur influence sur les langues communes. Παρίσι, E.Larousse, 1888.
• Etudes de philologie neo grecque. Παρίσι, E.Buillon, 1892.
• Autor de la Grece. Παρίσι, Calman Levy, 1895.
• Διαγωνισμός για τη γλώσσα 1901. Αθήνα, 1902.
• Διαγωνισμός για τη γλώσσα 1902. Αθήνα, 1902.
• Διαγωνισμός για τη γλώσσα 1903. Αθήνα, τυπ.Εστίας, 1903.
• Ρόδα και μήλαΑ΄. Αθήνα, Εστία, 1902.
• Ρόδα και μήλαΒ΄. Αθήνα, Εστία, 1903.
• Les etudes de grecque moderne en France au dix-neuvieme siecle. Παρίσι, Librairie generale de droit et de jurisprudence, 1904.
• Ρόδα και μήλαΓ΄. Αθήνα, Εστία, 1906.
• Ρόδα και μήλαΔ΄. Αθήνα, Εστία, 1907.
• Ρόδα και μήλαΕ΄, μέρος πρώτο. Αθήνα, Εστία, 1908.
• Ρόδα και μήλαΕ΄, μέρος δέφτερο. Αθήνα, Εστία, 1909.
• Ernest Renan · Jugements et souvenirs. Παρίσι, Les editions du monde moderne, 1925.
• Κωστής Παλαμάς. Αλεξάνδρεια, Κασιγόνης, 1927.
• Quelques travaux de linguistique, de philologie et de litterature helleniques (1884-1928). Παρίσι, Les belles lettres, 1930.
• Μεγάλη ρωμαίικη επιστημονική γραμματική, τ.1-3. Αθήνα, Κολλάρος και Σία, 1929.
ΙΙΙ.Συγκεντρωτικές εκδόσεις
• Ζωή και αγάπη στη μοναξιά· Ιστορικό ενός καινούριου Ρομπινσώνα· Γενική φιλολογική εποπτεία Απόστολου Σαχίνη – Φιλολογική επιμέλεια Βασιλείου Φρ. Τωμαδάκη. Αθήνα, Ίδρυμα Κώστα και Ελένης Ουράνη, 1991.
• Κριτικά κείμεναΑ΄. Αθήνα, Νεοελληνική Βιβλιοθήκη/Ίδρυμα Κώστα και Ελένης Ουράνη, 1997.
• Από την αλληλογραφία των πρώτων δημοτικιστών, Ι· Γιάννη Ψυχάρη και Αργύρη Εφταλιώτη αλληλογραφία· 716 γράμματα (1890-1923)· Επιμέλεια Σταμ. Κ.Καρατζά – Ερατ.Γ.Καψωμένου και ερευνητικής ομάδας, τόμος Α΄ Κείμενα. Ιωάννινα, 1988.

1 Για εξαντλητική του Γιάννη Ψυχάρη, καθώς και βιβλιογραφία μέχρι το 1980, βλ. Βαλέτας Γ., «Ψυχαρική Βιβλιογραφία», Νέα Εστία107, 1-15/1/1980, αρ.1260-1261, σ.106-129.

Επιπλέον Πληροφορίες

Χειρόγραφα του λογοτέχνη υπάρχουν στο Γενικό Αρχείο του Ελληνικού Λογοτεχνικού και Ιστορικού Αρχείου (Ε.Λ.Ι.Α.)


 
© Copyright 2011 - 2024 Στύξ - Ανεξάρτητη Πολιτισμική και Πολιτική Εφημερίδα της Βόρειας Πελοποννήσου