O Aνδρέας Kαρκαβίτσας (1865-1922), κύριος εκπρόσωπος του ηθογραφικού διηγήματος, μετά τον Παπαδιαμάντη, γεννήθηκε στα Λεχαινά Hλείας. Ήταν πρωτότοκος γιος του Δημητρίου Καρκαβίτσα και της Άννας το γένος Σκαλτσά. Είχε τέσσερις αδερφούς και τέσσερις αδερφές. Τα πρώτα γράμματα έμαθε στη γενέτειρά του και δεκατριών χρόνων πήγε στην Πάτρα για γυμνασιακές σπουδές. Στην Πάτρα μελέτησε ελληνική μυθολογία και ελληνική λογοτεχνία, κυρίως τους Επτανήσιους και τους πεζογράφους της Α’ Αθηναϊκής Σχολής. Την περίοδο αυτή χρονολογείται ο άτυχος έρωτάς του για την Ιολάνθη Βασιλειάδη, από τη μορφή της οποίας θεωρείται πως εμπνεύστηκε για την ηρωίδα της “Λυγερής” (1896).
Το 1883 γράφτηκε στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών από οπού αποφοίτησε πέντε χρόνια αργότερα. Στην Αθήνα σχετίστηκε με τον Κωστή Παλαμά, τον Κωσταντίνο Χατζόπουλο και τον Γρηγόριο Ξενόπουλο. Η προκήρυξη του διαγωνισμού διηγήματος της “Εστίας” τον ώθησε στο χώρο της ηθογραφίας και ταξίδεψε σε χωριά της Ρούμελης για να συλλέξει λαογραφικά και ιστορικά στοιχεία τα οποία χρησιμοποίησε στα πρώτα έργα του.
Το 1889 στρατεύτηκε και κατά τη διάρκεια της θητείας του στο Μεσολόγγι γνώρισε τις άθλιες συνθήκες ζωής της ελληνικής υπαίθρου. Τις εντυπώσεις του κατέγραψε σε μια σειρά οδοιπορικών σημειώσεων, που αξιοποίησε στη νουβέλα του “Ο ζητιάνος” το 1897. Υπηρέτησε επίσης ως έφεδρος δόκιμος γιατρός και το 1891 μετά τη λήξη της στρατιωτικής του θητείας διορίστηκε υγειονομικός γιατρός στο ατμόπλοιο “Αθήναι”, με το οποίο ταξίδεψε στη Μεσόγειο, τη Μαύρη Θάλασσα, τα παράλια της Μικράς Ασίας και τον Ελλήσποντο. Οι εμπειρίες του από την περίοδο αυτή της ζωής του περιέχονται στο ταξιδιωτικό ημερολόγιο “Σ’ Ανατολή και Δύση” και αξιοποιήθηκαν στη συλλογή διηγημάτων “Λόγια της πλώρης” (1899).
Από τον Αύγουστο του 1896 και ως το 1921 υπήρξε μόνιμος αξιωματικός του ελληνικού στρατού φθάνοντας ως το βαθμό του γενικού αρχίατρου. Από τη θέση αυτή συνέχισε να ταξιδεύει με συνεχείς μεταθέσεις που επιδίωξε ο ίδιος (την έντονη αυτή επιθυμία του για τα ταξίδια ονόμαζε ο ίδιος “αειφυγία”). Υπήρξε μέλος της Εθνικής Εταιρίας που προωθούσε τη Μεγάλη Ιδέα και η ήττα του 1897 στάθηκε για τον Καρκαβίτσα πολύ μεγάλη απογοήτευση.
Μέλος του Στρατιωτικού Συνδέσμου το 1909, συμμετείχε στο κίνημα στο Γουδί, στράφηκε όμως στη συνέχεια εναντίον του Βενιζέλου. Πήρε μέρος στους Βαλκανικούς πολέμους ως στρατιωτικός γιατρός και το 1916 αντιτάχτηκε στο κίνημα Εθνικής Αμύνης με αποτέλεσμα να τεθεί σε περιορισμό και να εξοριστεί στη συνέχεια στη Μυτιλήνη. Στο στράτευμα επανήλθε το 1920 και αποστρατεύτηκε δυο χρόνια αργότερα με δική του αίτηση. Οι κακουχίες της εξορίας συνέβαλαν στον κλονισμό της υγείας του και το 1922 πέθανε από φυματίωση του λάρυγγα. Σύντροφός του στα τελευταία χρόνια της ζωής του στάθηκε η Δέσποινα Σωτηρίου.
Η πορεία του Ανδρέα Καρκαβίτσα στα γράμματα ξεκίνησε στο πλαίσιο της φθίνουσας περιόδου του Αθηναϊκού Ρομαντισμού. Από την περίοδο αυτή σώζονται χειρόγραφα από ποιητικά και πεζά έργα του στην καθαρεύουσα. Πολύ σύντομα όμως στράφηκε στη δημοτική και έγινε δημοφιλής στους λογοτεχνικούς κύκλους, δημοσιεύοντας από το 1885 άρθρα ποικίλου περιεχομένου, διηγήματα και νουβέλες σε πολλά αθηναϊκά λογοτεχνικά περιοδικά και εφημερίδες. Τις εκδόσεις των έργων του φρόντιζε ο ίδιος διορθώνοντας και συμπληρώνοντας τις αρχικές μορφές των κειμένων του.
Το 1898 βραβεύτηκε στο διαγωνισμό της Εστίας για το διήγημα “Πάσχα στα πέλαγα” και το 1911 τιμήθηκε με τον Αργυρό Σταυρό. Γύρω στο 1905 η λογοτεχνική παραγωγή του παρουσίασε σημαντική κάμψη που διάρκεσε ως το τέλος της ζωής του με μοναδική εξαίρεση τη διετία 1918-1920, οπότε ξεκίνησε η ενασχόλησή του με τη συγγραφή σχολικών αναγνωσμάτων σε συνεργασία με τον Επαμεινώνδα Παπαμιχαήλ. Πριν το θάνατό του εξέδωσε δυο ακόμη συλλογές παλιότερων διηγημάτων του με στρατιωτική θεματογραφία (“Διηγήματα για τα παλικάρια μας” και “Διηγήματα του γυλιού”), ενώ δεν κατόρθωσε να ολοκληρώσει τον “Αρματωλό”, μυθιστόρημα που είχε ξεκινήσει από το 1894.
Στο λογοτεχνικό έργο του Καρκαβίτσα κυριαρχεί η δημοτική γλώσσα στη μετριοπαθή της έκφραση. Η συμβολή του συγγραφέα στο δημοτικιστικό Αγώνα χρονολογείται ήδη από το 1892 (τέσσερα χρόνια μετά την έκδοση του έργου του Ψυχάρη “Το ταξίδι μου”), όταν στον πρόλογο της έκδοσης της πρώτης συλλογής διηγημάτων τοποθετήθηκε υπέρ της δημοτικής. Στη συνέχεια πήρε μέρος στην ίδρυση της εταιρίας “Η Εθνική Γλώσσα” (1905) και ήταν μέλος του Εκπαιδευτικού Ομίλου και της Λαογραφικής Εταιρίας του Νικόλαου Πολίτη. Ωστόσο ποτέ δεν ασπάστηκε τις ακρότητες του Ψυχάρη και προσπάθησε να σταθεί ανάμεσα στις ακραίες θέσεις του γλωσσικού ζητήματος.
Η πεζογραφία του κινήθηκε αρχικά στα πλαίσια της ειδυλλιακής ηθογραφίας με αρκετά λαογραφικά στοιχεία και πέρασε σταδιακά προς τον ρεαλισμό με στοιχεία κοινωνικού προβληματισμού, με σχηματικό ορόσημο τη “Λυγερή” (1890) και κορυφαία έκφραση τον “Ζητιάνο” (1897). Από τα ογδόντα συνολικά διηγήματά σταθμός στάθηκε η συλλογή “Τα λόγια της πλώρης” του 1899, ενώ στο τελευταίο έργο του “Ο αρχαιολόγος” (1904) προσπάθησε να λειτουργήσει διδακτικά, προβάλλοντας τις ιδέες του για μια γόνιμη σχέση των νεοελλήνων με τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό.
Για περισσότερα βιογραφικά στοιχεία του Ανδρέα Καρκαβίτσα βλ. Καλαντζοπούλου Βίκυ, “Καρκαβίτσας Ανδρέας”, στο “Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό”, τ. 4., Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1985, Ξύδης Θεόδωρος, “Καρκαβίτσας Ανδρέας”, στη “Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας”, τ. 8. Αθήνα, Χάρη Πάτση, χ.χ., Σταυροπούλου Έρη, “Ανδρέας Καρκαβίτσας”, στο “Η παλαιότερη πεζογραφία μας · από τις αρχές της ως τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο”, τ. Η’ (1880-1900), σ.174-217, Αθήνα, Σοκόλης, 1997 και Τσούρας Νίκος Α., “Βιοχρονολόγιο του Αντρέα Καρκαβίτσα”, περιοδικό “Νέα Εστία”, τ. 128, ετ. ΞΔ΄, 15/9/1990, αρ.1517, σ.1199-1201.
(Πηγή: Αρχείο Ελλήνων Λογοτεχνών Ε.ΚΕ.ΒΙ.)
Τίτλοι στη βάση Βιβλιονέτ
- (2015)Λόγια της πλώρης, Μαλλιάρης Παιδεία
- (2015)Ο αρχαιολόγος, Καρακώτσογλου
- (2015)Ο ζητιάνος, Καρακώτσογλου
- (2014)Λόγια της πλώρης, Μίνωας
- (2014)Λόγια της πλώρης, Πελεκάνος
- (2014)Ο αρχαιολόγος, Πελεκάνος
- (2013)Ο ζητιάνος, Πελεκάνος
- (2013)Παιδικά διηγήματα, Πελεκάνος
- (2012)Η λυγερή, Πελεκάνος
- (2012)Λόγια της πλώρης, eAnagnosis
- (2012)Ο ζητιάνος, eAnagnosis
- (2012)Παλιές αγάπες, Πελεκάνος
- (2011)Η θάλασσα, Εκδόσεις Παπαδόπουλος
- (2011)Η λυγερή, Πελεκάνος
- (2011)Λόγια της πλώρης, Δημοσιογραφικός Οργανισμός Λαμπράκη
- (2011)Ο ζητιάνος, Δημοσιογραφικός Οργανισμός Λαμπράκη
- (2011)Ο ζητιάνος, Πελεκάνος
- (2011)Παιδικά διηγήματα, Πελεκάνος
- (2011)Παλιές αγάπες, Πελεκάνος
- (2009)Έθνος υπό σκιάν. Οι φυλακές του Ναυπλίου., Ροές
- (2009)Λόγια της πλώρης, Δημοσιογραφικός Οργανισμός Λαμπράκη
- (2009)Ο αρχαιολόγος, Δημοσιογραφικός Οργανισμός Λαμπράκη
- (2009)Ο ζητιάνος, Εμπειρία Εκδοτική
- (2008)Οι καλικάντζαροι, Παρρησία
- (2007)Λόγια της πλώρης, Σύγχρονη Εποχή
- (2007)Λόγια της πλώρης, Μοτίβο
- (2007)Τα λόγια της πλώρης, Μίνωας
- (2006)Η λυγερή. Η φλογέρα του., DeAgostini Hellas
- (2006)Ο αρχαιολόγος, Αλεξάνδρεια
- (2006)Ο ζητιάνος, Ελληνικά Γράμματα
- (2006)Ο τεκκές των μπεκτασίδων, Γαβριηλίδης
- (2005)Λόγια της πλώρης, Πελεκάνος
- (2004)Η γοργόνα, Εκδόσεις Παπαδόπουλος
- (2004)Θεσσαλονίκη, Ιανός
- (2004)Λόγια της πλώρης, Modern Times
- (2004)Ο αρχαιολόγος, Πελεκάνος
- (2004)Ο ζητιάνος, DeAgostini Hellas
- (2004)Τα λόγια της πλώρης, DeAgostini Hellas
- (2003)Η λυγερή. Ο ζητιάνος, Modern Times
- (2003)Ο ζητιάνος, Επικαιρότητα
- (2003)Τα ξωτικά της θάλασσας, Εκδόσεις Παπαδόπουλος
- (2002)Λόγια της πλώρης, Αλόη
- (2002)Λόγια της πλώρης, DeAgostini Hellas
- (2002)Ο ζητιάνος. Η λυγερή, DeAgostini Hellas
- (2001)Λόγια της πλώρης, Καλοκάθη
- (2001)Ο ζητιάνος, Ενάλιος
- (2000)Διηγήματα, DeAgostini Hellas
- (2000)Η θάλασσα, Εκδόσεις Παπαδόπουλος
- (2000)Ο Κουτσοφλέβαρος, Εκδόσεις Παπαδόπουλος
- (2000)Ποιήσεις, Εκδόσεις Πατάκη
- (2000)Το γιούσουρι, Εκδόσεις Παπαδόπουλος
- (1999)Η γοργόνα, Εκδόσεις Παπαδόπουλος
- (1999)Λόγια της πλώρης, Εκδόσεις Πατάκη
- (1999)Λόγια της πλώρης, Modern Times
- (1999)Ο ζητιάνος, Βιβλιοπωλείον της Εστίας
- (1999)Ο ζητιάνος, Αύρα
- (1998)Έθνος υπό σκιάν, Ροές
- (1998)Λόγια της πλώρης, Ρέκος
- (1998)Λόγια της πλώρης, Βιβλιοπωλείον της Εστίας
- (1998)Λόγια της πλώρης, Αύρα
- (1998)Οι φυλακές του Ναυπλίου, Ροές
- (1998)Ταξιδιωτικά, Νεφέλη
- (1997)Η θάλασσα και άλλα διηγήματα, Επικαιρότητα
- (1997)Λόγια της πλώρης, Αρμός
- (1997)Ο Ζητιάνος, Ρέκος
- (1997)Ο ζητιάνος. Λόγια της πλώρης, Πάπυρος Εκδοτικός Οργανισμός
- (1996)Η λυγερή, Βιβλιοπωλείον της Εστίας
- (1996)Νέοι θεοί, Εκδόσεις Πατάκη
- (1995)Διηγήματα, Βιβλιοπωλείον της Εστίας
- (1995)Η λυγερή, Εκδοτικός Οίκος Α. Α. Λιβάνη
- (1995)Λόγια της πλώρης, Συλλογή
- (1995)Ο αρχαιολόγος, Βιβλιοπωλείον της Εστίας
- (1995)Παλιές αγάπες, Βιβλιοπωλείον της Εστίας
- (1994)Ο ζητιάνος, Μίνωας
- (1993)Η θάλασσα, Κέδρος
- (1993)Θεσσαλονίκη και άλλα επίκαιρα κείμενα, Μαλλιάρης Παιδεία
- (1991)Η λυγερή, Νεφέλη
- (1991)Λόγια της πλώρης, Νεφέλη
- (1991)Λόγια της πλώρης, Μόκας Ε. – Μορφωτική
- (1991)Ταξίδια στον Πόντο, την Πόλη, τη Σμύρνη, Μαλλιάρης Παιδεία
- (1990)Ο ζητιάνος. Παλιές αγάπες, Σύγχρονη Εποχή
- (1989)Η γοργόνα, Βιβλιοπωλείον της Εστίας
- (1989)Ο ζητιάνος, Νεφέλη
- (1988)Λόγια της πλώρης, Οδυσσέας
- (1988)Λόγια της πλώρης, Δωρικός
- (1985)Ο ζητιάνος, Δωρικός
- (1980)Ανδρέας Καρκαβίτσας, Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών. Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη
- (1979)Άπαντα, Ζαχαρόπουλος Σ. Ι.
- (1979)Άπαντα, Ζαχαρόπουλος Σ. Ι.
- (1979)Άπαντα, Ζαχαρόπουλος Σ. Ι.
- (1979)Άπαντα, Ζαχαρόπουλος Σ. Ι.
- (1975)Λόγια της πλώρης, Ζαχαρόπουλος Σ. Ι.
- (1973)Διηγήματα του γυλιού, Βιβλιοπωλείον της Εστίας
- Διγενής Ακρίτας και άλλα διηγήματα, Πέλλα
- Διηγήματα, Δαμιανός
- Η λυγερή, Δαμιανός
- Η λυγερή, Πέλλα
- Λόγια της πλώρης, Πέλλα
- Λόγια της πλώρης, Δαμιανός
- Λόγια της πλώρης, Σμυρνιωτάκη
- Ο αρχαιολόγος, Δαμιανός
- Ο ζητιάνος, Δαμιανός
- Ο ζητιάνος, Πέλλα
- Ο ζητιάνος, Εκδοτική Θεσσαλονίκης
- Παλιές αγάπες, Δαμιανός
- Τα λόγια της πλώρης, Εκδοτική Θεσσαλονίκης
- Ταξιδιωτικά, Σμυρνιωτάκη
Συμμετοχή σε συλλογικά έργα
- (2016)Διηγήματα της θάλασσας, Αρμός
- (2016)Το δικό μας Πάσχα, Νάρκισσος
- (2015)Διηγήματα των Χριστουγέννων, Αρμός
- (2013)Πάσχα των Ελλήνων, Άγκυρα
- (2013)Το ραζακί σταφύλι, Δημοσιογραφικός Οργανισμός Λαμπράκη [κείμενα, επιμέλεια]
- (2013)Χριστούγεννα και χιονιάς, Νάρκισσος
- (2012)Αγαπημένες ελληνικές ιστορίες για τα Χριστούγεννα και την Πρωτοχρονιά, Μίνωας
- (2012)Το Γιούσουρι και άλλες φανταστικές ιστορίες, Τόπος
- (2011)Ελληνικά Χριστούγεννα, Μεταίχμιο
- (2009)Ανθολογία ελληνικού διηγήματος του 20ού αιώνα, Εκδόσεις Καστανιώτη
- (2008)Ελληνικά Χριστούγεννα, Μεταίχμιο
- (2008)Πάσχα των Ελλήνων, Άγκυρα
- (2007)Οι πιο αγαπημένες ιστορίες για τα Χριστούγεννα και την Πρωτοχρονιά, Μίνωας
- (2006)Άνθος του γιαλού. Το άστρο του κοραλλιού. Η γοργόνα. Τα βουνά των αετών, Ανθός
- (2006)Χριστουγεννιάτικες ιστορίες Ελλήνων και ξένων συγγραφέων, Το Ποντίκι
- (2005)Ελληνικά διηγήματα, Εκδόσεις Παπαδόπουλος
- (2005)Ελληνικά διηγήματα, Εκδόσεις Παπαδόπουλος
- (2005)Ελληνικά διηγήματα, Εκδόσεις Παπαδόπουλος
- (2004)Ελληνικά διηγήματα, Εκδόσεις Πατάκη
- (2003)Πασχαλινά διηγήματα, Αρμός
- (2003)Τα Ελληνικά, Εκδόσεις Παπαδόπουλος
- (2003)Τα Ελληνικά, Εκδόσεις Παπαδόπουλος
- (2002)Τα Ελληνικά, Εκδόσεις Παπαδόπουλος
- (2001)Βόλος: Μια πόλη στη λογοτεχνία, Μεταίχμιο
- (2000)Νεοελληνικά αναγνώσματα, Δίδυμοι
- (1998)Ο ζητιάνος. Το αμάρτημα της μητρός μου, Εμπειρία Εκδοτική
- (1994)Διηγήματα των Χριστουγέννων, Αρμός
- (1994)Του γέλιου, Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου