Ο Αβερρόης (14 Απριλίου 1126 – 10 Δεκεμβρίου 1198) (Abū l-Walīd Muhammad ibn Ahmad ibn Muhammad ibn Rushd (1126 – 10 Δεκεμβρίου 1198), γνωστός και ως Ibn Rushd) ήταν Ανδαλουσιανός πολυμαθής Μουσουλμάνος, ειδικός στον Αριστοτελισμό, την ισλαμική φιλοσοφία, την ισλαμική θεολογία, τη σαρία, καθώς και τη νομολογία, τη λογική, την ψυχολογία, την πολιτική και την ανδαλουσιανή κλασική μουσική θεωρία και τις επιστήμες της ισλαμικής ιατρικής, αστρονομίας, γεωγραφίας, μαθηματικών, φυσικής και ουράνιας μηχανικής. Γεννήθηκε στην Κόρδοβα της Ισπανίας και πέθανε σε ηλικία 72 ετών στο Μαρακές.
Το μνημείο του Αβερρόη στην Κόρδοβα της Ισπανίας
Colliget
Θεωρείται σχεδόν αδύνατο να κατανοήσει κανείς τον βίο, τη πολιτεία και τις θεωρίες του Αβερρόη, αν προηγουμένως δεν λάβει υπόψη του τρία σημαντικά δεδομένα:
- Το στενοκέφαλο θρησκευτικό φανατισμό που στην εποχή του, βάρυνε όχι μόνο τους Χριστιανούς αλλά και τους Μουσουλμάνους καθώς και τους Εβραίους.
- Το πνεύμα της αντιζηλίας και του φθόνου μεταξύ των πνευματικών παραγόντων, ένα φαινόμενο που παρατηρείται από την αρχαιότητα μέχρι και σήμερα. Και
- Την τότε κατάσταση της αραβοκρατούμενης σημερινής Ισπανίας που ήταν χωρισμένη σε αντιμαχόμενα αραβικά Βασίλεια, που συγκλονίζονταν από εσωτερικές κομματικές ή δυναστικές συρράξεις και εναντίον των οποίων οι Καθολικοί ηγεμόνες της Δύσης επιχειρούσαν συνεχείς επιδρομές.
Η αποκήρυξη του από τους μουσουλμάνους
Έτσι δεν χρειάστηκαν περισσότερα για να διωχθεί ο Αβερρόης κατά διαταγή του ηγεμόνα, που όμως, αν και κατάφερε να δραπετεύσει και να καταφύγει στη Φεζ (2η πρωτεύουσα του Μαρόκου) τελικά συνελήφθη, φυλακίστηκε αλλά και εκτέθηκε σε δημόσιο εξευτελισμό. Μάλιστα κάποια Παρασκευή, ημέρα αργίας των Μουσουλμάνων μεταφέρθηκε στο τέμενος, όπου κατά τη δημόσια προσευχή εξαναγκάσθηκε να αποκηρύξει επίσημα και δημόσια όλες τις θεωρίες και επιστημονικές αντιλήψεις που είχε. Και ενώ το έπραξε συνέχισε να είναι δέσμιος και οι προσερχόμενοι μουσουλμάνοι τον έφτυναν στο πρόσωπο. Μετά δε την προσευχή επανέλαβε για 2η φορά την επίσημη δημόσια αποκήρυξή του όπου και τελικά αφέθηκε ελεύθερος. Πλην όμως κατασχέθηκε όλη η περιουσία του και πυρπολήθηκε η βιβλιοθήκη του.
Ράκος πλέον ο Αβερρόης έζησε σε έσχατη φτώχεια και στερήσεις και, όταν ο διάδοχος του ηγεμόνα που τον εξεδίωξε, ανέλαβε τη βασιλεία τον ανακάλεσε στην πρότερη επίσημη θέση του, ήταν πλέον αργά. Λείψανα μόνο της άλλοτε διάνοιας είχαν επιζήσει και το χειρότερο για τον ίδιο ήταν ότι ο σωματικός θάνατος άργησε πολύ μετά την πνευματική νέκρωσή του.
Τα έργα του
Στον Αβερρόη (όπως και στον Αβικέννα) οφείλεται κυρίως η διάσωση ιδεών και πολλών γραπτών της αρχαίας φιλοσοφίας. Έγραψε ιατρική εγκυκλοπαίδεια και σχόλια για σχεδόν όλα τα έργα του Αριστοτέλη. Η επιρροή του στον χριστιανικό σχολαστικισμό του μεσαίωνα είναι σημαντική. Τον 13ο αιώνα τα έργα του μεταφράστηκαν στα εβραϊκά.
Ο Ibn Rushd κατά την περίοδο 1179-81 έγραψε τέσσερα σημαντικά έργα:
- Desicive Treatise
- al-Kashf ‘an al-manahij (Επεξήγηση των Ειδών Απόδειξης στα Δόγματα της Θρησκείας)
- Danima (Ευρετήριο της Θείας Γνώσης)
- Τahafut at-Tahafut (Η Ασυναρτησία της Ασυναρτησίας), μια απάντηση στο έργο του al-Ghazali, Tahafut al-Falasifa (=Η Ασυναρτησία των Φιλοσόφων)
Τα φιλοσοφικά έργα του Ibn Rushd ποικίλουν ως προς το εύρος τους. Έχει γράψει σύντομες πραγματείες πάνω σε θέματα λογικής, φυσικής, ψυχολογίας αλλά και σύντομα σχόλια σε έργα του αριστοτελικού corpus. Τα Σύντομα Σχόλιά του θεωρούνται πρώιμα και συνιστούν επιτομές των αριστοτελικών δογμάτων συχνά βασισμένες σε Έλληνες σχολιαστές. Τα Μεσαία Σχόλιά του έχουν τη μορφή παράφρασης του αριστοτελικού κειμένου και γι’ αυτό έχει συχνά θεωρηθεί ότι έχουν γραφτεί κατ’ υπόδειξη του πάτρωνά του Abu Ya‘qub Yusuf προκειμένου να γίνουν κατανοητά τα έργα του Έλληνα Φιλοσόφου. Τα Μεγάλα Σχόλια θεωρούνται όψιμα έργα του και συνιστώνται από το σύνολο του αριστοτελικού κειμένου χωρισμένο σε ενότητες ακολουθούμενες από λεπτομερή σχόλια. Θεωρείται ότι εμπεριέχουν την ώριμη σκέψη του Ibn Rushd. Το πρώτο από τα Μεγάλα Σχόλιά του είναι τα “Αναλυτικά Ύστερα” (Posterior Analytics) που γράφτηκε μεταξύ του 1180-3. Ακολουθούν το “Περί ψυχής” (De Anima), γράφτηκε πιθανόν το 1186. Έπειτα τα “Φυσικά” (Physics) το 1186, το “Περί Ουρανού” (De Caelo) το 1188, τα “Μετά τα Φυσικά” (Metaphysics) το 1190. Ο Ibn Rushd υποστήριζε ότι η αλήθεια, όχι αγκιστρωμένη per accidens στις μεθόδους της πειθούς και της διαλεκτικής, αλλά στην καθαρή της μορφή ως per se βρίσκεται στα “αποδεικτικά” έργα του δηλαδή στα φιλοσοφικά έργα και ειδικότερα στα σχόλιά του στον Αριστοτέλη όπου βασικός του στόχος ήταν να απαρτίζονται από φιλοσοφικές απoδείξεις.