Ο Μπέρτραντ Άρθουρ Γουίλιαμ Ράσελ [Bertrand Arthur William Russell, 18 Μαΐου 1872 – 2 Φεβρουαρίου 1970] ήταν Άγγλος φιλόσοφος, μαθηματικός και ειρηνιστής. Ο Ράσελ ως συγγραφέας και άνθρωπος συνέχισε την οικογενειακή παράδοση στην πολιτική σκέψη και δράση, με αντιπολεμική δράση. Γεννήθηκε στην ακμή της Βρεταννικής Αυτοκρατορίας. Πέθανε από γρίπη, έναν αιώνα αργότερα, όταν η Βρετανία είχε περάσει δύο παγκόσμιους πολέμους. Έκανε κριτική στα πυρηνικά καθώς και την εισβολή των ΗΠΑ στο Βιετνάμ. Το 1950 κέρδισε το Νόμπελ Λογοτεχνίας. Υπήρξε Γ’ Κόμης, μέλος του Τάγματος της Αξίας και μέλος της Βασιλικής Εταιρείας. Χαρακτηριστική της απέχθειάς του προς κάθε είδους φανατισμό είναι η δήλωσή του:
Δεν θα πέθαινα ποτέ για τις ιδέες μου, γιατί μπορεί να έκανα λάθος.
Γεννήθηκε στο Trellech του Monmouthshire, καταγόμενος από αριστοκρατική οικογένεια. Ο αδερφός του Φρανκ τον εισήγαγε στις θεωρίες του μαθηματικού Ευκλείδη. Ξεκίνησε τις σπουδές του με υποτροφία στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ το 1890 στο Trinity College για να σπουδάσει μαθηματικά. Το 1893 τελείωσε τις σπουδές του και το 1902 παντρεύτηκε. Ξεκίνησε να δημοσιεύει έργα του το 1896. Στο κολέγιο του Τρίνιτι γνώρισε τον Λούντβιχ Βιτγκενστάιν και έτσι ξεκίνησε μία συνεργασία μεταξύ των δύο ανδρών. Ο Ράσελ ταξίδεψε και δίδαξε στη Ρωσία, στην Κίνα και στην Ιαπωνία (1920).
Ο Ράσελ δεν ήταν ποτέ δογματικός σε τίποτα, ούτε καν στις πολιτικές του πεποιθήσεις, οι οποίες αν μη τι άλλο έχουν υπάρξει αντικείμενο αμφιβολίας για ορισμένους αναλυτές. Φαίνεται πάντως ότι η μεγαλύτερη συμπάθεια του ήταν ο Αναρχισμός. Σε ένα κείμενό του το 1918 αναφέρεται στους ”δρόμους της ελευθερίας”, οι οποίοι κατ’αυτόν δεν είναι άλλοι από τον Αναρχισμό (ιδιαίτερα τον Αναρχοσυνδικαλισμό) και τον Σοσιαλισμό, τον οποίο όμως επέκρινε αργότερα. Οι αναρχικές απόψεις του Ράσελ διαφαίνονται και μέσα από τις κολακευτικές αναφορές του στον αναρχισμό σε διάφορα βιβλία του, καθώς και σε κάποια αποφθέγματα που έχει αναφέρει και ταυτίζονται με την αναρχική θεωρία. Ο ίδιος είχε δείξει ελπίδα με την Οκτωβριανή Επανάσταση, αλλά όταν επισκέφτηκε τη Σοβιετική Ένωση οι ελπίδες του μειώθηκαν ριζικά και θεώρησε τον Κομμουνισμό ως ανελεύθερο.
Μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Ράσελ δίδαξε σε πανεπιστήμια των ΗΠΑ, καταδικάζοντας τα πυρηνικά όπλα και τον πόλεμο των ΗΠΑ στο Βιετνάμ. Απεβίωσε στις 6:30 μ.μ. στις 2 Φεβρουαρίου 1970 στην οικία του στην Ουαλία, από γρίπη.
Στην μεταπολεμική περίοδο ασχολήθηκε ενεργά με το αντιπολεμικό κίνημα. Το όνομα του, άλλωστε, έφερε και ο σύνδεσμος για την ειρήνη (σύνδεσμος Μπέρτραντ Ράσελ), ομιλία του οποίου εκφώνησε ο Γρηγόρης Λαμπράκης, την μέρα που παρακρατικοί τον δολοφόνησαν στην Θεσσαλονίκη, με την καθοδήγηση και μπροστά στα μάτια των δυνάμεων ασφαλείας.
Eργογραφία στα Ελληνικά
- Η ιστορία της δυτικής φιλοσοφίας, εκδ. Αρσενίδης
- Στις συμπληγάδες των ιδεών, εκδ. Αρσενίδης, 1963
- Η επιστήμη και ο άνθρωπος, εκδ. Αρσενίδης, 1963
- Έχει μέλλον ο άνθρωπος;, εκδ. Αρσενίδης, 1963
- Η αξία της ελεύθερης σκέψης, εκδ. Αρσενίδης, 1963
- Το μέλλον της ανθρωπότητας, εκδ. Αρσενίδης, 1963
- Μετά τη Γνώση, εκδ. Αρσενίδης, 1963
- Το αλφάβητο της Θεωρίας της Σχετικότητας, εκδ. Επιμόρφωση και Κοροντζή. Έκδοση πρωτότυπου 1966.
- Η κατάκτηση της ευτυχίας, εκδ. Επίκουρος, 1975
- Η εκπαίδευση του παιδιού, εκδ. Ζαχαρόπουλος Σ.Ι., 1977
- Εκπαίδευση και κοινωνική τάξη, εκδ. Ζαχαρόπουλος Σ.Ι.,1980
- Αντιδημοφιλή δοκίμια, εκδ. Ζαχαρόπουλος Σ.Ι., 1980
- Αντιρρήσεις στην Αστρολογία (συμμετοχή), εκδ. Σύναλμα, 1998
- Η θεωρία των τύπων, εκδ. Στάχυ, 2000
- Ισχύς, Μια νέα κοινωνική ανάλυση, εκδ. Ευρασία, 2001
- Κείμενα για τη Θρησκεία, εκδ. Scripta, 2006
- Η φιλοσοφική μου εξέλιξη, εκδ. Αρσενίδης, 2007
- Τα προβλήματα της Φιλοσοφίας, εκδ. Αρσενίδης, 2008
Κι αυτό:
- Hook, Sidney, «Bertrand Russell (Ένα πορτραίτο από μνήμης)», μετάφρ. Ζηνοβία Δρακοπούλου. Εποπτεία, 95 (1984), 963-982.