Ο Χέρμπερτ Μαρκούζε (Herbert Marcuse, 19 Ιουλίου 1898 – 29 Ιουλίου 1979) ήταν Γερμανός θεωρητικός μαρξιστής, εβραϊκής καταγωγής, φιλόσοφος και κοινωνιολόγος, και μέλος της Σχολής της Φρανκφούρτης. Γεννημένος στο Βερολίνο, ο Μαρκούζε σπούδασε στο Πανεπιστήμιο Χούμπολτ και στο Πανεπιστήμιο του Φράιμπουργκ, από το οποίο έλαβε το διδακτορικό του. Αποτελούσε σημαντική προσωπικότητα του Ινστιτούτου Κοινωνικής Έρευνας στη Φρανκφούρτη, αργότερα γνωστό ως Σχολή της Φρανκφούρτης.
Ήταν παντρεμένος με τη Σόφι Βέρτχαϊμ (1924-1951), την Ίνγκε Νόιμαν (1955-1972) και την Έρικα Σερόβερ (1976-1979). Στα έργα του, ο Μαρκούζε ασκούσε κριτική στον καπιταλισμό, στη μοντέρνα τεχνολογία, στον ιστορικό υλισμό και στον πολιτισμό της ψυχαγωγίας, υποστηρίζοντας ότι αποτελούν νέες μορφές κοινωνικού ελέγχου.
Στα τέλη της δεκαετίας του 1960 και τη δεκαετία του 1970, ο Μαρκούζε αποτελούσε έναν από τους σημαντικότερους θεωρητικούς του κινήματος που έγινε γνωστό ως Νέα Αριστερά, όντας γνωστός ως «Ο πατέρας της Νέας Αριστεράς», καθώς και των φοιτητικών κινημάτων στη Γερμανία, στη Γαλλία και στις ΗΠΑ. Από το 1943 μέχρι το 1950, ο Μαρκούζε εργάστηκε για την κυβέρνηση των ΗΠΑ, πράγμα που τον βοήθησε στη συγγραφή του βιβλίου Σοβιετικός Μαρξισμός: Μια Κριτική Ανάλυση (1958). Τα γνωστότερα έργα του είναι τα βιβλία Έρως και πολιτισμός (1955) και Ο μονοδιάστατος άνθρωπος (1964). Η μαρξιστική του σκέψη ενέπνευσε πολλούς ριζοσπάστες διανοούμενους και πολιτικούς ακτιβιστές στις δεκαετίες του 1960 και του 1970.
Έργα
- Έρως και πολιτισμός (1955)
- Ο Μονοδιάστατος Άνθρωπος (1964)
- Το τέλος της ουτοπίας (1967)
- Ψυχανάλυση και Πολιτική (1968)
- Αντεπανάσταση και εξέγερση (1972)
- Δοκίμιο για την απελεύθερωση (1973)
- Η αισθητική διάσταση (1978)
Βιβλιογραφία
- Ζερβίδης, Γιώργος, «Η απόπειρα του Μαρκούζε να αναθεωρηθεί η θεωρία του Μαρξ». Ατραπός 3-4 (1986), 2-12 + 6 (1987), 30-38.
- Schmidt, Alfred, «Ο Heidegger και η Σχολή της Φραγκφούρτης. Ο χαϊντεγγεριανός μαρξισμός του Herbert Marcuse». Μετάφρ. Ναταλία Παπαγιαννοπούλου. Λεβιάθαν 8 (1990),σελ. 39-65.
- Kettler, David, «Herbert Marcuse » , Ἐποπτεία, 40 (1979), σσ. 901-910