Πιστεύω
Η Αγάπη, μόνο, βαστάζει όλα τα φορτία.
Μπορώ να βαστάζω όλα τα φορτία.
Γιατὶ η Αγάπη είναι το μέγα φορτίο!
Η Αγάπη σηκώνει το βάρος τ᾿ ουρανού.
Μπορώ να σηκώνω το βάρος τ᾿ ουρανού.
Η Αγάπη υπομένει τα μαρτύρια της πυράς.
Μπορώ να υπομένω τα μαρτύρια της πυράς.
Γιατὶ η Αγάπη είναι ο ούρανὸς και η πυρά!
Η Αγάπη πιστεύει στη ζωὴ και στο θάνατο.
η Αγάπη πιστεύει στο θαύμα.
Μπορώ να πιστεύω στη ζωὴ και στο θάνατο.
μπορώ να πιστεύω στο θαύμα.
Γιατὶ η Αγάπη είναι η ζωὴ και ο θάνατος!
Γιατὶ η Αγάπη είναι το θαύμα!
Η Αγάπη προσεύχεται κ᾿ ενεργεί.
η Αγάπη αγρυπνεί.
Μπορώ να προσεύχωμαι και να ενεργώ.
μπορώ να αγρυπνώ.
Γιατὶ η Αγάπη είναι προσευχὴ και πράξη!
Γιατὶ η Αγάπη είναι η μυστικὴ αγρυπνία!
Η Αγάπη κρατάει όλα τα χαμόγελα και όλα τα δάκρυα.
Μπορώ να χαμογελώ και να κλαίω όλα τα δάκρυα –
γιατὶ η Αγάπη είναι η χαρούμενη θλίψη!
Η Αγάπη δίνει τον άρτο και τον οίνο
εγγύηση για την αιωνιότητα.
Μπορώ να μεταλάβω τον άρτο και τον οίνο
εγγύηση για την αιωνιότητα.
Γιατὶ η Αγάπη είναι ο Μυστικὸς Δείπνος!
Κ᾿ η μεγάλη υπόσχεση!
Η Αγάπη έπλασε τον άνθρωπο.
η Αγάπη εδώρησε το φως.
Πιστεύω στον άνθρωπο.
πιστεύω στην Αγάπη.
Γιατὶ η Αγάπη είναι το φως και η δωρεά!
Γιατὶ η Αγάπη είναι ο Ἄνθρωπος!
Στη νύχτα που έρχεται…
Ξεκινάμε ανάλαφροι καθὼς η γύρη
που ταξιδεύει στον άνεμο.
Γρήγορα πέφτουμε στο χώμα
ρίχνουμε ρίζες, ρίχνουμε κλαδιὰ
γινόμαστε δέντρα που διψούν ουρανὸ
κι όλο αρπαζόμαστε με δύναμη απ᾿ τη γη.
Μας βρίσκουν τ᾿ ατέλειωτα καλοκαίρια
τα μεγάλα κάματα. Οι άνεμοι, τα νερὰ
παίρνουν τα φύλλα μας. Αργότερα
πλακώνουν οι βαριὲς συννεφιὲς
μας τυραννούν οι χειμώνες κι οι καταιγίδες
Μα πάντα αντιστεκόμαστε, ορθωνόμαστε
πάντα ντυνόμαστε με νέο φύλλωμα.
Ωσότου, φτάνει ένας άνεμος παράξενος
-κανεὶς δε ξέρει πότε κι απὸ ποὺ ξεκινά-
μας ρίχνει κάτω μ᾿ όλες μας τις ρίζες στον αέρα.
Για λίγο ακόμα, μες στη φυλλωσιά μας
κάθεται κρυμμένο -να πει μία τρίλια του
στη νύχτα που έρχεται- ένα πουλί.
Ο Ξένος
Απ’ το παράθυρο που ανοίγεται στη νύχτα
κυλάει μ’ ενάργεια στον καθρέφτη μέσα
το φως του φεγγαριού
ψυχρό κι απτό καθώς υδράργυρος.
Ποιος είναι αυτός που μ’ ατενίζει
μέσα από το κρύσταλλο
με τα δικά μου μάτια;
Καιρούς το πρόσωπό μου είχα αποστρέψει
φεύγοντας τούτο το βλέμμα
Έσκυβα πάνω από νερά βαθιά κι αφώτιστα
θολά από τις βροχές ποτάμια.
Έβλεπα πίσω από τζάμια του ύπνου θαμπά
που ράγιζαν χίλια ραγίσματα
Κι ακροαζόμουν τα ίδια βήματά μου
σαν βήματα άλλου, να με καταφτάνουν
πάλι και πάλι
Όταν σ’ ονείρων λαβυρίνθους κυκλοδίωκτη
από νύχτα σε νύχτα κι από ύπνο σε ύπνο
έφερνα αλαφιασμένους γύρους.
Τώρα, το φως του φεγγαριού αναβλύζει
κυλώντας αργυρόηχα στον καθρέφτη μέσα
Καθώς ο ξένος αναδύεται ολοένα
κι ολοένα, μέσα από το κρύσταλλο.
(“Το φράγμα της Σιωπής”, 1965)
ΜΕΛΙΣΣΑΝΘΗ (1907-1990). Η Μελισσάνθη (πραγματικό όνομα Ήβη Κούγια-Σκανδαλάκη) γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε γαλλική και γερμανική φιλολογία στο Γαλλικό Ινστιτούτο και στην Abendschule Αθηνών αντίστοιχα και φοίτησε στην προπολεμική Δημοσιογραφική Σχολή Αθηνών. Ασχολήθηκε επίσης με την αγγλική γλώσσα, τη μουσική, τη ζωγραφική και το χορό. Εργάστηκε ως καθηγήτρια γαλλικών σε ιδιωτικά και δημόσια σχολεία και ως δημοσιογράφος. Το 1932 παντρεύτηκε τον Ιωάννη Ν. Σκανδαλάκη, δικηγόρο, πολιτικό και συγγραφέα φιλοσοφικών πραγματειών. Συνεργάστηκε σε λογοτεχνικές και θεατρικές εκπομπές του Ελληνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας (1945-1955), ήταν μέλος της Γυναικείας Λογοτεχνικής Συντροφιάς (1961-1972), της επιτροπής Κρατικών Βραβείων (1969-1975), του Κύκλου για το παιδικό βιβλίο (1969-1971). Πέθανε στην Αθήνα. Στο χώρο της λογοτεχνίας πρωτοεμφανίστηκε το 1930 με την έκδοση της ποιητικής συλλογής Φωνές εντόμου και το 1931 κυκλοφόρησε τη λιθογραφημένη ποιητική συλλογή Προφητείες, η οποία αποτέλεσε το λογοτεχνικό γεγονός της χρονιάς. Η ποίηση της Μελισσάνθης τοποθετείται στο χώρο του υπαρξισμού και της μεταφυσικής αγωνίας. Ξεκίνησε να γράφει ποίηση στα πλαίσια της παραδοσιακής στιχουργικής και οδηγήθηκε σταδιακά προς τον ελεύθερο στίχο (από το 1945), επιλογή που οδήγησε και σε μια ανάλογη ανανέωση των θεματικών και γλωσσικών της επιλογών. Ασχολήθηκε επίσης με το φιλοσοφικό δοκίμιο και τις λογοτεχνικές μεταφράσεις. Τιμήθηκε με τον Έπαινο της Ακαδημίας Αθηνών (1936), την Εύφημο Μνεία Βραβείου Παλαμά, το Β΄ Κρατικό Βραβείο Ποίησης (1965), το Παράσημο Χρυσούς Σταυρός Τάγματος Εποποιίας, το Α΄ Κρατικό Βραβείο Ποίησης (1976), το Βραβείο του Ιδρύματος Ουράνη, το Βραβείο Μεταφραστών, το Μετάλλιο Δήμου Πειραιώς και το Αργυρούν Μετάλλιο της Ακαδημίας Αθηνών. Ποιήματά της έχουν μεταφραστεί σε πολλές ξένες γλώσσες.
1. Για περισσότερα βιογραφικά στοιχεία της Μελισσάνθης βλ. Τον όρθρον τον ερχόμενον · Αφιέρωμα στην Μελισσάνθη. Αθήνα, Ε.Λ.Ι.Α, 1985, Ζήρας Αλεξ., «Μελίσσάνθη», Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό6. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1987 και Μαυροειδή – Παπαδάκη Σοφία, «Μελισσάνθη», Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας10. Αθήνα, Χάρη Πάτση, χ.χ.. (Πηγή: Αρχείο Ελλήνων Λογοτεχνών, Ε.ΚΕ.ΒΙ.).
Μελισσάνθη, ποιήτρια στο χώρο του υπαρξισμού και της μεταφυσικής αγωνίας
Η Μελισσάνθη, το πραγματικό όνομα της οποίας ήταν Ήβη Κούγια-Σκανδαλάκη (7 Απριλίου 1907 – 9 Νοεμβρίου 1990), ήταν ποιήτρια. Η Μελισσάνθη σπούδασε γαλλική και γερμανική φιλολογία στο Γαλλικό Ινστιτούτο και στην Abendschule Αθηνών αντίστοιχα και φοίτησε στην προπολεμική Δημοσιογραφική Σχολή Αθηνών. Ασχολήθηκε επίσης με την αγγλική γλώσσα, τη μουσική, τη ζωγραφική και το χορό. Εργάστηκε ως καθηγήτρια γαλλικών σε ιδιωτικά και δημόσια σχολεία και ως δημοσιογράφος. Το 1932 παντρεύτηκε τον Ιωάννη Ν. Σκανδαλάκη, δικηγόρο, πολιτικό και συγγραφέα φιλοσοφικών πραγματειών. Συνεργάστηκε σε λογοτεχνικές και θεατρικές εκπομπές του Ελληνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας (1945-1955), ήταν μέλος της Γυναικείας Λογοτεχνικής Συντροφιάς (1961-1972), της επιτροπής Κρατικών Βραβείων (1969-1975), του Κύκλου για το παιδικό βιβλίο (1969-1971). Πέθανε στην Αθήνα. Στο χώρο της λογοτεχνίας πρωτοεμφανίστηκε το 1930 με την έκδοση της ποιητικής συλλογής Φωνές εντόμου και το 1931 κυκλοφόρησε τη λιθογραφημένη ποιητική συλλογή Προφητείες, η οποία αποτέλεσε το λογοτεχνικό γεγονός της χρονιάς. Η ποίηση της Μελισσάνθης τοποθετείται στο χώρο του υπαρξισμού και της μεταφυσικής αγωνίας. Ξεκίνησε να γράφει ποίηση στα πλαίσια της παραδοσιακής στιχουργικής και οδηγήθηκε σταδιακά προς τον ελεύθερο στίχο (από το 1945), επιλογή που οδήγησε και σε μια ανάλογη ανανέωση των θεματικών και γλωσσικών της επιλογών. Ασχολήθηκε επίσης με το φιλοσοφικό δοκίμιο και τις λογοτεχνικές μεταφράσεις. Τιμήθηκε με τον Έπαινο της Ακαδημίας Αθηνών (1936), την Εύφημο Μνεία Βραβείου Παλαμά, το Β΄ Κρατικό Βραβείο Ποίησης (1965), το Παράσημο Χρυσούς Σταυρός Τάγματος Εποποιίας, το Α΄ Κρατικό Βραβείο Ποίησης (1976), το Βραβείο του Ιδρύματος Ουράνη, το Βραβείο Μεταφραστών, το Μετάλλιο Δήμου Πειραιώς και το Αργυρούν Μετάλλιο της Ακαδημίας Αθηνών. Ποιήματά της έχουν μεταφραστεί σε πολλές ξένες γλώσσες.
1. Για περισσότερα βιογραφικά στοιχεία της Μελισσάνθης βλ. Τον όρθρον τον ερχόμενον · Αφιέρωμα στην Μελισσάνθη. Αθήνα, Ε.Λ.Ι.Α, 1985, Ζήρας Αλεξ., «Μελίσσάνθη», Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό6. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1987 και Μαυροειδή – Παπαδάκη Σοφία, «Μελισσάνθη», Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας10. Αθήνα, Χάρη Πάτση, χ.χ..
Ενδεικτική Βιβλιογραφία
• Αγγελάκη-Ρουκ Κατερίνα, Αγγελάκης Ανδρέας, Αγγέλου Αθανάσιος, Αθανασιάδης-Νόβας Γεωργ., Αλεξίου Έλλη, Άντζακα Σοφία, Αυγέρης Μάρκος, Βεργή Έλσα, Βρεττάκος Νικηφόρος, Γεωργουσόπουλος Κώστας, Γλέζος Πέτρος, Ζερβού Ιωάννα, Ζήρας Αλέξης, Θέμελης Γιώργος, Ιωάννου Γιώργος, Κακναβάτος Έκτωρ, Καρέλλη Ζωή, Κλάρας Μπάμπης, Κόρφης Τάσος, Κοτζιάς Αλέξανδρος, Λαμπαδαρίδου-Πόθου Μαρία, Μερακλής Μιχάλης, Μιχαηλίδης Κώστας, Μουντές Ματθαίος, Μπεκατώρος Στέφανος, Νάκου Λιλίκα, Νεγρεπόντης Γιάννης, Πάσχος Π.Β., Πέγκλη Γιολάντα, Πλατής Ε.Ν., Ποντιακός Ηλίας, Σταύρου Τατιάνα, Στεργιόπουλος Κώστας, Φράιερ Κίμων, Φωσκαρίνης Θάνος, Χάρης Πέτρος, Τον όρθρον τον ερχόμενον · Αφιέρωμα στην Μελισσάνθη. Αθήνα, Ε.Λ.Ι.Α, 1985.
• Άντζακα Σοφία, Η πνευματική και ποιητική πορεία της Μελισσάνθης. Αθήνα, 1974.
• Αργυρίου Αλεξ., «Μελισσάνθη», Η ελληνική ποίηση · Νεωτερικοί ποιητές του μεσοπολέμου, σ.226-228 (της εισαγωγής) και 392-394. Αθήνα, Σοκόλης, 1979.
• Αυγέρης Μάρκος, «Μελισσάνθη», Καινούργια Εποχή, Φθινόπωρο-Χειμώνας 1963, σ.106-107.
• Βαρίκας Βάσος, «Νέες ποιητικές συλλογές. Μελισσάνθης: Ανθρώπινο σχήμα – Τάσου Πορφύρη: Νεμέρτσκα» και «Φωνές εκ βαθέων. Μελισσάνθη: Εκλογή», Συγγραφείς και κείμεναΑ΄· 1961-1965, σ.72-74 και 289-292. Αθήνα, Ερμής, 1975 (πρώτη δημοσίευση στην εφημερίδα Το Βήμα, 4/2/1962 και 20/6/1965).
• Ζήρας Αλεξ., «Μελισσάνθη», Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό6. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1987.
• Ησαΐα Νανά, «Η μεταφυσική στάση στην εποχή μας», Η λέξη67, 9/1987, σ.679-682.
• Θέμελης Γιώργος, Η νεώτερη ποίησή μας ΙΙ, σ.126-136. Αθήνα, Βάκων, 1967.
• Καραντώνης Αντρέας, «Μελισσάνθη», Η ποίησή μας μετά τον Σεφέρη, σ.231-234. Αθήνα, Δωδώνη, 1976.
• Καρβέλης Τάκης, «Μελισσάνθης: Τα Ποιήματα (1930-1974), Διαβάζω1, 1-2/1976, σ.51-52.
• Καρέλλη Ζωή, «Ο τρομαγμένος λόγος του σύγχρονου ανθρώπου», Η λέξη67, 9/1987, σ.676-677.
• Μαλακάσης Μιλτιάδης, «Η ποιήτρια», Κύκλος, 2/1932, σ.160.
• Μαυροειδή – Παπαδάκη Σοφία, «Μελισσάνθη», Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας10. Αθήνα, Χάρη Πάτση, χ.χ.
• Παράσχος Κλέων, «Ήβης Κούγια (Μελισσάνθης): Φωνές εντόμου», Νέα Εστία, 1/7/1930.
• Παράσχος Κλέων, «Ήβης Κούγια (Μελισσάνθης): Προφητείες», Νέα Εστία11, ετ.Στ΄, 1η/5/1932, αρ.129, σ.497-499.
• Παράσχος Κλέων, «Δυο νέες ποιήτριες», Θεατής, 19/3/1932.
• Πεντζίκης Γαβριήλ Ν., Ανθολογημένη ποίηση Β’, σ.446. Αθήνα, 1980.
• Σαραντάρης Γιώργος, «Μελισσάνθη», Καθημερινή, 24/4/1939, 15/5/1939 και 18/7/1939.
• «Σ’ αυτό το φως τ’ αμφίβολο της μέρας και της νύχτας · Η Μελισσάνθη μιλάει στον Θάνο Φωσκαρίνη», Διαβάζω234, 7/3/1990, σ.67-72.
• «Σε β΄ πρόσωπο· Μια συνομιλία της Μελισσάνθης με τον Αντώνη Φωστιέρη και τον Θανάση Νιάρχο», Η λέξη67, 9/1987, σ.735-737.
• Σκίπης Σωτήρης, «Της Συντάξεως: Μια νέα ελληνίς μεγάλη ποιήτρια», Εργασία, 20/2/1932, σ.229.
• Σκίπης Σωτήρης, Μαλακάσης Μιλτιάδης, Λοβέρδος Σπύρος, Γρυπάρης Ιωάννης, Αθανασιάδης-Νόβας, Ξενόπουλος Γρηγόριος, Χορν Παντελής, Ζεβός Ι., “Έρευνα περί της αξίας του ποιητικού έργου της Ήβης Κούγια, Εργασία, 27/2/1932, σ.257, 5/3/1932, σ.203, 12/3/1932, σ.325, 18/3/1932, σ.355.
• Σταύρου Τατιάνα, «Η Μελισσάνθη», Ελληνίς, 2/1937, σ.53.
• Στεργιόπουλος Κώστας, «Από τη θρησκευτική στην υπαρξιακή αγωνία», Εποχές33, 1/1966, σ.63-66.
• Ταρσούλη Αθηνά, «Μελισσάνθη», Ελληνίδες ποιήτριες, σ.176-194. Αθήνα, 1951.
• Φράιερ Κίμων, Σύγχρονη ελληνική ποίηση, σ.156-160. Αθήνα, Κέδρος, 1982.
• Χριστιανόπουλος Ντίνος, «Η κριτική του βιβλίου (Η εποχή του Ύπνου και της Αγρύπνιας)», Νέα Αλήθεια, 18/8/1952.
• Χωρεάνθη Ελένη, «Μέσα κι έξω απ’ το φράγμα της σιωπής», Διαβάζω169, 3/6/1987, σ.58-61.
Εργογραφία
(πρώτες αυτοτελείς εκδόσεις)
Ι.Ποίηση
• Φωνές εντόμου· Ποιήματα. Αθήνα, Αντωνόπουλος, 1930.
• Προφητείες. Αθήνα, 1931.
• Η Φλεγόμενη βάτος. Αθήνα, 1935.
• Γυρισμός του Ασώτου. Αθήνα, 1936.
• Ωσαννά και Οραματισμός. Αθήνα, Αντωνόπουλος, 1939.
• Λυρική Εξομολόγηση · Φωτόδραμα. Αθήνα, 1945.
• Η εποχή του Ύπνου και της Αγρύπνιας. Αθήνα, 1950.
• Ανθρώπινο Σχήμα· Ποιήματα. Αθήνα, Δίφρος, 1961.
• Το Φράγμα της Σιωπής. Αθήνα, Δίφρος, 1965.
• Εκλογή· Ποιήματα. Αθήνα, 1965.
• Μικρή εκλογή 1930-1961. Αθήνα, 1970.
• Εκλογή 1961-1965. Αθήνα, 1970.
• Εκλογή 1961-1977. Αθήνα, 1979.
• Τα Νέα Ποιήματα 1974-1982. Αθήνα, Πρόσπερος, 1982.
ΙΙ.Δοκίμιο
• Νύξεις· Επιμέλεια εκδόσεως Ντενίζ Ρώντα – Τυπογραφικές διορθώσεις Μαίρη Ρωντά. Αθήνα, Ρωντάς, 1985.
ΙΙΙ.Παιδική λογοτεχνία
• Ο μικρός αδελφός · Θέατρο. Αθήνα, 1960.
• Με τους αρχαίους θεούς · Παιδικές ιστορίες. Αθήνα, Ευρωεκδοτική, 1985.
ΙV. Μεταφράσεις
• Γκαρνιέ Πιερ, Εκλογή. Αθήνα, Δίφρος,1965.
• Ντίκινσον Έμιλυ, Ποιήματα. Θεσσαλονίκη, Η μικρή Εγνατία, 1980.
• Βαλερύ Πωλ, Χορός και Ψυχή· Πρόλογος – Μετάφραση Μελισσάνθης. Αθήνα, Διάττων, 1988.
V. Συγκεντρωτικές εκδόσεις
• Εκλογή. 1930-1950. Αθήνα, 1965.
• Τα Ποιήματα της Μελισσάνθης (1930-1974). Αθήνα, Οι εκδόσεις των Φίλων, 1975.
• Οδοιπορικό · Ποιήματα 1930-1984. Αθήνα, 1986.
Επιπλέον Πληροφορίες
Αρχείο του λογοτέχνη υπάρχει στο Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο (Ε.Λ.Ι.Α.)