Ο Λάμπρος Πορφύρας (ψευδώνυμο του Δημητρίου Συψώμου, 1879 – 3 Δεκεμβρίου 1932) ήταν λυρικός ποιητής της μεταπολεμικής περιόδου.

Ο πατέρας του λεγόταν Θεόδωρος Σύψωμος και η μητέρα του Ζηνοβία. Γεννήθηκε στα Καρδάμυλα της Χίου και λίγα χρόνια αργότερα, μετακόμισε με την οικογένειά του πρώτα στην Ερμούπολη της Σύρου και το 1884 στον Πειραιά. Γράφτηκε στη Νομική του Πανεπιστημίου Αθηνών αλλά δεν πήρε το πτυχίο λόγω βαριάς ασθένειας. Από το 1900 αφοσιώθηκε στην ποίηση και ξεκίνησε να μελετά ελληνική και ξένη λογοτεχνία κυρίως δε τους Γάλλους και Άγγλους λυρικούς, τα έργα των οποίων διάβαζε από το πρωτότυπο. Έμεινε για μικρά χρονικά διαστήματα στο Παρίσι, στο Λονδίνο και σε άλλες ευρωπαϊκές πόλεις. Πολέμησε στους Βαλκανικούς Πολέμους, αλλά και στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ενώ πήρε μέρος και στην κίνηση για τη δημοτική γλώσσα και υπήρξε από τους ιδρυτές της Σοσιαλιστικής Δημοτικιστικής Ένωσης ή κίνησης οποία είχε σκοπό την επικράτηση του Σοσιαλισμού και του Δημοτικισμού.

Το 1923 τιμήθηκε με το Εθνικόν Αριστείον Γραμμάτων και Τεχνών. Πέθανε, στην επί της οδού Ποδαλειρίου 17 οικίας του στον Πειραιά το Σάββατο, στις 3 Δεκεμβρίου του 1932 από ακατάσχετη αιμορραγία. Η κηδεία του έγινε την επομένη ημέρα, Κυριακή 4 Δεκέμβρη, παρόντος του Δημάρχου Πειραιά, Μ. Ρινόπουλου. Ο δήμαρχος είπε ότι ο Δήμος Πειραιά θα καθιερώσει, στη μνήμη του Πορφύρα, λογοτεχνικό διαγωνισμό και θα ονομάσει με το όνομά του έναν δρόμο της πόλης τους (το όνομά του, δόθηκε σε μια οδό στην περιοχή Πειραϊκή-Χατζηκυριάκειο).

Ο Πορφύρας ήταν πρώτος εξάδελφος του αρχιτέκτονα και Ακαδημαϊκού Δημήτρη Πικιώνη και του δημοσιογράφου και συνιδρυτή της εφημερίδας Το Βήμα Γεωργίου Συριώτη.

Το έργο του

Πρώτη φορά εμφανίστηκε στα γράμματα ενώ ήταν ακόμα μαθητής, με το ποίημα του Η θλίψη του μαρμάρου που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Στάδιον το 1894 και από το 1895 συνδέθηκε με τους φιλολογικούς κύκλους στην Αθήνα. Το 1920 εξέδωσε την ποιητική συλλογή Σκιές, που ήταν η μοναδική συλλογή του Πορφύρα που εκδόθηκε ενόσω ζούσε. Μετά το θάνατό του εκδόθηκε, με φροντίδα του αδερφού του Θεόδωρου (σ.σ. τόσο ο πατέρας του όσο και ο αδελφός του είχαν το ίδιο όνομα – Θεόδωρος), η ποιητική συλλογή Μουσικές φωνές (1934) που τιμήθηκε με το Εθνικό Αριστείο των Γραμμάτων και των Τεχνών από την Ακαδημία Αθηνών την επόμενη χρονιά. Το 1956 εκδόθηκαν τα Άπαντα του, με εισαγωγή για τη ζωή και το έργο του, τα ποιήματα των δύο συλλογών του, την αλληλογραφία του, κριτικά υπομνήματα σχετικά με το έργο του κ.ά.

Ο Πορφύρας μετέφρασε έργα του Γκυστάβ Φλωμπέρ (Μαντάμ Μποβαρύ, Ο πειρασμός του Αγίου Αντωνίου), Ονορέ ντε Μπαλζάκ (Ανθρώπινη Κωμωδία, Η εγκαταλειμμένη γυναίκα, Η τριαντάχρονη γυναίκα), Βικτόρ Ουγκώ (Η Παναγία των Παρισίων, Λουκρητία Βοργία, Η Τελευταία Μέρα ενός Κατάδικου, Ρουί Μπλα καί Πρόλογος στον Κρόμγουελ), Σαρλ Μπωντλαίρ (Η Φανφαρλό, Κρασί και χασίς, Τα Άνθη του Κακού, Σάλονς [τρίτομο], Η ρομαντική τέχνη, Τεχνητοί παράδεισοι), Μαρσέλ Προυστ (Οι ηδονές και οι ημέρες, Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο, Ζαν Σαντούιλ), Ουίλλιαμ Σαίξπηρ (Βασιλιάς Ληρ, Ρωμαίος και Ιουλιέτα, Το Ημέρωμα της Στρίγγλας, Ιούλιος Καίσαρ), Ντάνιελ Ντεφόε (Ροβινσώνας Κρούσος, Ημερολόγιο της Χρονιάς της Πανούκλας, Συνταγματάρχης Τζακ), Κάρολος Ντίκενς (Οι περιπέτειες του Όλιβερ Τουίστ, Η ζωή και οι περιπέτειες του Νίκολας Νίκλμπυ, Το παλαιοπωλείο, Τα μεταθανάτια χαρτιά του Πίκουικ Κλαμπ), Κρίστοφερ Μάρλοου (Ταμερλάνος ο Μέγας, Η τραγική ιστορία του δόκτορα Φάουστους, Η πολυτάραχη βασιλεία και ο οικτρός θάνατος του Εδουάρδου Δευτέρου, βασιλιά της Αγγλίας, Η πασίγνωστη τραγωδία του πλούσιου Εβραίου της Μάλτας).

Ο Πορφύρας ήταν άνθρωπος μελαγχολικός και έζησε μοναχική ζωή μακριά από τους κοινωνικούς κύκλους και από τον βιοποριστικό αγώνα αφού είχε καλή οικονομική κατάσταση. Ήταν θαμώνας της απλής λαϊκής ταβέρνας, όπως της Φρεαττύδας του Πειραιά και στους στίχους του τραγούδησε τον έρωτα, τη θάλασσα και την ελληνική φύση, τα ταπεινά πράγματα και τα θλιμμένα ειδύλλια. Ακολούθησε μεν το συμβολισμό διαμόρφωσε όμως ένα ιδιαίτερο προσωπικό ύφος. Η γλώσσα του είναι απλή και η διάρθρωση των στίχων του δε, διακρίνεται από πρωτοτυπία.

Όμως την ποίησή του τη χαρακτηρίζει η γλυκύτητα της έκφρασης, η μουσικότητα του τόνου και η αρμονία. Ποιήματα του μελοποιήθηκαν από Έλληνες συνθέτες και μεταφράστηκαν σε ξένες γλώσσες, είχε προσωπικούς φίλους τους λογοτέχνες Δημοσθένη Βουτυρά, Κώστα Βάρναλη, Κώστα Πασαγιάννη, Γεράσιμο Σπαταλά, Φώτο Γιοφύλλη κ.ά.

Ο Λάμπρος Πορφύρας συνεργάστηκε με διάφορα περιοδικά π.χ. το περιοδικό «Τέχνη», το περιοδικό «Διόνυσος», τα «Παναθήναια», «Νέα Ζωή» κ.ά.

Πηγή

• Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάννικα, τ. 43
• Μιχαήλ Περάνθης, Μεγάλη Ελληνική Ανθολογία της Ποιήσεως: Από τη Άλωση ως σήμερα, 1964, σελ. 307
• Δημόσιο έγγραφο |εκδότης = Ληξίαρχος Πειραιώς: Μάρκος Δ. Γεωργιλόπουλος |τίτλος = Ληξιαρχική πράξις θανάτου |Α/Α = Αριθ. 16 / ΣΤ / 32 |εκδότης = Δημοτικό Ληξιαρχείο Πειραιώς / Ζαχαρούλα Δελαλή |έτος = 1932 |τόπος = Πειραιάς |ημερομηνία = Κυριακή 4 Δεκεμβρίου 1932 |ημερομηνία πρόσβασης = 10 Φεβρουαρίου 2016
• εφ. Έθνος της 4ης Δεκέμβρη 1932

********************************
1. Για περισσότερα βιογραφικά στοιχεία του Λάμπρου Πορφύρα βλ. Άγρας Τέλλος, «Πορφύρας Λάμπρος», Μεγάλη Ελληνική ΕγκυκλοπαίδειαΚ΄. Αθήνα, Πυρσός, 1932 (τώρα και στον τόμο Τέλλος Άγρας Κριτικά Τόμος δεύτερος· Ποιητικά πρόσωπα και κείμενα· Φιλολογική επιμέλεια Κώστας Στεργιόπουλος, σ.258-260. Αθήνα, Ερμής, 1981), Ζήρας Αλεξ., «Πορφύρας Λάμπρος», Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό8. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1988, Μερακλής Μ.Γ., «Λάμπρος Πορφύρας», Η ελληνική ποίηση· Ρομαντικοί – Εποχή του Παλαμά – Μεταπαλαμικοί· Ανθολογία – Γραμματολογία, σ.358-361. Αθήνα, Σοκόλης, 1977 και Σταμέλος Δημήτρης, «Πορφύρας Λάμπρος», Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας11. Αθήνα, Χάρη Πάτση, χ.χ.

Ενδεικτική Βιβλιογραφία

• Άγρας Τέλλος, «Η σιωπή του», Ρυθμός4-5, 1-2/1933, σ.151-155 (τώρα και στον τόμο Τέλλος Άγρας Κριτικά Τόμος δεύτερος· Ποιητικά πρόσωπα και κείμενα· Φιλολογική επιμέλεια Κώστας Στεργιόπουλος, σ.137-142 με τίτλο «Η σιωπή του Πορφύρα». Αθήνα, Ερμής, 1981).
• Άγρας Τέλλος, «Πορφύρας Λάμπρος», Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια20. Αθήνα, Πυρσός, 1932 (τώρα και στον τόμο Τέλλος Άγρας Κριτικά Τόμος δεύτερος· Ποιητικά πρόσωπα και κείμενα· Φιλολογική επιμέλεια Κώστας Στεργιόπουλος, σ.258-260. Αθήνα, Ερμής, 1981).
• Βαλέτας Γ. «Εισαγωγή στη ζωή και το έργο του Πορφύρα», Πορφύρας Άπαντα, σ.13-43. Αθήνα, Πηγή, 1956. (όπου και αναλυτική βιβλιογραφία μέχρι το 1956)
• Βαλέτας Γ., «Η ζωή και το έργο του Λάμπρου Πορφύρα», Πορφύρας Άπαντα• έκρινε Γ.Βαλέτας, σ.11-64. Αθήνα, Βασιλείου, χ.χ. (έκδοση β΄).
• Βαρίκας Βάσος, «Ποίηση της μελαγχολίας. Λάμπρου Πορφύρα: Άπαντα», Συγγραφείς και κείμεναΑ΄· 1961-1965, σ.253-256. Αθήνα, Ερμής, 1975 (πρώτη δημοσίευση στην εφημερίδα Το Βήμα, 7/2/1965).
• Βάρναλης Κώστας, Ζωντανοί άνθρωποι. Αθήνα, 1939.
• Γκόλφης Ρήγας, Φαντασία και ποίηση, σ.222. Αθήνα, 1935.
• Ζήρας Αλεξ. «Πορφύρας Λάμπρος», Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό8. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1988.
• Θρύλος Άλκης, «Λ.Πορφύρας», Κριτικές μελέτεςΙΙΙ, σ.199-231. Αθήνα, Σαριβαξεβάνης, 1925.
• Κατσίμπαλης Κ.Γ., Βιβλιογραφία Λάμπρου Πορφύρα. Αθήνα, 1956.
• Κωνσταντινίδη Λούλα Δ., Ο ποιητής των «Σκιών» Λάμπρος Πορφύρας. Αθήνα, Νέα Σκέψη, 1996.
• Μαρμαρινού – Πολίτου Ελένη, «Η εποχή και η ζωή του Λάμπρου Πορφύρα- Η ποίησή του», Λάμπρου Πορφύρα·Τα ποιήματα (1894-1932), σ.13-107 και βιβλιογραφικά Λάμπρου Πορφύρα, σ.370-377. Αθήνα, Ίδρυμα Κώστα και Ελένης Ουράνη, 1993.
• Μερακλής Μ.Γ., «Λάμπρος Πορφύρας», Η ελληνική ποίηση· Ρομαντικοί – Εποχή του Παλαμά – Μεταπαλαμικοί· Ανθολογία – Γραμματολογία, σ.358-361. Αθήνα, Σοκόλης, 1977.
• Μητάκης Δ.Ο., Η ζωή και το έργον του Λάμπρου Πορφύρα• Διάλεξις. Πειραιάς, τυπ. Στεφ. Ν. Ταρουσόπουλου, 1938.
• Ξύδης Θ., Το έργο του Πορφύρα. Αθήνα, 1933.
• Ουράνης Κώστας, Δικοί μας και ξένοι. Αθήνα, 1955.
• Παλαμάς Κωστής, Πεζοί δρόμοιΓ΄, σ.185-197. Αθήνα, Δημητράκος, 1934.
• Παλαμάς, Άπαντα10, σ,392-401. Αθήνα, Μπίρης, χ.χ.
• Παναγιωτόπουλος Ι.Μ., «Λάμπρος Πορφύρας (1879-1932)», Τα πρόσωπα και τα κείμεναΕ΄ · Ο λυρικός λόγος, σ.47-58. Αθήνα, Αετός, 1949.
• Παράσχος Κλέων, «Λάμπρος Πορφύρας», Δέκα έλληνες λυρικοί, σ.81-90. Αθήνα, 1937.
• Παράσχος Κλέων, «Λάμπρος Πορφύρας» , Έλληνες λυρικοί από το Σολωμό έως σήμερα, σ.165-172. Αθήνα, 1953.
• Πλάκας Δημήτρης, «Δημήτρης Σύψωμος – Λάμπρος Πορφύρας· Το πρόσωπο και το προσωπείο» , Διαβάζω26, 12/1979, σ.38-42.
• Πολιτάρχης Γ.Μ., «Λάμπρος Πορφύρας», Πρόσωπα και ιδέες, σ.107-112. Αθήνα, Το Ελληνικό Βιβλίο, χ.χ.
• Σεφεριάδου Ανθούλα, Συμβολισμός και ποίηση· Για το Λάμπρο Πορφύρα. Θεσσαλονίκη, Κώδικας, 1989.
• Σταμέλος Δημήτρης, «Πορφύρας Λάμπρος», Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας11. Αθήνα, Χάρη Πάτση, χ.χ.
• Σταυρόπουλος Γιώργος, Λάμπρος Πορφύρας (σχεδίασμα του πνευματικού ανθρώπου). Αθήνα, έκδοση των Πειραϊκών Χρονικών, 1949.
• Στεργιόπουλος Κώστας, «Ο Πορφύρας και οι πρώτοι μεταπαλαμικοί», Η Καθημερινή, 26/4/1979, (τώρα και στον τόμο ΠεριδιαβάζονταςΑ΄· Από τον Κάλβο στον Παπατσώνη, σ.52-57. Αθήνα, Κέδρος, 1982).
• Χατζοπούλου Λίτσα, «Άνθρωπος – Φύση – Θεός: Το θέμα της αδιαφορίας και οι σχέσεις επίγειου και επουράνιου κόσμου στην ποίηση του Λάμπρου Πορφύρα», Ακτή15 (Λευκωσία), Άνοιξη 1993 και 16, Φθινόπωρο 1993.
• Φιλοκύπρου Έλλη, «Μια φλόγα που αναρριπίζεται: Αλάζοντας όψεις: Οι προτάσεις ποιητικής του Γρυπάρη και του Πορφύρα», Ακτή11 (Λευκωσία), Καλοκαίρι 1992, σ.401-411.
Αφιερώματα περιοδικών
• Ρυθμός Πειραιώς, 2/1933.
• Νέα Εστία13, 1η/6/1932, αρ.155.
• Ελληνική ΔημιουργίαΘ΄, αρ.98, 1/3/1952.
• Λογοτεχνικό ΔελτίοΑ΄, 1965, αρ.4.
• Φιλολογική Στέγη, Ειδικό Τεύχος, 1979.

Εργογραφία
(πρώτες αυτοτελείς εκδόσεις) 1

Ι.Ποίηση
• Σκιές. Αθήνα, Βιβλιοπωλείο Γ.Βασιλείου, 1920.
• Οι μουσικές φωνές. Αθήνα, Τα χρονικά, 1934.

ΙΙ.Συγκεντρωτικές εκδόσεις
• Άπαντα• έκρινε Γ.Βαλέτας. Αθήνα, Πηγή, 1956 (και έκδοση β’ συμπληρωμένη, Αθήνα, Βασιλείου, χ.χ.).
• Τα ποιήματα (1894-1932). Αθήνα, Ελληνική Βιβλιοθήκη/Ίδρυμα Κώστα και Ελένης Ουράνη, 1993. 1. Για αναλυτικότερα εργογραφικά στοιχεία του Πορφύρα βλ. Βαλέτας Γ, Πορφύρας · Άπαντα, σ.318-331. Αθήνα, Βασιλείου, χ.χ. (έκδ. β’ συμπληρωμένη) και Κατσίμπαλης Κ.Γ., Βιβλιογραφία Λάμπρου Πορφύρα. Αθήνα, 1956.

Επιπλέον Πληροφορίες

Χειρόγραφα του λογοτέχνη υπάρχουν στο Γενικό Αρχείο του Ελληνικού Λογοτεχνικού και Ιστορικού Αρχείου (Ε.Λ.Ι.Α.)