Loading...

Κατηγορίες

Κυριακή 05 Δεκ 2021
Πότε θα έχουμε δημόσιες κατοικίες στην Ελλάδα;
Κλίκ για μεγέθυνση





Η εμβάθυνση των εισοδηματικών και κοινωνικών ανισοτήτων εντός και εκτός των καπιταλιστικών κέντρων απαιτεί έξυπνες, βιώσιμες και ολοκληρωμένες λύσεις σε μείζονα θέματα. Ένα από αυτά είναι η δημόσια κατοικία.



05.12.2021

Η Ελλάδα δεν παρακολουθεί τις ευρωπαϊκές και παγκόσμιες εξελίξεις στο ζήτημα της δημόσιας και κοινωνικής στέγασης. Η τοπική αυτοδιοίκηση και οι κυβερνήσεις, αλλά και συνολικά το πολιτικό σύστημα, δεν δείχνουν ουσιαστικό ενδιαφέρον για ένα μείζον ζήτημα το οποίο επανέρχεται δειλά στο δημόσιο διάλογο, ειδικά σε περιόδους οικονομικών και κοινωνικών ανατροπών και ανακατατάξεων.

Η επικρατούσα, λανθασμένη αίσθηση είναι ότι οι δημόσιες κατοικίες είναι συνώνυμο μιας «περιθωριακής» και «αδύναμης», «κοινωνικά στιγματισμένης» πολιτικής. Ελάχιστες πολιτικές ηγεσίες επιχείρησαν να ασχοληθούν με το ζήτημα, χωρίς ωστόσο να προχωρήσουν στη χάραξη και εφαρμογή οργανωμένης πολιτικής. Η προηγούμενη κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ είχε θέσει τις βάσεις για να ξεκινήσει ένα ολοκληρωμένο σχέδιο προς αυτή την κατεύθυνση, ωστόσο τόσο οι καθυστερήσεις στη λήψη αποφάσεων, όσο και οι πολιτικές εξελίξεις που ακολούθησαν το 2019, άφησαν τις προσπάθειες στις μέση.

Ο δήμαρχος Αθηναίων κ. Κώστας Μπακογιάννης επιχείρησε ακροθιγώς να αναφερθεί στο ζήτημα, μιλώντας πρόσφατα για την ανάγκη να επιστρέψουν οι νέοι και οι νέες στην πόλη, να απελευθερωθεί δημόσιος χώρος, να αναδειχθεί η βιώσιμη κινητικότητα και η προώθηση μικτών χρήσεων. Το ερώτημα είναι πως συμβαδίζουν αυτές οι δηλώσεις και προθέσεις του κ. Μπακογιάννη με όσα έχει υλοποιήσει σχετικά με τον «Μεγάλο Περίπατο» και τη γενικότερη αδιαφορία που δείχνει η δημοτική αρχή στα περισσότερα ζητήματα που έχουν ένα διακριτό κοινωνικό χαρακτήρα. Πως ο δήμαρχος της «αίσθησης του αστικού βουλεβάρτου» συνδιαλέγεται με τον δήμαρχο της «βιώσιμης κινητικότητας» και της «προσέλκυσης νέων» στην πόλη;

Μέχρι να υπάρξει ένας οργανωμένος δημόσιος διάλογος για το ζήτημα της δημόσιας κατοικίας στην Ελλάδα, μπορεί να περάσουν πολλά ακόμη χρόνια. Όπως επίσης μπορεί να περάσουν πολλά ακόμη χρόνια μέχρι το δικαίωμα στη στέγαση να γίνει καθολικά αποδεκτό και η δημόσια στέγαση να μην αποτελεί μια συνθήκη έκτακτης ανάγκης, αλλά μια ρεαλιστική και πραγματικά εναλλακτική λύση απέναντι στην αδυσώπητη εκμετάλλευση της ιδιωτικής αγοράς κατοικίας και στα εξωφρενικά ενοίκια.
Η «κόκκινη» Βιέννη

Η Βιέννη αποτελεί υπόδειγμα δημόσιας και κοινωνικής στέγασης στη σύγχρονη ευρωπαϊκή ιστορία. To τεράστιο εγχείρημα της οικοδόμησης δημόσιων κατοικιών είχε ως αιχμή του δόρατος το εργατικό κίνημα. Ένα ισχυρό εργατικό κίνημα είχε εδραιωθεί στην Αυστρία κατά τη περίοδο της εκβιομηχάνισης στα τέλη του 19ου αιώνα, με τις σοσιαλιστικές ιδέες να αποκτούν δυναμική μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν η κατάρρευση της Αυστροουγγρικής μοναρχίας δημιούργησε νέα πολιτικά «ανοίγματα» και ανέτρεψε τους πολιτικούς συσχετισμούς Στη Βιέννη, το Σοσιαλδημοκρατικό Εργατικό Κόμμα ήρθε στην εξουσία το 1919 και άρχισε αμέσως να εφαρμόζει ένα φιλόδοξο πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων.

Η κυβέρνηση της πόλης επέβαλε υψηλούς φόρους στους πλούσιους δημότες και από το 1923 ξεκίνησε να χρησιμοποιεί τα δημοτικά έσοδα για να αντικαταστήσει τις μουντές εργατικές παραγκουπόλεις με σύγχρονες, υπερπλήρεις δημόσιες κατοικίες. Πρόκειται για κατασκευές υψηλής αντίληψης και αισθητικής, αριστοτεχνικά χτισμένα οικοδομήματα, πολλά από τα οποία έχουν αντέξει στη δοκιμασία του χρόνου. Η κατασκευή τους διπλασιάστηκε μέσω ενός αποτελεσματικού προγράμματος δημόσιας εργασίας, βοηθώντας την οικονομία να ανακάμψει μετά τον πόλεμο.


Το συγκρότημα κατοικιών Karl Marx-Hof στη Βιέννη.

Οι κοινωνικές κατοικίες της «κόκκινης» Βιέννης διέθεταν καταπράσινες αυλές, άφθονο ελεύθερο χώρο και άπλετο φυσικό φως. Είχαν καλά εξοπλισμένα κοινόχρηστα πλυντήρια και εγκαταστάσεις κουζίνας τελευταίας τεχνολογίας. Συνδέονταν με δημόσια σχολεία και συνεταιριστικά καταστήματα. Πολλές κατοικίες είχαν επίσης λουτρά και πισίνες, κέντρα υγειονομικής περίθαλψης και παιδικής φροντίδας, φαρμακεία, ταχυδρομεία και βιβλιοθήκες στις εγκαταστάσεις τους.
Το μεγαλύτερο συγκρότημα δημόσιων κατοικιών στην Βιέννη, το Karl Marx-Hof, πριν ανακατασκευασθεί και αξιοποιηθεί ως τέτοιο, ήταν ένα από τα μεγαλύτερα φρούρια της πόλης, πυρήνας των μαχών κατά των φασιστών στο ξέσπασμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Μεταπολεμικά, οι δημοτικές αρχές συνέχισαν να χτίζουν κοινωνικές κατοικίες και σήμερα άνω του 62% των κατοίκων ζει σε δημόσια συγκροτήματα. Η συνέχεια στην άσκηση στεγαστικής πολιτικής και η αξιοποίηση του προπολεμικού μοντέλου απέδωσε καρπούς, διαλύοντας και την παραμικρή ψευδαίσθηση ότι η στέγαση πρέπει να είναι ιδιωτική για να καλύπτει τις ανάγκες των ανθρώπων.


Ο αρχιτεκτονικός πειραματισμός στην Ισπανία

Η Ισπανία σχετικά πρόσφατα μετέτρεψε το πρόγραμμα δημόσιας στέγασης σε μια ευκαιρία για αρχιτεκτονικό πειραματισμό. Στη Μαδρίτη, το στεγαστικό πρόγραμμα Mirador έχει διαμορφώσει έναν μεγάλο ανοιχτό χώρο στη μέση ενός κάθετου κτιρίου που λειτουργεί και ως κοινόχρηστη πλατεία. Το πρόγραμμα κοινωνικής στέγασης Carabanchel χρησιμοποιεί πολύ το μπαμπού, ενώ το πρόγραμμα 120 Parla έχει μια ρετρό-φουτουριστική βάση. Στη Βαρκελώνη, το Torre Plaça Europa μοιάζει με ένα ακριβό συγκρότημα διαμερισμάτων στο Λονδίνο ή τη Νέα Υόρκη, όπως επίσης και το αντίστοιχο συγκρότημα κοινωνικής κατοικίας Parc Central στη Βαλένθια. Το έργο Sa Pobla στη Μαγιόρκα μοιάζει με κάτι που θα νοίκιαζε ένας κινηματογραφικός αστέρας για διακοπές και θα ανέβαζε φωτογραφίες στο Instagram, ενώ η κοινωνική κατοικία για τους εργάτες ορυχείων στην Αστούρια αποτελεί μια γεωμετρική καινοτομία, εμπνευσμένη ως προς το χρώμα και το σχήμα από τον άνθρακα που εξορύσσουν οι ανθρακωρύχοι.


Το πρόγραμμα κοινωνικής στέγασης Carabanchel στην Μαδρίτη.

Η αρχιτεκτονική αυτών των νέων έργων κοινωνικής στέγασης ανατρέπει την ιδέα ότι οι αδύναμοι οικονομικά πολίτες πρέπει να ζουν σε άσχημα, μη λειτουργικά και βαρετά κτίρια. Ωστόσο τα κτίρια αυτά βρίσκονται στις περιφέρειες των πόλεων, όπου η γη είναι φθηνότερη. Η οικοδόμηση κοινωνικών κατοικιών στα περίχωρα τείνει να διαχωρίζει τους ενοικιαστές και να τους επιβαρύνει με δαπανηρές και χρονοβόρες μετακινήσεις, μια μη αποτελεσματική πρακτική που έκανε και το κατά τα άλλα σχετικά επιτυχημένο σουηδικό πρόγραμμα δημόσιας στέγασης miljonprogrammet, ή Million Program. Τα μοντέρνα κτίρια τραβούν σχεδόν πάντοτε το ενδιαφέρον, ωστόσο δημιουργούν προβλήματα αν δεν υπάρχουν καταστήματα ή σχολεία κοντά, όπως επίσης και ένα φτηνό και αποτελεσματικό δίκτυο δημόσιων συγκοινωνιών.


Τα έργα Savonnerie Heymans και Le Lorrain στις Βρυξέλλες

Δύο συγκεκριμένα έργα – το Savonnerie Heymans και το Le Lorrain – αποτελούν λαμπρά παραδείγματα αρχιτεκτονικής κοινωνικής κατοικίας. Το Savonnerie Heymans, που πήρε το όνομά του από το εργοστάσιο σαπουνιού που βρισκόταν εκεί, απέχει λιγότερο από 2 χιλιόμετρα από την κεντρική πλατεία των Βρυξελλών. Αποτελείται από δεκάδες μονάδες διαφορετικών τύπων κατοικιών – στούντιο, σοφίτες, μεζονέτες και διαμερίσματα από ένα έως έξι υπνοδωμάτια. Η αρχιτεκτονική είναι τόσο διαφορετική όσο και οι ίδιες οι μονάδες: υπάρχουν κατασκευές που μοιάζουν με κουτιά από γυαλί και ξύλο με σχισμές και έχουν μια σύγχρονη αίσθηση σάουνας, αλλά και λευκές κατοικίες με στέγη που μοιάζουν με σύγχρονες βελγικές εξοχικές κατοικίες, ενώ στη μέση συνεχίζει να βρίσκεται η παλιά καμινάδα του εργοστασίου σαπουνιού, με τους αρχιτέκτονες να τιμούν και να σέβονται την βιομηχανική μνήμη.

Το μικρότερο Le Lorrain έχει σχεδιαστεί από τους ίδιους αρχιτέκτονες και είναι επίσης ένα ανακαινισμένο βιομηχανικό συγκρότημα ενός παλιού εμπόρου σιδήρου. Αυτό που είναι αξιοσημείωτο για τα Savonnerie Heymans και Le Lorrain δεν είναι μόνο η όμορφη αρχιτεκτονική τους, αλλά ότι σε αντίθεση με τα ισπανικά έργα, βρίσκονται σε οικόπεδα υψηλής αξίας σε ζωντανές αστικές γειτονιές, αντιμετωπίζοντας αποτελεσματικά το πρόβλημα της περιθωριοποίησης της εργατικής τάξης. Τα σχέδιά τους ενθαρρύνουν επίσης την κοινοτική ζωή σε μεγαλύτερο βαθμό: πολλοί κοινόχρηστοι εξωτερικοί χώροι, περίπτερα, κήποι και μίνι-δάση, με το Savonnerie Heymans να διαθέτει επίσης και βιβλιοθήκη παιχνιδιών για παιδιά.


Το συγκρότημα Savonnerie Heymans στις Βρυξέλλες.

Το σημαντικότερο μειονέκτημα της κοινωνικής στέγασης στο Βέλγιο είναι ότι πρόκειται για μια περίπλοκη σύμπραξη δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, με ένα δαιδαλώδες πλέγμα κατασκευαστών, παρόχων και κατηγοριών ενοικιαστών. Το σύστημα είναι αποκεντρωμένο και ενώ οι Βρυξέλλες δεν επιτρέπουν την αγορά ή πώληση δημόσιων κατοικιών, υπάρχει ο κίνδυνος η βελγική πρωτεύουσα να πέσει θύμα αυτής της πολιτικής, καθώς η λιτότητα και ο νεοφιλελευθερισμός ανατρέπουν τις σοσιαλδημοκρατικές δεσμεύσεις αρκετών δημοτικών αρχών σε όλη την Ευρώπη.


Συμμετοχική κοινωνική στέγαση στη Χιλή

Ένα από τα πιο εφευρετικά πειράματα κοινωνικής στέγασης των τελευταίων δεκαετιών είναι το οικιστικό έργο Quinta Monroy στο Iquique της Χιλής. Η ραγδαία αστικοποίηση οδήγησε τους Χιλιανούς να χτίσουν γειτονιές άτυπων κατοικιών στις πόλεις, μακριά από τις αρχικές τους κατοικίες στην ύπαιθρο, αλλά κοντά στην εργασία τους. Αναζητώντας μια λύση για τις επικίνδυνες συνθήκες διαβίωσης σε μη εγκεκριμένες κατοικίες, το χιλιανό κράτος ανέθεσε στον αρχιτέκτονα Alejandro Aravena το 2004 να μετατρέψει τις παραγκουπόλεις σε κοινωνικές κατοικίες.

Ο Aravena είχε μια ιδέα: το κράτος θα παρείχε μισό σπίτι σε κάθε ένοικο, με ένα ανθεκτικό εξωτερικό κέλυφος και τις απαραίτητες εσωτερικές υποδομές, όπως μπάνια και κουζίνες. Οι ένοικοι θα μπορούσαν να προσθέτουν σε αυτά ό,τι άλλο επιθυμούσαν. Ο Aravena το ονομάζει αυτό «συμμετοχική στέγαση». Τα πλεονεκτήματα αυτής της προσέγγισης είναι πολλά. Στο Quinta Monroy, καθώς και σε άλλα project εκτός Χιλής, όπως στο Μεξικό, δόθηκε μεγάλη έμφαση στην εγγύτητα της κατοικίας με το χώρο εργασίας, έτσι ώστε οι εργαζόμενοι να βρίσκονται κοντά στα κέντρα των πόλεων. Τα συγκροτήματα αυτά λειτουργούν επίσης και ως χώροι παροχής κοινωνικών υπηρεσιών, με καταρτισμένο προσωπικό για την απασχόληση και φροντίδα των παιδιών.


Το οικιστικό έργο Quinta Monroy στο Iquique της Χιλής.

Η ιδέα του Aravena αποτελεί μεν μια έξυπνη λύση σε περιπτώσεις που το κράτος ακολουθεί πολιτικές λιτότητας και δεν ασκεί μια ολοκληρωμένη πολιτική για τη δημόσια στέγαση. Παραμένει ωστόσο αναπάντητο το πρόβλημα της κατανομής των πόρων που η συμμετοχική στέγαση δεν αντιμετωπίζει και μάλιστα επιβεβαιώνει τον κανόνα του «κράτους-αρπαχτικού», που ζητά πολλά από τους πολίτες αλλά δίνει ελάχιστα πίσω. Το όραμα του Σαλβαδόρ Αλιέντε για δημόσιες κατοικίες πλήρως κατασκευασμένες από το κράτος με πολύ χαμηλό κόστος ενοικιάσης έμεινε στα χαρτιά τη δεκαετία του 1970 λόγω του πραξικοπήματος, ωστόσο παραμένει ένα όνειρο ζωντανό για πολλούς νέους Χιλιανούς που θέλουν να παράξουν και να προσφέρουν στον τόπο τους παρά τα μεγάλα προβλήματα.

Αν και όλα αυτά τα σχέδια έχουν τα ελαττώματα και τα τρωτά σημεία τους, τα πειράματα κοινωνικής στέγασης αποτελούν μια εξέλιξη στον τρόπο που αντιλαμβάνονται οι σύγχρονες κοινωνίες την στέγαση, ειδικά σε μια ιστορική φάση όπως η σημερινή, με το εμβάθυνση των εισοδηματικών και κοινωνικών ανισοτήτων εντός και εκτός των καπιταλιστικών κέντρων να απαιτεί έξυπνες, βιώσιμες και ολοκληρωμένες λύσεις που αφορούν και απαντούν στις προκλήσεις της κοινωνικής πλειοψηφίας.

Πηγή: www.rosa.gr
 
© Copyright 2011 - 2024 Στύξ - Ανεξάρτητη Πολιτισμική και Πολιτική Εφημερίδα της Βόρειας Πελοποννήσου