«Κόλαφο» για την ΕΛ.Α.Σ. αποτελεί η έκθεση του Συνηγόρου του Πολίτη για τα περιστατικά αστυνομικής αυθαιρεσίας, κακομεταχείρισης και βίας. Παρά το γεγονός ότι η αρχή το 2019 εξέδωσε πορίσματα για 73 υποθέσεις, μόλις σε 10 προτείνονται κυρώσεις, και μάλιστα οι μισές από αυτές αφορούν πρόστιμα!
Ειδικότερα, η ανεξάρτητη αρχή στην έκθεσή της για το 2019 αναλύει τις πλημμέλειες των πειθαρχικών ερευνών για τα περιστατικά αυθαιρεσίας που εξέτασε το 2019 για τα σώματα ασφαλείας. Όπως σημειώνει, οι καταγγελίες για προσβολή της σωματικής ακεραιότητας ή υγείας κατά τη σύλληψη, την κράτηση και τις κάθε είδους αστυνομικές επιχειρήσεις αποτελούν πάνω από το ήμισυ του συνόλου των καταγγελιών.
Η έκθεση του Συνηγόρου του Πολίτη, ως Εθνικού Μηχανισμού Διερεύνησης Περιστατικών Αυθαιρεσίας, είναι η δεύτερη από την αρχή λειτουργίας του Μηχανισμού (τον Ιούνιο 2017) αναφορικά με το ένστολο προσωπικό της Ελληνικής Αστυνομίας, του Λιμενικού Σώματος-Ελληνικής Ακτοφυλακής (ΛΣ-ΕΛΑΤ), του Πυροσβεστικού Σώματος και των υπαλλήλων των Καταστημάτων Κράτησης.
Συνήγορος του Πολίτη
Οι καταγγελίες
Συνολικά εξετάστηκαν 195 υποθέσεις που είχαν ως αντικείμενο καταγγελίες για φερόμενα περιστατικά αυθαιρεσίας από σώματα ασφαλείας, και πιο συγκεκριμένα από στελέχη της ΕΛ.ΑΣ, στη συντριπτική τους πλειονότητα (192 υποθέσεις), μία αναφορά κρατουμένου αφορούσε σε Κατάστημα Κράτησης και δύο αναφορές στο Λιμενικό Σώμα − Ελληνική Ακτοφυλακή.
Συνήγορος του Πολίτη
Τα φερόμενα περιστατικά αυθαιρεσίας στις, εντός αρμοδιότητας, υποθέσεις που περιήλθαν στον Συνήγορο το 2019, είχαν ως κύριο αντικείμενο τα εξής:
- Προσβολή σωματικής ακεραιότητας ή υγείας 105
- Συμπεριφορά με ρατσιστικό κίνητρο 28
- Προσβολή προσωπικής ελευθερίας 23
- Παράνομη χρήση πυροβόλου όπλου 22
- Βασανιστήρια και προσβολές κατά 137Α Π.Κ. 11
- Προσβολή γενετήσιας ελευθερίας 4
- Προσβολή ζωής 2
Συνήγορος του Πολίτη
Αυξήθηκαν οι συμπεριφορές με ρατσιστικό κίνητρο
Αυξητική τάση, σε σχέση με τα έτη 2017-2018, παρουσίασαν, ως ποσοστά επί του συνόλου, οι καταγγελίες για προσβολές της σωματικής ακεραιότητας (53,4% έναντι 50%) και οι συμπεριφορές με ρατσιστικό κίνητρο, που σημείωσαν και αύξηση σε απόλυτους αριθμούς (14% και 28 υποθέσεις έναντι 7% για 21 υποθέσεις). Οι θεματικές της σωματικής ακεραιότητας ή υγείας, της προστασίας της ζωής και της απαγόρευσης βασανιστηρίων και άλλων σοβαρών προσβολών της ανθρώπινης αξιοπρέπειας (137ΑΠΚ) συγκεντρώνουν και το έτος 2019 το μεγαλύτερο ποσοστό των καταγγελιών για περιστατικά αυθαιρεσίας: 61% έναντι 59%, κατά τα έτη 2017-2018.
Κατά το έτος 2019, ο Συνήγορος εξέδωσε πορίσματα σε 73 υποθέσεις. Από τα πορίσματα αυτά, 15 αφορούσαν σε πειθαρχικές έρευνες που άρχισαν και ολοκληρώθηκαν εντός του έτους, και οι υπόλοιπες σε παλαιότερες υποθέσεις. Σε τρεις εξ αυτών, από την εξέταση του πορίσματος της Διοίκησης και του φακέλου της έρευνας, προέκυψε ότι τα ελεγχόμενα περιστατικά δεν ενέπιπταν στην αρμοδιότητα του Εθνικού Μηχανισμού Διερεύνησης Περιστατικών Αυθαιρεσίας (περιστατικά εκτός της άσκησης των καθηκόντων ή χωρίς κατάχρηση της ιδιότητας του οργάνου).
Ωστόσο παρατηρείται ότι μόνο σε 10 εκ των 73 συνολικά υποθέσεων, τις οποίες εξέτασε ο Εθνικός Μηχανισμός το 2019, προτείνονται κυρώσεις από τους διενεργούντες τις Προκαταρκτικές Διοικητικές Εξετάσεις (ΠΔΕ) ή Ένορκες Διοικητικές Εξετάσεις (ΕΔΕ). Ειδικότερα, σε πέντε υποθέσεις προτείνονται πρόστιμα, σε μία επίπληξη, σε μία πρόστιμο και επίπληξη, σε μία απόταξη και σε άλλες δύο υποθέσεις απόταξη και αργία με απόλυση στους εμπλεκόμενους αστυνομικούς.
Ο Εθνικός Μηχανισμός, σε μία από τις παραπάνω περιπτώσεις, επεσήμανε ότι από το μικρό ποσό (30 ευρώ) του προστίμου που επεβλήθη σε δύο αστυνομικούς, εγείρει ζήτημα προφανούς δυσαναλογίας μεταξύ της ποινής και του συγκεκριμένου πειθαρχικού παραπτώματος, ήτοι της μεταγωγής κρατουμένου κατά τρόπο που έπληττε την προσωπικότητα και αξιοπρέπειά του (Φ. 258547). Παρατηρείται δε, ότι στη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων, οι εσωτερικές έρευνες της Διοίκησης προτείνουν την αρχειοθέτηση, με το σκεπτικό ότι δεν αποδείχθηκαν τα αποδιδόμενα περιστατικά που συνιστούν πειθαρχικά παραπτώματα.
Βασανιστήρια χωρίς ενόχους
Διαφοροποίηση, ωστόσο, δεν παρατηρείται ούτε στην περίπτωση που η διεξαγωγή διοικητικών ερευνών διατάσσεται κατόπιν καταγγελιών σε διεθνείς οργανισμούς. Είναι χαρακτηριστικό ότι, κατόπιν καταγγελιών που έγιναν από κρατούμενους για κακομεταχείριση ή/και βασανιστήρια, προς την Επιτροπή κατά των Βασανιστηρίων του Συμβουλίου της Ευρώπης, κατά τη διάρκεια των επισκέψεών της στην Ελλάδα, τα έτη 2018 και 2019, υπήρξε καταρχήν άμεση αντίδραση της ΕΛ.ΑΣ. με διαταγή εσωτερικών ερευνών. Μολαταύτα, και στις τρεις υποθέσεις, που ολοκληρώθηκαν εντός του 2019, οι διενεργούντες καταλήγουν ότι δεν υφίσταται πειθαρχική ευθύνη αστυνομικών.
Ο Εθνικός Μηχανισμός ανέπεμψε μία από τις έρευνες αυτές, προς περαιτέρω συμπλήρωση (Φ. 252323, κακομεταχείριση ανηλίκου από αστυνομικούς στον Έβρο) και στις άλλες δύο ο Εθνικός Μηχανισμός υπέβαλε με τα πορίσματά του γενικές παρατηρήσεις για τις αστυνομικές πρακτικές, σε σχέση με τη μεταχείριση κρατουμένων και τον εντοπισμό των αποδείξεων (Φ. 255579 και, Φ. 268097, κρατητήρια στη Θεσσαλονίκη).
Ακολουθεί σε μορφή pdf η έκθεση του Εθνικού Μηχανισμού Διερεύνησης Περιστατικών Αυθαιρεσίας