Η ανεξαρτησία, η διαφάνεια και η πολυφωνία αποτελούν χαρακτηριστικά αδιαπραγμάτευτα στον ορισμό της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης και για την απρόσκοπτη εργασία των λειτουργών τους -στη θεωρία τουλάχιστον. Στις 3 Μαΐου καλούμαστε να τιμήσουμε την 3η Μαΐου, την Παγκόσμια Ημέρα Ελευθερίας του Τύπου, θεσμοθετημένη από τον ΟΗΕ εδώ και 30 χρόνια σχεδόν. Μια ημέρα που υπογραμμίζει την ανάγκη πολιτικοί και πολιτειακοί θεσμοί να σέβονται τις ευθύνες τους για την προστασία του δημοκρατικού δικαιώματος της ενημέρωσης.

Θα μπορούσε κανείς να θεωρήσει τη φετινή επέτειο ειρωνεία της τύχης, τραγική συνθήκη: θα τιμήσουμε την ελευθερία του Τύπου λίγες ημέρες μετά τη στυγνή δολοφονία του δημοσιογράφου Γιώργου Καραϊβάζ, στη σκιά της διαπλεκόμενης υπόθεσης Φουρθιώτη και με φόντο την πανδημία -μια πανδημία κατά τη διάρκεια της οποίας η ενημέρωση και το δημοκρατικό δικαίωμα της πρόσβασης των πολιτών σε αυτή τελούν "υπό διωγμό".

Όπως έχει πει ο Αντόνιο Γκουτέρες, γενικός γραμματέας του ΟΗΕ: "Αναδύεται μια δεύτερη πανδημία, πανδημία παραπληροφόρησης: από επικίνδυνες συμβουλές υγείας μέχρι θεωρίες συνωμοσίας". Και δυστυχώς δεν είναι μόνο αυτά που καθιστούν την ενημέρωση και την πληροφορία σε κατάσταση «διωγμού».

Σε κάθε κρίσιμη ιστορική καμπή -οικονομικά, κοινωνικά, πολιτικά- αυτό που ονομάζουμε "Τύπος" (και εκτείνεται από τα παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης μέχρι τις πιο σύγχρονες πλατφόρμες πληροφόρησης) αποτέλεσε εύφορο έδαφος για την εξάπλωση ψευδών ειδήσεων σε υπερθετικό βαθμό.  Όπως και για την επέκταση του μη εξαιρετέου τριγώνου διαπλοκής: ΜΜΕ - πολιτική/-οί - οικονομία. Η πανδημία της Covid-19, που εκτυλίσσεται σε παγκόσμιο επίπεδο, δεν αποτελεί εξαίρεση.

Η αρχή του τέλους

Στα καθ' ημάς φαίνεται η κατάσταση να είναι ακόμη πιο απογοητευτική. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, σύμφωνα με τα στοιχεία που συγκεντρώνουν οι Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα, η Ελλάδα βρίσκεται ελάχιστες θέσεις πριν από το τέλος, με το καθεστώς της ελευθερίας του Τύπου να χαρακτηρίζεται προβληματικό για το 2020. Είναι τυχαίο που την ίδια χρονιά ακόμη και οι δημοσιογράφοι του ρεπορτάζ υγείας αποκλείστηκαν από την κυβερνητική ενημέρωση για την πανδημία;

Η "ελεύθερη πτώση" για τη χώρα μας ξεκίνησε με την επιβολή των Μνημονίων και τις εξελίξεις που την ακολούθησαν -από το "μαύρο" στην ΕΡΤ μέχρι την υπαγωγή της ΕΡΤ και του Αθηναϊκού Πρακτορείου υπό την πρωθυπουργική εποπτεία, από τις επιθέσεις εναντίον δημοσιογράφων μέχρι τους ευνοημένους της λίστας Πέτσα, αλλά και τη λογοκρισία (κατά της  Έλενας Ακρίτα λ.χ.), από την παροχή αστυνομικής προστασίας σε δήθεν δημοσιογράφους μέχρι τις διαρροές για "τύπωμα" εφημερίδων στο Μαξίμου.

Πρόσφατα η βαλκανική ιστοσελίδα "BalkanInsight" έκρουσε σήμα κινδύνου για την ελευθερία του Τύπου στην Ελλάδα κατά την περίοδο διακυβέρνησης του Κυριάκου Μητσοτάκη. Καταγγέλλεται η πρόθεση του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη και του Μ. Χρυσοχοΐδη να περιορίσουν τους δημοσιογράφους και τους φωτορεπόρτερ σε συγκεκριμένα σημεία κατά τη διάρκεια διαδηλώσεων. Καταγράφονται επίσης οι έντονες αντιδράσεις τόσο των δημοσιογραφικών ενώσεων της χώρας όσο και της αντιπολίτευσης.

Η Ελλάδα δεν είναι σε καμία περίπτωση μια μελανή κηλίδα σε ένα ρόδινο σύμπαν. Εν μέσω πανδημίας ο αριθμός των χωρών που θεωρούνται ασφαλείς για τους δημοσιογράφους βαίνει μειούμενος -μόνο το 1/4 180 χωρών παγκοσμίως χαρακτηρίζονται "καλές" ή "αρκετά καλές" για την ασφαλή άσκηση του δημοσιογραφικού επαγγέλματος.

Τα 10 τελευταία χρόνια εκατοντάδες δημοσιογράφοι έχουν χάσει τη ζωή τους λόγω της επαγγελματικής τους ιδιότητας. Ο Γιώργος Καραϊβάζ είναι το τελευταίο τραγικό παράδειγμα. Είναι, πάντως, σημαντικό πως θεσμοί όπως το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τιμούν τους αγώνες τους και χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το βραβείο δημοσιογραφίας προς τιμήν της Μαλτέζας δημοσιογράφου Δάφνης Καρουάνα Γκαλιζία, που δέχθηκε δολοφονική επίθεση το 2017.

Τέτοιες πρωτοβουλίες μας θυμίζουν πως σε μια τόσο κρίσιμη καμπή της ιστορίας μας είναι δημοκρατικό χρέος των θεσμών, των κομμάτων και των πολιτών των ίδιων να προασπίσουμε συλλογικά, με αλληλεγγύη και ευθύνη, το δικαίωμα στη γνώση και την ενημέρωση.

* Η Μίνα Κωστοπούλου είναι επικοινωνιολόγος, πολιτική αναλύτρια

πηγη: https://www.avgi.gr