Το #metoo «μιλάει» πολλές γλώσσες, όμως σε όλες διηγείται την ίδια ιστορία, «την ιστορία του κυνηγιού από την πλευρά του λιονταριού» (όπως λέει μια αφρικανική παροιμία). Το κίνημα, που (επιτέλους) ξεδιπλώνεται και στην Ελλάδα, μετράει ήδη τρία χρόνια ζωής σε όλο τον κόσμο και όχι μόνο έστειλε μερικούς ισχυρούς άντρες στη φυλακή για τους βιασμούς που διέπραξαν, αλλά πετυχαίνει πολλά περισσότερα: αλλάζει την ατζέντα της δημόσιας συζήτησης, επηρεάζει το πολιτικό κλίμα, τα βάζει με πανίσχυρους θεσμούς, κλονίζοντας τον δομικό σεξισμό, αμφισβητεί στην πράξη τα ταξικά, εθνοτικά και έμφυλα προνόμια, τα βάζει με τον μύθο της ετεροκανονικότητας, αποκαλύπτει την κουλτούρα του βιασμού, βάζει βόμβες στις παραδεδομένες ιεραρχίες και τα δίκτυα δύναμης, διεκδικεί αλλαγές στα «άδυτα» της πατριαρχίας, τη νομοθετική και την εκτελεστική εξουσία.
«Ημουν εφτά» - η πικέτα που κρατούσε η Νάνσι Αλεν εκείνη την ημέρα του Νοεμβρίου του 2017, καθώς περπατούσε ανάμεσα σε αμέτρητες άλλες γυναίκες στην καρδιά του Χόλιγουντ, κοντά στο θέατρο όπου κάθε χρόνο απονέμονται τα Οσκαρ, ήταν ταυτόχρονα μια εξομολόγηση, μια κραυγή και μια διεκδίκηση. «Ο Χάρβεϊ Γουέινστιν ήταν απλώς ένα αστείο, οι εργαζόμενες μόλις ξύπνησαν» φώναζαν οι γυναίκες, ενώ το #metoo προκαλούσε ήδη τους πρώτους σεισμούς στη βιομηχανία του θεάματος.
Η Tarana Burke είναι η ακτιβίστρια από το Μπρονξ της Νέας Υόρκης που το 2006 είχε ξεκινήσει την καμπάνια #metoo. Εντεκα ολόκληρα χρόνια δηλαδή προτού φτάσει να γίνει σήμερα παγκόσμιο κίνημα
«Για κάθε Γουέινστιν υπάρχει μια εκατοστή ανδρών στη γειτονιά που κάνουν ακριβώς το ίδιο πράγμα» είχε δηλώσει εκείνη τη μέρα η Tarana Burke, η ακτιβίστρια από το Μπρονξ που το 2006 είχε ξεκινήσει την καμπάνια #metoo - 11 ολόκληρα χρόνια δηλαδή πριν φτάσει να γίνει παγκόσμιο κίνημα με σχεδόν πέντε εκατομμύρια ανθρώπους να ανταποκρίνονται μέσα σε ένα 24ωρο στο τουίτ της ηθοποιού Αλίσα Μιλάνο και να καταθέτουν στα σόσιαλ μίντια τις εμπειρίες τους.
Η Burke έχει δίκιο: μπορεί το Χόλιγουντ και κάθε βιομηχανία θεάματος να προσελκύει περισσότερο τα φώτα της δημοσιότητας σε κάθε περίσταση -και τώρα στα περιστατικά κακοποίησης-, αλλά κανένας εργασιακός ή κοινωνικός χώρος δεν μπορεί να διεκδικήσει την αθωότητα σε σχέση με την κακοποίηση και τη βία. Οι γυναίκες, οι ΛΟΑΤΚΙ, όλοι όσοι βρίσκονται σε θέση αδυναμίας μέσα στο πατριαρχικό σύστημα σχέσεων απειλούνται το ίδιο παντού: στις λαμπρές λεωφόρους της Νέας Υόρκης και τα στενοσόκακα της Βομβάης, στα γραφεία των πολυεθνικών και στη γραμμή παραγωγής των εργοστασίων, στα αμφιθέατρα και μέσα στα ίδια τους τα σπίτια.
Η κακοποίηση, η σεξουαλική παρενόχληση, ο βιασμός δεν κάνουν διακρίσεις, ωστόσο, όπως δείχνουν οι έρευνες, υπάρχουν δουλειές ή και συνθήκες που καθιστούν τους ανθρώπους ακόμα πιο ευάλωτους. Αρκεί μια γρήγορη ματιά στο πλήθος των ερευνών που αναδημοσιεύει το Institute for Women's Policy Research, ένα από τα πιο ισχυρά think tank στις ΗΠΑ, για να καταλάβει γιατί και ποιοι δυσκολεύονται να σπάσουν τη σιωπή: οι πρόσφυγες και οι προσφύγισσες, οι μετανάστες χωρίς χαρτιά και όσοι δεν έχουν μόνιμη άδεια παραμονής, οι εργαζόμενοι στη βιομηχανία της εστίασης, εκείνοι που παρέχουν υπηρεσίες καθαριότητας και όσοι εργάζονται στον αγροτικό τομέα σε απομακρυσμένα μέρη, οι γυναίκες σε ανδροκρατούμενους χώρους (όπως ο στρατός, ο τομέας των κατασκευών, η επιστημονική έρευνα).
Το #metoo δεν λέει κάτι καινούργιο, αντίθετα, λέει κάτι πολύ παλιό, μόνο που μιλά δυνατά ταυτόχρονα σε όλο τον κόσμο. Κι αυτός ακριβώς είναι ο πυρήνας του: δίνει φωνή σε όσους η πατριαρχία κλέβει τη φωνή, δίνει ορατότητα σε όσους η πατριαρχία κρατάει αόρατους, αμφισβητεί τις σχέσεις εξουσίας, αντιστέκεται στην εκμετάλλευση, διεκδικεί έναν άλλον κόσμο. Ακριβώς δηλαδή ό,τι κάνουν πάντα τα κινήματα χειραφέτησης και απελευθέρωσης - με μία διαφορά: το #metoo -γέννημα θρέμμα των φεμινιστικών κινημάτων- είναι παιδί της ψηφιακής εποχής.
Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δίνουν στα κινήματα πρωτοφανή ορατότητα και τη δυνατότητα να διασπείρουν τα μηνύματά τους ταυτόχρονα, αδιαμεσολάβητα από τα ΜΜΕ σε όλο τον κόσμο: είναι χαρακτηριστικό πως μόνο στο Google τον πρώτο χρόνο από τότε που ξεκίνησε το #metoo οι αναζητήσεις για την παρενόχληση και την κακοποίηση αυξήθηκαν κατά 95% σε σχέση με το 2010, ενώ το σύνολο του αμερικανικού Τύπου αναγκάστηκε να ανοιχτεί σε αυτή τη θεματολογία και να την κρατήσει πολύ ψηλά στην ατζέντα του για εννιά μήνες.
Μοιάζει σαν η εμβληματική φράση (και στάση) που μας παρέδωσαν οι φεμινίστριες της δεκαετίας του 1970 «το προσωπικό είναι πολιτικό» να βρίσκει τώρα την απόλυτη δικαίωσή της. Ας δούμε, για παράδειγμα, την ιστορία της Σοφίας Μπεκατώρου, η οποία μοιράστηκε την ιστορία του βιασμού της: η δική της κακοποίηση αποκάλυψε ένα ολόκληρο πλέγμα σχέσεων και εξαρτήσεων, διαπλοκών εξουσίας και οικονομικής δύναμης στον χώρο του επαγγελματικού αθλητισμού. Το ίδιο ακριβώς πέτυχε και η εξομολόγηση του Νίκου Σ.: να αποκαλύψει την κατάχρηση εξουσίας και την ευνοιοκρατία στον χώρο του θεάτρου, που φτάνει μέχρι τη συγκάλυψη από την αρμόδια υπουργό την ώρα που υπάρχουν αποχρώσες ενδείξεις για κακουργηματικές πράξεις.
Ηδη μέσα σε ελάχιστο χρόνο το ελληνικό #metoo έχει πετύχει πολλά - αρκεί να αναλογιστούμε ότι τρεις μήνες πριν η αστυνομία συνελάμβανε τις ελάχιστες φεμινίστριες που διαδήλωναν στο Σύνταγμα για τις γυναικοκτονίες και την Πέμπτη στη Βουλή συζητήθηκε ευρύτατα το κίνημα και όλα όσα ώς τώρα έχει αποκαλύψει. Είναι ακριβώς αυτό το κίνημα που σπρώχνει τη Δικαιοσύνη να κινηθεί με γρήγορους ρυθμούς, πιέζει για αλλαγές στο θεσμικό πλαίσιο για τον επαγγελματικό αθλητισμό, στηρίζει τα Πανεπιστήμια -με πρώτο το ΑΠΘ όπου κι έχουν γίνει δεκάδες καταγγελίες- ώστε να δημιουργούν επιτροπές ισότητας.
Υπό την τεράστια πίεση αυτού του κινήματος ο πρωθυπουργός προαναγγέλλει αλλαγές στον Ποινικό Κώδικα με αυστηροποίηση των ποινών για αδικήματα κατά της γενετήσιας ελευθερίας και δεσμεύεται πως σε όλα τα σχολεία από τον Σεπτέμβριο μπαίνει το πολυθρύλητο πρόγραμμα σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης, δημιουργείται η κεντρική διαδικτυακή πύλη metoo.gov.gr. όπου θα μπορούν να υποβάλλονται καταγγελίες σε πραγματικό χρόνο, θεσπίζεται ειδικό μητρώο για όλους τους επαγγελματίες που έρχονται σε επαφή με παιδιά και εφήβους, αναμένεται προς κύρωση στη Βουλή η σύμβαση 190 της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας για εξάλειψη της βίας και της παρενόχλησης, ενώ οι κώδικες δεοντολογίας θα γίνουν υποχρεωτικοί για κάθε επιχείρηση.
Χρειάστηκε αυτή η χώρα να μετρήσει δεκάδες γυναικτοκτονίες, όπως της Ελένης Τοπαλούδη, να θρηνήσει θύματα της μάτσο αρρενωπότητας όπως ο Βαγγέλης Γιακουμάκης και να δει τον Ζακ Κωστόπουλο να δολοφονείται άγρια μέρα μεσημέρι εν μέση οδώ για να φτάσουμε ώς εδώ, χρειάστηκε αμέτρητες γυναίκες-θύματα τράφικινγκ να υποφέρουν χωρίς η κοινωνία να κοιτάζει -αλλά, έστω και με καθυστέρηση- φτάσαμε εδώ και το πέπλο της σιωπής επιτέλους κομματιάζεται.
Είμαστε εδώ με ανοιχτές όλες τις διεκδικήσεις - γιατί δεν αρκεί οι επιζήσαντες της έμφυλης βίας να μιλούν μόνο, αλλά χρειάζεται και μια Αστυνομία και μια Δικαιοσύνη που θα λειτουργούν γρήγορα, αποτελεσματικά και κυρίως χωρίς να τραυματίζουν τους ανθρώπους ξανά και ξανά, χρειάζονται δομές για τη στήριξη των θυμάτων, χρειάζονται επιτροπές ισότητας σε όλους τους φορείς και τα συνδικάτα, χρειάζεται ενίσχυση και υλικοτεχνική υποδομή στην Επιθεώρηση Εργασίας, χρειάζεται να αποκτήσουν φωνή οι άνθρωποι που κακοποιούνται στα καμπ των προσφύγων και οι μετανάστες. Το #metoo, όπως ώς τώρα ξεδιπλώνεται σε όλο τον κόσμο, έχει να μας μάθει πολλά για τους αγώνες που έχουμε μπροστά μας.
Τα θύματα έμφυλης βίας και μια νέα αρρενωπότητα
Βαγγέλης Κοσμάτος
ψυχολόγος, υπεύθυνος επιστημονικού έργου της Συμμαχίας των Φύλων
Αυτό που για χρόνια διαπιστώναμε όσοι ασχολούμασταν με τα έμφυλα δικαιώματα, τώρα το βλέπουμε να συμβαίνει: κάτω από την επιφάνεια υπήρχε ένα απόστημα βαθιά νοσηρό, μια κουλτούρα σεξισμού και κυριαρχίας. Κατά καιρούς, με κάποιο βίαιο περιστατικό, το πέπλο που τα κάλυπτε όλα αυτά σκιζόταν και αποκαλυπτόταν για λίγο η πραγματικότητα - στη Ρόδο με την Ελενη, στην Κέρκυρα με την Αγγελική, στα Γιάννενα με τον Βαγγέλη, στην Αθήνα με τον Ζακ. Η πληγή πια έχει ανοίξει όμως για τα καλά και κανείς δεν μπορεί να αποστρέψει το βλέμμα.
Αποτυπώνοντας την εμπειρία τού #metoo και συλλέγοντας στοιχεία από το παράδειγμα του εξωτερικού, βλέπουμε ότι έχει αλλάξει κατά πολύ το ζήτημα της ενεργοποίησης και έκφρασης των ανθρώπων που έχουν πέσει θύματα έμφυλης βίας. Εχουν πολλαπλασιαστεί οι άνθρωποι που μιλούν και μοιράζονται το βίωμά τους. Στην Αμερική οι καταγγελίες για έμφυλη βία αυξήθηκαν κατά 25.000 μέσα στους έξι πρώτους μήνες. Αυτό είναι αποτέλεσμα πολλών προσπαθειών, πολιτικών αλλά και των κινημάτων, ώστε σιγά σιγά να δημιουργηθεί ένα πλαίσιο για τους ανθρώπους να σπάσουν τη σιωπή τους. Και οι βασικοί πυλώνες αυτού του πλαισίου είναι τρεις: αποδοχή, φροντίδα και ίαση.
Ανοίγει μια μεγάλη κουβέντα για ανάγκη νέων μοντέλων και προτύπων, κυρίως αρρενωπότητας. Βλέπουμε πια να αναλύονται κάποιες νέες εναλλακτικές και πιο υγιείς αρρενωπότητες, σαν να βλέπουν οι άντρες στον καθρέφτη ένα ομοίωμα πραγματικό και τρομακτικό και να προσπαθούν πια να βρουν νέα ταυτοτικά στοιχεία. Μπαίνει ακόμη στο προσκήνιο το ζήτημα της συναίνεσης, για να αναδομηθούν κουλτούρες, αντιλήψεις και στερεότυπα παλαιάς κοπής. Αναδύεται η έννοια της «ευθύνης» - όχι ως ντροπή ή ενοχή, αλλά ως συνειδητότητα. Η επόμενη μέρα μπορεί να γίνει η πρώτη μέρα μιας νέας έμφυλης εποχής. Ενας καινούργιος κόσμος, ειρηνικός και συμμαχικός, έχει την ευκαιρία να ανατείλει μπολιάζοντας το κοινωνικό μας σώμα με τις αξίες της μη βίας, τη συνεργατικότητας, του σεβασμού στη διαφορετικότητα.
Ο πολιτικός αντίκτυπος
Μαρία Ρεπούση
καθηγήτρια Ιστορίας και Ιστορικής Εκπαίδευσης στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
Ο πολιτικός αντίκτυπος του κινήματος «MeToo» υπήρξε πολύ σημαντικός και δεν έχει ακόμη αποτιμηθεί πλήρως. Η πρώτη ένδειξη της επιρροής που άσκησε, εκτός από τις παραιτήσεις και τις δικαστικές διώξεις πανίσχυρων αντρών, ήταν οι ενδιάμεσες αμερικανικές εκλογές του 2018, όπου για πρώτη φορά στην αμερικανική ιστορία εκλέχθηκαν 100 γυναίκες στη Βουλή των Αντιπροσώπων. Ερευνητική ομάδα στο Πανεπιστήμιο του Ορεγκον μελέτησε τις συζητήσεις με αναφορά στα φύλα μέσα στο κοινοβούλιο όσο και 150.000 tweets από 409 μέλη της Βουλής των Αντιπροσώπων και βρήκε σημαντικές αλλαγές στην ατζέντα και στη συμπεριφορά των πολιτικών της πρώτης γραμμής.
Το πιο σημαντικό ωστόσο πολιτικό αποτέλεσμα του κινήματος υπήρξε το άνοιγμα μιας δημόσιας συζήτησης πάνω σε τέσσερα ζητήματα:
■ Ποιος και ποια μπορεί να σπάσει τη σιωπή και να ακουστεί. Μπορούν όλα τα θύματα;
■ Τι ακριβώς είναι η σεξουαλική βία; Πώς προσδιορίζεται και από ποιον;
■ Ποιων ανθρώπων οι εμπειρίες περιλαμβάνονται και εκτιμώνται ότι αξίζουν τον κόπο;
■ Πώς πρέπει να δράσουν οι κοινότητες των ακτιβιστών/στριών για να δρομολογήσουν τις απαιτούμενες θεσμικές και κοινωνικές αλλαγές;
Η συζήτηση είναι εξαιρετικά ενδιαφέρουσα καθώς θέτει το ζήτημα των διακρίσεων και ανάμεσα στις γυναίκες-θύματα σεξουαλικής βίας. Τη σκεφτόμουν με αφορμή την έναρξη του ελληνικού «MeToo». Θα είχαμε άραγε συνέχεια αν στη θέση της Σοφίας Μπεκατώρου ήταν μια άσημη αθλήτρια;
Η ανταπόκριση στις δυτικές και τις μη δυτικές κοινωνίες
Λίζα Τσαλίκη
καθηγήτρια, Τμήμα ΕΜΜΕ ΕΚΠΑ
Μεγάλο μέρος της ινδικής κοινωνίας κατέκρινε σθεναρά το #metoo ως κάτι που αφορά κάποιες προνομιούχες γυναίκες οι οποίες έχουν την πολυτέλεια να απαιτούν προστασία από σεξουαλική παρενόχληση στην εργασία, όταν το μεγαλύτερο ποσοστό των γυναικών στην Ινδία αντιμετωπίζουν πολύ πιο σοβαρά προβλήματα
Αν κοιτάξουμε το τι έχει γίνει σε άλλες χώρες, θα καταλάβουμε ότι το κατά πόσο οι κινητοποιήσεις #metoo έχουν έναν βαθύτερο αντίκτυπο σε μια κοινωνία έχει να κάνει με το ευρύτερο πολιτιστικό και πολιτικό πλαίσιο. Σε αρκετές μη δυτικές χώρες το #metoo φαίνεται να έχει περιορισμένα αποτελέσματα στη θέση των γυναικών στην κοινωνία – όπως για παράδειγμα στην Αίγυπτο, όπου η σεξουαλική παρενόχληση των γυναικών είναι καθημερινή πρακτική, με πολλές γυναίκες να διστάζουν να αναφέρουν αντίστοιχα περιστατικά στην (κατά βάση ανδροκρατούμενη) αστυνομία.
Προσπάθειες για εξάπλωση του #metoo στον ισλαμικό κόσμο ευρύτερα (#MosqueMeToo) βρήκαν πολύ χλιαρή ανταπόκριση, καθώς πολλές μουσουλμάνες προτίμησαν να μη μιλήσουν ανοιχτά για τις εμπειρίες σεξουαλικής παρενόχλησης σε χώρους λατρείας (π.χ. σε προσκυνήματα), φοβούμενες ότι θα προκαλούσαν νέο κύμα ισλαμοφοβίας ή ότι κάτι παρόμοιο θα οδηγούσε σε έμφυλο διαχωρισμό στους χώρους προσκυνήματος.
Σε χώρες όπως η Ινδία, όπου η θέση της γυναίκας στην κοινωνία είναι επίσης αμφιλεγόμενη, το #metoo έφερε μικτές αντιδράσεις: κάποιες γυναίκες το χρησιμοποίησαν για να διεκδικήσουν το δικαίωμά τους να μένουν ασφαλείς στον δημόσιο χώρο (π.χ. στα λεωφορεία και στις πλατείες) και στην εργασία. Ο ινδικός φεμινισμός, αν και απασχολημένος με το να προσπαθεί να προστατέψει τις γυναίκες από τους παιδικούς γάμους, τη σχετιζόμενη με την προίκα βία ενάντια στις γυναίκες και τα αυξημένα ποσοστά βρεφικών γυναικοκτονιών, αγκάλιασε το #metoo μεν, αλλά δεν κατάφερε να αναστρέψει τη βαθιά εμπεδωμένη αντίληψη στη χώρα ότι οι γυναίκες είναι κατώτερες των αντρών.
Μάλιστα ένα μεγάλο μέρος της ινδικής κοινωνίας κατέκρινε σθεναρά το #metoo ως κάτι που αφορά κάποιες προνομιούχες γυναίκες οι οποίες έχουν την πολυτέλεια να απαιτούν προστασία από σεξουαλική παρενόχληση στην εργασία (όταν το μεγαλύτερο ποσοστό των γυναικών στην Ινδία αντιμετωπίζουν πολύ πιο σοβαρά προβλήματα). Αν και το #metoo εξαπλώθηκε και στο Bollywood, ο αντίκτυπός του παρέμεινε περιορισμένος, μιας και όσες ηθοποιοί απορρίπτουν τους ισχυρούς άντρες της βιομηχανίας κινδυνεύουν να μπουν σε μαύρες λίστες και να μη δουλέψουν ξανά – με αποτέλεσμα να υπάρχει μεγάλη απροθυμία για επώνυμες καταγγελίες σεξουαλικά ανάρμοστων συμπεριφορών στην κινηματογραφική βιομηχανία.
Ανάλογη απροθυμία σε σχέση με το #metoo παρατηρούμε και στην Ιαπωνία, όπου επίσης επικρατεί μια κουλτούρα που δεν ευνοεί τις γυναίκες: πρόκειται για μια χώρα όπου κυριαρχεί η άποψη ότι ο καθένας οφείλει να κρύβει την ντροπή του και να συνεχίζει αγόγγυστα τη ζωή του. Σε αυτό το πολιτισμικό πλαίσιο, όπου μάλιστα είναι συχνή η αποδοκιμασία και η επίρριψη ευθυνών στα ίδια τα θύματα, δεν αποτελεί έκπληξη ότι ένα πολύ χαμηλό ποσοστό γυναικών επιλέγουν να αναφέρουν περιστατικά σεξουαλικής παρενόχλησης ή βίας στο εργασιακό περιβάλλον.
Αλλά αν νομίζει κανείς πως τα πράγματα είναι απλούστερα σε κάθε χώρα της Δύσης, αρκεί να δούμε την πορεία του #metoo στη γειτονική Ιταλία. Εκεί ο καθολικισμός φαίνεται να παίζει σημαντικό ρόλο στην επικράτηση έμφυλων αντιλήψεων, με τους άντρες «νομιμοποιημένα» να είναι «θηρευτές» και τις γυναίκες να οφείλουν να είναι «καλές» και «υπάκουες», με αποτέλεσμα τα ιταλικά ΜΜΕ και μέρος της κοινωνίας να παίρνει αποστάσεις από το #metoo. Η επιστροφή στην ιταλική πολιτική σκηνή του Σίλβιο Μπερλουσκόνι το 2018, παρά τις αποκαλύψεις για τα bungabunga πάρτι του, επιβεβαιώνουν την αποδοχή της machismo κουλτούρα της χώρας.
Και ας μην ξεχνάμε ότι στη Γαλλία, χώρα η οποία υπερηφανεύεται για την κουλτούρα αποπλάνησης και φλερτ που έχει, το #BalanceTonPorc έφερε έναν τεράστιο αντίλογο στον δημόσιο βίο: όταν η Κατρίν Ντενέβ έγραψε στη Monde ότι το #metoo αναιρεί όλο το έργο της σεξουαλικής επανάστασης της δεκαετίας του 1960 καθιστώντας τις γυναίκες θύματα -«εύθραυστα μικρά πλάσματα σαν τις βικτοριανές νοικοκυρές»-, σηματοδότησε έναν πόλεμο γενεών ανάμεσα στην «παλαιότερη» και στη «νεότερη» γενιά του φεμινισμού στη χώρα.
Νίκες κατά της σεξιστικής βίας στους χώρους εργασίας
Γεωργία Πετράκη
κοινωνιολόγος, διευθύντρια του Εργαστηρίου Σπουδών Φύλου στο Πάντειο Πανεπιστήμιο
Εργαζόμενες των McDonald's στο Λος Αντζελες σε διαμαρτυρία για τα χαμηλά μεροκάματα με όχημα το κίνημα #metoo. Τα τελευταία χρόνια το #metoo έχει βοηθήσει στο να υπάρξουν σημαντικές νίκες γυναικών κατά της παρενόχλησης στην εργασία σε ΗΠΑ και Ευρώπη
H Γεωργία Πετράκη είναι κοινωνιολόγος και διευθύντρια του Εργαστηρίου Σπουδών Φύλου στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Από το 2019 συμμετέχει σε ένα ευρωπαϊκό ερευνητικό πρόγραμμα με θέμα τη σεξουαλική παρενόχληση στους χώρους εργασίας σε 7 χώρες, στην οποία συμμετέχουν συνδικάτα από τη Δανία, πανεπιστημιακοί θεσμοί και ερευνητικές οργανώσεις σε θέματα φύλου. Ειδικεύεται στην Κοινωνιολογία της Εργασίας και μας μιλά για την επίδραση του #metoo στους χώρους εργασίας.
«Το ζήτημα της σεξιστικής βίας στους χώρους εργασίας είναι ιδιαίτερα σημαντικό γιατί οι σχέσεις εργασίας συνδυάζονται με σχέσεις εξάρτησης και τον φόβο πως τα θύματα θα χάσουν τη δουλειά τους Δεν είναι τυχαίο πως η ΓΣΕΕ σε ανακοίνωσή της πέρσι δήλωνε ότι το φαινόμενο παραμένει αόρατο για τις αρμόδιες ελεγκτικές αρχές, αφού οι καταγγελίες παραμένουν ελάχιστες και δεν αντιστοιχούν στην πραγματική έκταση του φαινομένου, ενώ σε πολλές περιπτώσεις συνοδεύονται με εκδικητικές ενέργειες κατά των εργαζομένων που κατέθεταν.
Το #metoo μας δείχνει ένα παλιό φαινόμενο - είχαν προηγηθεί μεμονωμένες καταγγελίες μη προνομιούχων κυρίως μαύρων ακτιβιστριών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ετσι της έκρηξης του σκανδάλου Γουέινστιν προϋπήρχαν άλλες περιπτώσεις, όπως εκείνη της Σούζαν Φάουλερ, μιας μηχανικού λογισμικού της Uber που κατήγγειλε τον προϊστάμενό της και στον απόηχο της καταγγελίας 20 άτομα παραιτήθηκαν και η εταιρεία αντιμετώπισε πρόβλημα.
Στη Γαλλία το 2012 εργολαβικές καθαρίστριες του γαλλικού ΟΣΕ μίλησαν για σεξουαλική παρενόχληση και δικαιώθηκαν. Τον Σεπτέμβριο του 2019 χιλιάδες Αφροαμερικανές και Λατίνες εργαζόμενες των McDonald's διαδήλωναν σε δέκα αμερικανικές Πολιτείες με αίτημα να σταματήσει από την εργοδοσία η συγκάλυψη βίαιων σεξουαλικών επιθέσεων που υφίστανται από προϊσταμένους και πελάτες. Είναι ιστορικό γεγονός διεθνούς εμβέλειας κατά το οποίο το #metoo χτύπησε τον δεύτερο μεγαλύτερο εργοδότη στον κόσμο.
To 2018 στην Αμερική περίπου είκοσι χιλιάδες hi-tech υπάλληλοι της Google έκαναν απεργία με αφορμή τον υποκριτικό χειρισμό της εταιρείας απέναντι σε σεξουαλικές παρενοχλήσεις από ανώτερα στελέχη. Στη Σουηδία ξεκίνησε από την Ακαδημία Νόμπελ και διαχύθηκε σε όλα τα επαγγέλματα. Στη Γαλλία με το αντίστοιχο #BalanceΤonPorc («αποτίναξε το γουρούνι σου») τo κίνημα διαχύθηκε στα σχολεία, στον στρατό, στον ιατρικό κλάδο.
Το φαινόμενο ξεκίνησε από το Χόλιγουντ, αλλά αφορά όλους τους κλάδους της κοινωνίας. Στο Κογκρέσο τον Δεκέμβριο του 2017 κατατέθηκε νομοσχέδιο για τη δημιουργία υποστηρικτικού νομικού πλαισίου για τη δημοσιοποίηση των παρενοχλήσεων. Μετά την καταγγελία της Uber δημιουργήθηκε μια κόκκινη γραμμή για καταγγελίες που είχαν ως αποτέλεσμα απολύσεις, ενώ η θέση της εταιρείας στην αγορά σταθεροποιήθηκε έκτοτε. Στη Νότια Κορέα αποσύρθηκαν σχολικά βιβλία που περιείχαν πρόσωπα τα οποία κατηγορούνταν για σεξουαλική παρενόχληση. Στη Γαλλία οργανώνεται, σε συνεργασία με τη δημόσια επιχείρηση των τρένων, καμπάνια ενάντια στη σεξουαλική παρενόχληση στα μέσα μαζικής μεταφοράς.
Ο Διεθνής Οργανισμός Εργασίας το 2019 ψήφισε την Οδηγία 190 για τη βία και την παρενόχληση στην εργασία, από την οποία ορίζεται η κακοποίηση στους χώρους εργασίας, με τις εταιρείες να δεσμεύονται να φτιάξουν κανονισμούς και να ορίσουν διαδικασίες προστασίας και ευαισθητοποίησης. Η οδηγία δεν έχει ψηφιστεί ακόμη σε πολλές χώρες, μεταξύ αυτών και η Ελλάδα. Πρωτόκολλα έχουν ήδη υιοθετηθεί από κάποιες εταιρείες, όπως παγκόσμιες ξενοδοχειακές αλυσίδες.
Ορμητικό «ποτάμι» σε όλο τον κόσμο
Μιλώντας δημόσια για όλα όσα μας έμαθαν πως πρέπει να μένουν ανείπωτα και εντός των τειχών (και ενίοτε εντός ακόμα και των εσωτερικών μας τειχών), μιλώντας δυνατά για τον βιασμό, την κακοποίηση, τις διακρίσεις, οι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο που μπαίνουν μέσα στο ορμητικό ποτάμι του #metoo πέτυχαν πολλά και διεκδικούν άλλα τόσα
Οι γυναίκες του κόσμου τα τελευταία χρόνια βγαίνουν μαζικά στον δρόμο και με εκρηκτικές διαμαρτυρίες ζητώντας δικαίωση. Από το «Ούτε Μία Λιγότερη» της Αργεντινής ώς το τουρκικό «#UykularınızKaçsın» («Ας χάσεις τον ύπνο σου») το αίτημα είναι ενιαίο και οικουμενικό: αυτός ο κόσμος πρέπει να αλλάξει.
Στην Ελλάδα, που το γυναικείο κίνημα έχει δώσει επί δεκαετίες πολλές σοβαρές μάχες και το ΛΟΑΤΚΙ κίνημα αγωνίζεται σθεναρά επίσης, επιτέλους τα ζητήματα έμφυλης καταπίεσης μπαίνουν στην κεντρική πολιτική σκηνή. Αλλά και στα Βαλκάνια, τη γειτονιά μας, οι γυναίκες διεκδικούν την αλλαγή. Στη Σερβία τον Ιανουάριο η Milena Radulovic, μια 26χρονη ηθοποιός, κατήγγειλε πως όταν ήταν ακόμη ανήλικη την κακοποίησε σεξουαλικά γνωστός καθηγητής και σκηνοθέτης - ακολούθησαν κι άλλες γυναίκες που έσπασαν τη σιωπή τους. Σύντομα οι καταγγελίες πυροδότησαν αλυσιδωτές αντιδράσεις σε Κροατία, Σλοβενία, Βόρεια Μακεδονία και Ομοσπονδία Βοσνίας & Ερζεγοβίνης.
Οι γυναίκες συναντιούνται σε αυτόν τον κοινό αγώνα και μοιάζει σαν η φωνή της μιας να απηχεί τις φωνές των άλλων, πυροδοτώντας μάχες στον χώρο και τον χρόνο. «Σήμερα είναι μια νίκη για όλες τις γυναίκες» δήλωνε δύο χρόνια πριν από το δικό μας βαλκανικό #metoo, η 23χρονη τότε Khadija Siddiqui έξω από το Ανώτατο Δικαστήριο του Πακιστάν. Ο δρόμος προς τη δικαιοσύνη για τη φοιτήτρια Νομικής δεν ήταν εύκολος. Οταν τo 2016 βρέθηκε 23 φορές μαχαιρωμένη από τον πρώην σύντροφό της, ο δράστης κατάφερε να βγει αλώβητος από τη δικαστική διαμάχη. Και τότε η Khadija έγινε χάσταγκ. Το #JusticeforKhadija έγινε τρέντινγκ στο twitter με πάνω από δύο εκατομμύρια χρήστες του διαδικτύου να τραβούν στην υπόθεση το ενδιαφέρον διεθνών ΜΜΕ. Η Khadija κέρδισε την έφεση.
Η αλλαγή που επέφερε το #metoo ήταν διάχυτη σε όλα τα πεδία της σύγχρονης ζωής, από τη γλώσσα μέχρι τη νομοθεσία. Ακόμη και το Βατικανό δεν στάθηκε εξαίρεση. Το #churchtoo ήρθε το 2017 στο προσκήνιο και αφορούσε τη σεξουαλική κακοποίηση από ηγετικές φιγούρες της Καθολικής Εκκλησίας - καλόγριες, επηρεασμένες από το φεμινιστικό κίνημα, κατήγγειλαν δημόσια τους θύτες. Εκτοτε τουλάχιστον 15 υποθέσεις σεξουαλικής κακοποίησης όπως και περιπτώσεις συγκάλυψης από ιερείς πήραν τον δρόμο της Δικαιοσύνης.
Kάθε φορά που αναδύεται ένα κίνημα δεν αργούν να κάνουν την εμφάνισή τους και αντίρροπες δυνάμεις - λευκοί Αμερικανοί οπαδοί του Τραμπ που αντιτείνουν #ΑllLivesMatter στο #BlackLivesMatter ή ρατσιστές που ωρύονται πως «θα έρθουν οι ξένοι να μας πάρουν τις δουλειές». Ετσι κι απέναντι στο #metoo οι μισογύνηδες μιλούν για τη «δικτατορία της πολιτικής ορθότητας» - ένας εύσχημος τρόπος να καλύψουν τον φόβο για την απειλή των προνομίων τους.
Η συντηρητική αντίδραση (backlash) απέναντι στο #metoo καταγράφεται και σε έρευνα του Πανεπιστημίου του Χιούστον που πραγματοποιήθηκε το 2019 στις ΗΠΑ: 27% των αντρών αρνούνταν να βρεθούν μόνοι τους σε επαγγελματικό ραντεβού με γυναίκες συναδέλφους, ένας στους πέντε δήλωναν πως δεν θα προσλάμβαναν γυναίκα σε εργασιακή θέση που θα απαιτούσε στενή εργασιακή σχέση (όπως επαγγελματικά ταξίδια), ενώ το ίδιο ποσοστό δηλώνει πως θα ήταν διστακτικό όσον αφορά την πρόσληψη μιας ελκυστικής γυναίκας. Και επειδή ο εσωτερικευμένος μισογυνισμός καλά κρατεί, ο δισταγμός δεν αφορά μόνο τους άντρες. Σε αντίστοιχη έρευνα του 2018, όσο το #metoo βρισκόταν σε αναβρασμό στη χώρα, μία στις δέκα γυναίκες-εργοδότριες επίσης δήλωναν αβέβαιες ως προς την πρόσληψη γυναικών.
πηγη: https://www.efsyn.gr