Όσο πιο εμφανές είναι ότι η Ρωσία χάνει, τόσο πιο έντονα δηλώνει ο Βλαντιμίρ Πούτιν ότι δεν χάνει.

Από τότε που κατέρρευσε η Σοβιετική Ένωση δεν έχω ακούσει μια ομιλία τόσο οργουελική όσο αυτή που εκφώνησε ο Ρώσος πρόεδρος, Βλαντιμίρ Πούτιν, για να δηλώσει ότι τέσσερις ουκρανικές περιοχές αποτελούν πλέον μέρος της Ρωσίας.

Ακριβώς όπως ο κομμουνισμός υποτίθεται ότι κάποτε θα έσωζε την ανθρωπότητα από την ιμπεριαλιστική εκμετάλλευση, η Ρωσία είναι τώρα προφανώς υπεύθυνη για την υπεράσπιση του δικαιώματος των χωρών να μην υποβληθούν σε μια «νέα αποικιοκρατία» που θα τις μετέτρεπε σε υποτελείς της Δύσης.

Στη Ρωσία του Πούτιν, ο πόλεμος είναι ειρήνη, η δουλεία είναι ελευθερία, η άγνοια είναι δύναμη και η παράνομη προσάρτηση του εδάφους μιας κυρίαρχης χώρας είναι καταπολέμηση της αποικιοκρατίας.

Στο μυαλό του o Πούτιν, αποκαθιστά μια ιστορική αδικία, καθώς οι προσαρτημένες περιοχές - το Ντονέτσκ, το Λουχάνσκ, η Χερσώνα και η Ζαπορίζια - ήταν κάποτε μέρος της Novorossiya (νέας Ρωσίας), που εισήχθη στη ρωσική αυτοκρατορία από τη Μεγάλη Αικατερίνη. Στέκεται επίσης απέναντι στη Δύση -ειδικά στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες της αφαιρούν πόρους και υπαγορεύουν τις ενέργειές της από τον ψυχρό πόλεμο- για λογαριασμό του υπόλοιπου κόσμου.

Λατρεύω έναν καλό προπαγανδιστικό λόγο -διδάσκω το θέμα εδώ και χρόνια. Αλλά, προερχόμενη από τον ηγέτη μιας χώρας που έχει εγκατασταθεί στο κέντρο δύο αυτοκρατοριών, με άλλα κράτη ως δορυφόρους της, η ρητορική του Πούτιν είναι πολύ υπερβολική για να είναι ικανοποιητική.

Ακριβώς όπως οι ομιλίες των σοβιετικών ηγετών στον ψυχρό πόλεμο, η ομιλία του Πούτιν δεν περιείχε ούτε ίχνος συμβιβασμού. Αλλά η διεκδικητικότητα του Πούτιν ξεπερνά κατά κάποιο τρόπο εκείνη των Σοβιετικών προκατόχων του. Αντίθετα, είναι εμπνευσμένη από τον πνευματικό του ήρωα, τον Ρώσο φιλόσοφο Ιβάν Ιλίν.

Σίγουρα, ο Ίλιν μισούσε τον κομμουνισμό. Στην πραγματικότητα, επαίνεσε τον Αδόλφο Χίτλερ για τη σωτηρία της Ευρώπης από την Κόκκινη Απειλή και όταν μετανάστευσε στην Ελβετία πριν από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο θεωρήθηκε πράκτορας του υπουργού προπαγάνδας των Ναζί, Γιόζεφ Γκέμπελς.

Αλλά είναι άσκοπο να αναζητά κανείς λογική στο δυστοπικό κάσα (χυλό) των ρωσικών ηρώων και συμβόλων που σερβίρει ο Πούτιν. Έτσι, ενώ απηχεί την πίστη του Ιλίν στην ανωτερότητα της Ρωσίας, συγκρίνει τους δυτικούς ηγέτες που «λένε ψέματα» για τη Ρωσία με τον Γκέμπελς και δικαιολογεί την «ειδική στρατιωτική επιχείρηση» του στην Ουκρανία ως απαραίτητη για την «αποναζικοποίηση» της χώρας (με τον μισοεβραίο πρόεδρό της).

Αλυσίδα ηττών

Όσο παράλογη κι αν ήταν, δεν υπήρχε τίποτα το εκπληκτικό στην ομιλία του Πούτιν για την προσάρτηση. Τις τελευταίες εβδομάδες, η Ρωσία υπέστη μια σειρά από στρατιωτικές ήττες στη βορειοανατολική Ουκρανία. Η εμφάνιση αδυναμίας είναι απαράδεκτη για τον Πούτιν, ο οποίος αντισταθμίζει με όλο και πιο επιθετική ρητορική. Όσο πιο εμφανές είναι ότι η Ρωσία χάνει, τόσο πιο έντονα δηλώνει ο Πούτιν ότι δεν χάνει.

Αυτό είναι το «παράδοξο της τυραννίας»: όσο πιο αδύναμο είναι το κράτος, τόσο περισσότερο στερεί από τους ανθρώπους βασικές ελευθερίες. Η απλή κοινοποίηση μιας ιστορίας σχετικά με τον πόλεμο που δεν αποτελεί μέρος της αφήγησης του Κρεμλίνου θεωρείται «διασπορά ψευδών πληροφοριών», η οποία τιμωρείται από τον Μάρτιο με πρόστιμα ή ακόμη και φυλάκιση.

Ένα τέτοιο κράτος δεν μπορεί να λύσει τα θεμελιώδη προβλήματα που αντιμετωπίζει η χώρα. Το μόνο που μπορεί να κάνει είναι να απαξιώσει πιθανές εναλλακτικές λύσεις και να καταστείλει κάθε αντιπολίτευση.

Αλλά δεν αγοράζουν όλοι οι Ρώσοι την αφήγηση του Πούτιν. Από τότε που ανακοίνωσε τη «μερική κινητοποίηση» των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων στις 21 Σεπτεμβρίου, περίπου 200.000 άνθρωποι -ίσως πολύ περισσότεροι- έχουν καταφύγει σε γειτονικές χώρες. Αυτοί οι Ρώσοι θα προτιμούσαν να κοιμηθούν στο πάτωμα ενός εμπορικού κέντρου της Αστάνα παρά να πολεμήσουν τον πόλεμο του Πούτιν στην Ουκρανία. Θα προκαλέσει αυτό άλλη μια κλιμάκωση από τον Πούτιν; Θα επιβληθεί σύντομα στρατιωτικός νόμος στη Ρωσία;

Ούτε ο στενός κύκλος του Πούτιν φαίνεται να είναι ιδιαίτερα ενθουσιασμένος με τις πρόσφατες εξελίξεις. Ενώ επαναλαμβάνουν τη γραμμή του Κρεμλίνου, τα μέλη του ακροατηρίου στην ομιλία του για την προσάρτηση -συμπεριλαμβανομένου του πρώην προέδρου Ντμίτρι Μεντβέντεφ, του εκπροσώπου του Κρεμλίνου, Ντμίτρι Πεσκόφ, και του γραμματέα του Συμβουλίου Ασφαλείας, Νικολάι Πατρούσεφ- έμειναν με παγωμένο πρόσωπο και το χειροκρότημά τους ήταν χλιαρό.

Οι σοβιετικοί μηχανισμοί, γνωρίζουν ότι πρέπει να παραμείνουν πειθαρχημένοι, υπάκουοι. Αυτό είναι το σόου του Πούτιν, και οποιαδήποτε υπόνοια ότι τα ρούχα του αυτοκράτορα μπορεί να μην είναι όλα εκεί, θα μπορούσε να επιφέρει ποινικές διώξεις - ή ακόμη και ξαφνικό θάνατο.

Αυτό δείχνει μια άλλη πτυχή του παράδοξου της τυραννίας της Ρωσίας. Η συγκέντρωση όλων των εξουσιών σε ένα μόνο πρόσωπο αποδυναμώνει τη διακυβέρνηση επιτρέποντας την εφαρμογή αναποτελεσματικών ή και αντιπαραγωγικών πολιτικών και καταπνίγοντας όλους τους μηχανισμούς για διόρθωση της πορείας. Η αμφισβήτηση του ηγέτη - ας πούμε, με τον εντοπισμό λαθών πολιτικής - σημαίνει ότι ρισκάρεις τα πάντα.

Στρατηγική καταστροφή

Κανένας από τους συμβούλους του Πούτιν δεν είναι πιθανό να του πει ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία αποτελεί στρατηγική καταστροφή για τη Ρωσία. Δεν θα του επισημάνουν ότι έχει ήδη αποτύχει να επιτύχει τον αρχικό του στόχο - να εισβάλει στο Κίεβο και να επανενώσει τα «ρωσικά εδάφη». Και δεν θα του εξηγήσουν ότι η διεθνής κοινότητα δεν θα αναγνωρίσει ποτέ τις τελευταίες εδαφικές διεκδικήσεις του. Αυτή είναι η αλήθεια που ο Πούτιν ελπίζει να επικαλύψει με πυρηνικές τυμπανοκρουσίες.

Κάποια μέρα, η ηγεσία της Ρωσίας θα θελήσει να διορθώσει τις σχέσεις της με τον υπόλοιπο κόσμο, όχι μόνο για το καλό της οικονομίας. Και αυτά τα παράνομα προσαρτημένα εδάφη θα αποτελέσουν ένα σοβαρό εμπόδιο στην πρόοδο. Λίγες χώρες παραχωρούν εδάφη οικειοθελώς και πάντα θα υπάρχουν άνθρωποι στη Ρωσία -οπαδοί του Ίλιν ή του ίδιου του Πούτιν- που θα φώναζαν προδοσία αν ένας ηγέτης παραχωρούσε το Ντονμπάς ή τη Χερσώνα, πόσο μάλλον την Κριμαία.

Ο Πούτιν θέλει να τον θυμούνται ως υπερασπιστή της Ρωσίας. Ίσως μάλιστα να καταφέρει να γραφτεί ο ίδιος στα βιβλία της ιστορίας υπό αυτό το πρίσμα. Αλλά, όπως ακριβώς πολλοί Ρώσοι σήμερα τρέχουν μακριά από τον πόλεμό του στην Ουκρανία, οι μελλοντικοί Ρώσοι ηγέτες είναι απίθανο να καλωσορίσουν την αυτοκρατορική κληρονομιά του και όλα τα προβλήματα που δημιουργεί.

* Η Nina L Khrushcheva είναι καθηγήτρια διεθνών σχέσεων στο New School της Νέας Υόρκης και συν-συγγραφέας του βιβλίου In Putin's Footsteps: Searching for the Soul of an Empire Across Russia's Eleven Time Zones (St Martin's Press).

Πηγή: Social Europe
πηγη: https://tvxs.grπηγη: https://tvxs.gr