Οι άνθρωποι (…) μεταχειρίζονται τη φύση σύμφωνα με τους στόχους τους· στην πορεία απελευθερώνονται απρόσμενες δυνάμεις και νέες μορφές αλληλεπίδρασης του κοινωνικού με το φυσικό, οι οποίες επηρεάζουν την κοινωνική δράση. Οι άνθρωποι μορφοποιούν τον κόσμο σε μεγαλύτερο βαθμό από οποιοδήποτε άλλο είδος και μορφοποιούνται από τη φύση με πρωτόγνωρους τρόπους. Η ανθρώπινη επιλογή και η ανθρώπινη δραστηριότητα λαμβάνουν χώρα μέσα σ’ ένα δυναμικό οικοσύστημα όπου η ανθρώπινη δραστηριότητα δεν είναι παρά ένα μόνο στοιχείο.
Raymond Murphy
«Sociology as if Nature did not Matter: an Ecological Critique»
The British Journal of Sociology
Αποτελεί κοινό μοτίβο να χρησιμοποιούνται εκφράσεις κλισέ που προσπαθούν να περιγράψουν μια φυσική καταστροφή, όπως οι πρόσφατες πλημμύρες σε Θεσσαλία, Β. Εύβοια και αλλού. Άλλοτε αυτό γίνεται με σκοπό να αποκρυφτούν τα πραγματικά αίτια αυτών των καταστροφών και άλλοτε ως μια άκριτη επανάληψη. Όπως και να έχει, η Φύση δεν εκδικείται επειδή η Εξουσία πάμπολλες φορές διαπράττει εγκλήματα μέσω των αποφάσεών της μετατρέποντας το φυσικό περιβάλλον σε ένα τεχνοβιομηχανικό προϊόν. Πολλές φορές γίνεται λόγος για την ανθρωπογενή παρέμβαση στη Φύση και τις ευθύνες του Ανθρώπου. Οι ευθύνες, που ασφαλώς υπάρχουν, δεν είναι καθολικές και δεν αφορούν όλους τους ανθρώπους και τις κοινότητες τους. Είναι η Εξουσία που αποφασίζει, χειραγωγεί και εκπαιδεύει τους υπηκόους της στις δικές της αποφάσεις και επιλογές που έχουν παρθεί εφαρμόζοντας ένα στρατηγικό σχέδιο.
Σε αυτή την κατεύθυνση, οι ανθρώπινες ευθύνες αφορούν αυτούς που ασκούν την Εξουσία και αυτούς που κάνουν χρήση των επιταγών του Κράτους. Αφορούν, κυρίως, αυτούς που τρέφουν και τρέφονται από το «πελατειακό» κράτος. Αλλά ασφαλώς οι συμπεριφορές αυτές έχουν αντίκτυπο στο σύνολο της κοινωνίας. Παρ’ όλο, λοιπόν, που ένα σημαντικό κομμάτι των ανθρώπων εξαπατάται από τις κεντρικές αποφάσεις, επιμένουμε να σημειώνουμε ότι τα αίτια των αρνητικών επιδράσεων στο περιβάλλον δεν είναι ανθρωπογενή αλλά εξουσιογενή. Όπως «δεν τα φάγαμε» όλοι μαζί, έτσι δεν τα καταστρέψαμε και «όλοι μαζί». Τα φάγανε και τα καταστρέψανε με τους πελάτες τους και όλοι μαζί φέρουν τις ευθύνες τους. Η γενίκευση, για ακόμη μια φορά, θέλει να αποπροσανατολίσει και να αποκρύψει. Επιπλέον, η φράση «η φύση εκδικείται», περισσότερο δείχνει ένα θεολογικό στοχαστικό μοντέλο όπου υποτιθέμενες απόκρυφες φυσικές δυνάμεις ανταποδίδουν για τις παρεμβάσεις που έχουν γίνει πάνω της σε ένα πλαίσιο ανθρωπόμορφων καταστάσεων. Τίποτα απ’ όλα αυτά, φυσικά, δεν συμβαίνει, απλά άνθρωπος και φυσικό περιβάλλον αλληλοεπιδρούν. Η φύση είναι εκείνη που συνεχίζει, παρά τους χημικούς βιασμούς που δέχεται, να προσφέρει και να παράγει τροφή και φαρμακευτικά βότανα στον άνθρωπο. Αυτή η δυναμική σχέση έχει σταθερά συνέπειες, θετικές ή αρνητικές.
Μια επιπλέον ομάδα εκφράσεων που μας βομβαρδίζει τα τελευταία χρόνια είναι η «κλιματική κρίση», «κλιματική αλλαγή», «κλιματική αστάθεια» κ.λπ.. Έχουμε ξαναγράψει, ότι στον επιστημονικό χώρο διίστανται οι απόψεις περί του θέματος και κυρίως εάν τα τρέχοντα φυσικά φαινόμενα αφορούν μια αλλαγή σε μεγάλη κλίμακα. Ως αναρχικοί, γνωρίζουμε ότι, ανεξαρτήτως κλιματικής ή μη κρίσης, το Κράτος και το Κεφάλαιο έχουν εγκληματήσει και στο φυσικό περιβάλλον. Δεν είναι το αποτέλεσμα που θα ενοχοποιήσει την πράξη. Δεν αναμένουμε «σεισμούς, λιμούς, καταποντισμούς» για να πούμε ότι έχουν γίνει αρνητικές και ολέθριες παρεμβάσεις στο περιβάλλον. Γνωρίζαμε, ότι όσο αναπτύσσεται ο τεχνοβιομηχανικός πολιτισμός και από «δυτικός» γίνεται «ανατολικός» και οσονούπω και «αφρικανικός», η Φύση υποβαθμίζεται στην υπέρμετρη αλαζονεία της Εξουσίας, πολιτικής και οικονομικής. Όσο καθυστερείται η ανατροπή αυτής της συνθήκης που έχει επιβληθεί και εν πολλοίς έχει ενσωματωθεί από τους ανθρώπους, τόσο οι αρνητικές συνέπειες θα είναι μεγαλύτερες. Αλλά αυτή η ανατροπή, όσο αναγκαία είναι άλλο τόσο και πιο δύσκολη εμφανίζεται, λόγω της γιγάντωσης των κυρίαρχων δυνάμεων παγκοσμίως. Όμως, ο βιομηχανικός πολιτισμός δεν είναι ένα προϊόν του καπιταλισμού, μόνο. Είναι και της έτερης κυρίαρχης σκέψης δεκαετιών, που ονομάζεται «υπαρκτός σοσιαλισμός», και της άμεσης μετάβασης αυτού σε βιομηχανικές ζώνες εντάσεως παραγωγής. Συνεπώς, ο αγώνας για κατάργηση αυτού του «πολιτισμού» εκτείνεται σε πάρα πολλά μονοπάτια. Διότι ο «εχθρός» δεν έχει μόνο τη φανερή όψη αλλά και την αφανή. Δεν αγωνιζόμαστε για να αλλάξουν «ιδιοκτήτη» τα μέσα παραγωγής σε ένα κανιβαλιστικό οικονομικό σύστημα που φτιάχνει Τσερνόμπιλ, Φουκουσίμα, Deepwater Horizon κ.ά.. Τι και ποια χαρά θα έχει ο άνθρωπος να παράγει κάτι που επιδρά αρνητικά στο περιβάλλον, αλλά θα είναι «ιδιοκτήτης» του μέσου σε ένα «εργατικό κράτος»; Το ζήτημα είναι να διαμορφωθούν κοινότητες ανθρώπων που η αλληλεπίδραση με το φυσικό περιβάλλον προσφέρει βιωσιμότητα σε όλα τα είδη. Σε ένα πλαίσιο ασφαλώς χωρίς ιεραρχία, εκμετάλλευση και καταπίεση. Και αυτή η αλληλεπίδραση σημαίνει, ότι γίνονται μικρές και αναγκαίες παρεμβάσεις για να αντιμετωπιστούν φυσικά φαινόμενα. Ο άνθρωπος αφουγκράζεται το περιβάλλον στο οποίο ζει και αλληλοεπιδρά μαζί του. Κλασσικό παράδειγμα αποτελεί το πως αναπτύχθηκε η γεωμετρία, ως ένα σύστημα καταγραφής των καλλιεργήσιμων εκτάσεων στην Αίγυπτο μετά τις πλημμύρες του Νείλου. Ελεγχόμενες και ευεργετικές πλημμύρες, αφού τα χωράφια γίνονταν περισσότερο παραγωγικά. Αυτή η συνθήκη ασφαλώς και δεν ισχύει στις πρόσφατες πλημμύρες στη Θεσσαλία. Κι αυτό γιατί δεν ήταν καθόλου ελεγχόμενη η επέμβαση· δεν είχαν γίνει οι κατάλληλες και απαραίτητες ενέργειες ώστε το αρδευτικό σύστημα τής, κατά τ’ άλλα, άνυδρης Θεσσαλίας να εκμεταλλεύεται τις πλεονασματικές ποσότητες νερού. Και πως να γίνει αυτό, όταν για δεκαετίες η επιλογή του Κράτους είναι να γίνει εκτροπή του Αχελώου για να ποτίζεται ο θεσσαλικός κάμπος; Όταν μια ήδη υπάρχουσα λίμνη της περιοχής, την Κάρλα, επέλεξε να αποξηράνει, για να έρθει μερικές δεκαετίες μετά και να αναγνωρίσει το λάθος του. Εκεί που αποξήρανε λίμνες ήθελε να εκτρέψει ποτάμια. Γιγαντιαίες και αλλόκοτες(;) παρεμβάσεις. Εγκληματικές. Με απώλειες ανθρώπων, ζώων και αγαθών. Ο καθηγητής Υδατικών Πόρων και Περιβάλλοντος της Σχολής Πολιτικών Μηχανικών του ΕΜΠ, Νίκος Μαμάσης, σημειώνει: «Μου κάνει εντύπωση που κανείς δεν μιλάει για τα φράγματα που είχαν προβλεφθεί να γίνουν περιμετρικά της θεσσαλικής πεδιάδας, στην Πύλη, στο Μουζάκι, στην Σαρακίνα, στο Σμόκοβο, στον Ενιππέα και αλλού, αλλά δυστυχώς μόνο στο Σμόκοβο έγινε, η Θεσσαλία είναι ευάλωτη σε πλημμύρες. Άλλωστε μέχρι πριν από 10.000-15.000 χρόνια η Θεσσαλία ήταν μια λίμνη». Ασφαλώς τα φράγματα έχουν και σημαντικές αρνητικές επιδράσεις, αφού η χλωρίδα και πανίδα μεταβάλλεται και χρειάζονται μελέτες που να αποδεικνύουν ότι και το περιβάλλον δεν καταστρέφεται και οι τοπικές κοινότητες είναι βιώσιμες. Υπάρχει ίχνος εμπιστοσύνης στις μελετητικές-τεχνικές εταιρείες και στο Κράτος και τα καθηγητικά φερέφωνα του; Για δεκαετίες η συζήτηση γινόταν στη βάση, ότι η Θεσσαλία αντιμετωπίζει λειψυδρία και γι’ αυτό πρέπει να φτιαχτούν φράγματα ώστε να ποτίζονται τα υδρόφιλα βαμβάκια. Είναι οι ίδιες άθλιες πολιτικές που φυτεύουν τα τελευταία χρόνια φωτοβολταϊκά πάρκα στο θεσσαλικό και όχι μόνο κάμπο. Και που είμαστε βέβαιοι, ότι οι πιέσεις των εταιριών θα ενταθούν προς αυτή την κατεύθυνση. Οι παραγωγοί να παρατήσουν τα χωράφια τους, για να τα νοικιάσουν στις εταιρείες παραγωγής ενέργειας και οι ίδιοι να γίνουν εσωτερικοί ή εξωτερικοί μετανάστες. Αυτές είναι οι πολιτικές του Κράτους τα τελευταία χρόνια. Εγκρίνονται αιτήσεις για κατασκευές φωτοβολταϊκών σε χιλιάδες στρέμματα καλλιεργήσιμης γης. Τα κοράκια ήδη έχουν πιάσει δουλειά και εκμεταλλευόμενοι την κατάσταση έκτακτης ανάγκης προσπαθούν με τη μορφή του κατεπείγοντος να λάβουν εγκρίσεις για κατασκευή πολλών φωτοβολταϊκών πάρκων. Γερμανικές και ισραηλινές εταιρίες σε σύμπραξη με ελληνικές κατασκευάζουν ήδη τέτοια πάρκα. Εκεί που οι κάμποι έτρεφαν τους ανθρώπους τώρα θα προσφέρουν ενέργεια ηλεκτρική για να ταϊστεί ο τεχνολογικός πολιτισμός. Και μετά θα επαναλαμβάνονται οι δηλώσεις του τάδε και δείνα πρωθυπουργού για κλιματική κρίση, ένας όρος που από επιστημονικός έχει καταλήξει να αποτελεί πολιτικός. Με απλά λόγια «ξέπλυμα»…
Αλλά δεν είναι μόνο αυτή η πολιτική απόφαση «του λύκου» που στην αναμπουμπούλα χαίρεται, είναι και οι υποχρεωτικές ασφαλίσεις σπιτιών και επιχειρήσεων. Από τις ευθύνες του κράτους φτάνουμε σε νομοθέτηση νέων βαρών για τους φορολογούμενους. Είναι πράγματι αποφάσεις που έχουν να κάνουν με επίδειξη ισχύος της κρατικής μηχανής που ασφαλώς και χρησιμοποιεί και την καταστολή σε όποια οργανωμένη αντίδραση υπήρξε στις θεσσαλικές περιοχές. Επιπλέον οι εισπρακτικές εταιρείες δέσμευσαν χρηματικά ποσά από λογαριασμούς πολιτών που είχαν δεχθεί οικονομική βοήθεια ως πλημμυροπαθείς. Επιστροφή στην κανονικότητα; Μάλιστα! Είναι αδιαμφισβήτητο, ότι η ύπαιθρος ερημώνει και αυτό δεν αποτελεί μια φυσική συνθήκη. Είναι προϊόν πολιτικής εξουσίας. Δημοσιεύματα κάνουν λόγο για 200.000 ελλείψεις εργατικού δυναμικού σε βιομηχανικό και κατασκευαστικό κλάδο. Οι βιομηχανικοί σύνδεσμοι στα φόρα συζητούν για αυτές τις ελλείψεις και ζητούν δράσεις από την Πολιτεία. Οι μεταπολεμικές δεκαετίες έχουν δείξει το δρόμο και τον τρόπο με τον οποίο ερημώθηκε η ύπαιθρος, για να γεμίσουν τα εργοστάσια και οι πόλεις. Το ζούμε τα τελευταία χρόνια στην Εύβοια, όπου οι καταστροφικές πυρκαγιές πριν δυο χρόνια οδήγησαν στη φυγή ανθρώπους που εργάζονταν ως ρετσινάδες και από τους πλημμυροπαθείς του Ληλάντιου πεδίου οι οποίοι εξαπατήθηκαν για ακόμη μια φορά από το Κράτος. Οι Θεσσαλοί πλημμυροπαθείς θα δουν το μέλλον τους μέσα από το παρελθόν το δικό τους και των γύρω τους. Από τα ψεύτικα τα λόγια τα μεγάλα. Η αξιοπρέπεια δεν πρέπει να χαριστεί σε κανέναν. Ούτε και να εκχωριθεί σε κανέναν. Μέσα από τις λάσπες ας προβάλει μια ανεξούσια προοπτική, η οποία είναι η μόνη λύση ώστε οι κοινότητες των ανθρώπων να μπορούν να συνυπάρχουν με τα καιρικά φαινόμενα της φύσης, ακραία ή όχι, είτε υπάρχει κλιματική κρίση είτε όχι. Για να μην ξανακούσουμε, ότι οι ποσότητες νερού που έπεσαν στο φαινόμενο Daniel πέφτουν μια φορά στα 400 ή 1.000 χρόνια και δυο βδομάδες μετά το φαινόμενο Elias να προβάλλεται ως καταστροφικότερο του Daniel… Γιατί στραβός δεν είναι ο γιαλός, αλλά το αρμένισμα…
Αναρχικός Πυρήνας Χαλκίδας
Δημοσιεύθηκε στην ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ, φ.241, Οκτώβριος 2023