Loading...

Κατηγορίες

Δευτέρα 04 Απρ 2016
ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΕΕ ΓΙΑ ΤΑ  ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΑ
Κλίκ για μεγέθυνση

Πανελλαδική συνάντηση συλλογικοτήτων για τη διαχείριση των αποβλήτων

Αθήνα, 2-3 Απρίλη 2016, αίθουσα συσκέψεων ΠΟΕ ΟΤΑ

 

 

Βαγγελιώ Σωτηροπούλου

 

Αρχικά, θα ήθελα να δώσω το πλαίσιο στο οποίο καλούμαστε σήμερα να κάνουμε μία συζήτηση σχετικά με την αναδιάρθρωση του συστήματος ανακύκλωσης και του δημόσιου φορέα διαχείρισης αποβλήτων.

 

Η ολοκλήρωση και επικύρωση του νέου Εθνικού Σχεδίου Διαχείρισης Αποβλήτων αποτελούν εξέλιξη κομβικής σημασίας. Το ΕΣΔΑ, παρά τα προβληματικά του σημεία, ενσωματώνει βασικές κινηματικές διεκδικήσεις στον τομέα της διαχείρισης των αποβλήτων. Για το λόγο αυτό, δέχεται και απροκάλυπτη επίθεση αμφισβήτησης της αξιοπιστίας του, ενώ γίνονται απόπειρες υπονόμευσής του.

 

Αναθεώρηση ΠΕΣΔΑ

 

Σχετικά με την αναθεώρηση του ΠΕΣΔΑ, υπάρχουν προβλήματα που αφορούν, κυρίως στην καθυστέρηση και το περιεχόμενο της ίδιας της αναθεώρησης, δηλαδή στην εναρμόνιση των ΠΕΣΔΑ με το ΕΣΔΑ.

 

Ως προς την καθυστέρηση: Το ΕΣΔΑ προβλέπει την ολοκλήρωση της αναθεώρησης των ΠΕΣΔΑ να πραγματοποιείται πριν 6 μήνες. Στην πράξη, ελάχιστες περιφέρειες έχουν προχωρήσει τη διαδικασία εκπόνησης Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων της αναθεώρησης των ΠΕΣΔΑ.

 

Ως προς το περιεχόμενο: Προκύπτει ότι υπάρχει δυστοκία στην προσαρμογή των αναθεωρημένων σχεδίων με το νέο ΕΣΔΑ. Σε πολλές περιπτώσεις, με χαρακτηριστικότερη αυτή της περιφέρειας Αττικής, τα ΠΕΣΔΑ δεν προσδιορίζουν με επάρκεια ούτε τις αναγκαίες υποδομές, αλλά ούτε και το οικονομικό αντικείμενο.

 

ΣΔΙΤ

 

Σχετικά με τις ΣΔΙΤ, από την υπεράσπιση του δημόσιου χαρακτήρα της διαχείρισης και την άρνηση των ΣΔΙΤ, σημειώνεται μια εμφανής διολίσθηση σε πρακτικές υιοθέτησης τους. Συμβάσεις με ΣΔΙΤ ήδη υπογράφονται, ενώ σε εξέλιξη βρίσκονται και οι διαπραγματεύσεις για καινούργιες.

 

Το ουσιαστικό πρόβλημα από την υλοποίηση των ΣΔΙΤ είναι ότι οι ΣΔΙΤ είναι συνυφασμένες με το λάθος μοντέλο της συγκεντρωτικής διαχείρισης σύμμεικτων αποβλήτων, σε συνδυασμό με την καύση.

 

Καύση

 

Σχετικά με την καύση, παρατηρούμε μια τάση «λείανσης» της (αρνητικής) θέσης του ΕΣΔΑ, απέναντι στην καύση. Μία φιλολογία αναπτύσσεται τελευταία σχετικά με τα οφέλη της, ενώ διακινούνται και προτάσεις για «εγκαταστάσεις διαχείρισης σύμμεικτων απορριμμάτων μηδενικών αποβλήτων, με ενεργειακή αξιοποίηση», όπως προκύπτει και από τη διατύπωση που περιέχεται στην τελευταία σχετική απόφαση του ΕΔΣΝΑ για την αναθεώρηση του ΠΕΣΔΑ. Δηλαδή η καύση μπαίνει από το παράθυρο στη ζωή μας με βήμα γρήγορο πολύ. Την ίδια στιγμή, όλα αυτά φαίνεται να γίνονται με την ανοχή του υπουργείου και σημαντικού τμήματος αυτοδιοικητικών στελεχών, ενώ στην παρούσα φάση κατά την άποψή μας, οι αρμόδιοι θα έπρεπε να ψάχνουν για επαρκείς χώρους τελικής διάθεσης και να υλοποιήσουν επιτέλους το ΕΣΔΑ.

 

Χρηματοδότηση, συμβουλευτική υποστήριξη και τεχνική βοήθεια

 

Σχετικά με την υφιστάμενη χρηματοδότηση των σχεδίων και έργων διαχείρισης απορριμμάτων, ακόμα δεν έχει εξασφαλιστεί η επιλεξιμότητα των δαπανών που απαιτούνται για την υλοποίηση των τοπικών σχεδίων. Ακόμα, δεν υπάρχουν κριτήρια υπολογισμού του μέγιστου κόστους για τη συνολική χρηματοδότηση ενός τοπικού σχεδίου στην παρούσα προγραμματική περίοδο.

 

Επίσης, δεν έχουν συνταχθεί ακόμα οδηγοί με βήματα για τις αναγκαίες ενέργειες και αδειοδοτήσεις ή πρότυπες μελέτες και πρότυπα τεύχη δημοπράτησης για πράσινα σημεία, ΚΔΑΥ, μονάδες κομποστοποίησης, απλές μονάδες μηχανικής διαλογής, αναγκαίο εξοπλισμό.

 

Κάτω από αυτό λοιπόν το νεφελώδες τοπίο, θέλουμε να καταθέσουμε τις σκέψεις και τις προτάσεις μας για τις βασικές προτεραιότητες της κρίσιμης περιόδου που διανύουμε, σε ότι αφορά στην δημιουργία ενός δημόσιου φορέα διαχείρισης αποβλήτων και του στόχου για ριζική αναθεώρηση του συστήματος ανακύκλωσης:

 

Δημόσιος φορέας διαχείρισης αποβλήτων

 

Το νέο ΕΣΔΑ προβλέπει ριζική αναθεώρηση και επανασχεδιασμό της λειτουργίας των Συστημάτων Εναλλακτικής Διαχείρισης, με τη συγκρότηση ενιαίου, κεντρικού, συντονιστικού, δημόσιου φορέα διαχείρισης αποβλήτων. Στο πλαίσιο αυτού του φορέα, προβλέπει ακόμα, την επανεξέταση του θεσμικού πλαισίου με στόχο την βελτιστοποίηση της λειτουργίας, τη διαφάνεια και τον έλεγχο των συστημάτων εναλλακτικής διαχείρισης σε άλλα υλικά, με παράλληλη αναβάθμιση του ΕΟΑΝ.

 

Αντί γι αυτό, οι όποιες αλλαγές γίνονται έως τώρα, περιορίζονται στην αναδιοργάνωση του ΕΟΑΝ, που είναι αρμόδιος για το σχεδιασμό και την εφαρμογή της πολιτικής για την ανακύκλωση. Ωστόσο, τα απόβλητα στο σύνολό τους, τα οποία χωρίζονται σε στερεά, υγρά, βιομηχανικά, απόβλητα υγειονομικών μονάδων και άλλα επικίνδυνα υλικά, προφανώς και δεν αποτελούνται μόνο από ανακυκλώσιμα υλικά. Μάλιστα, αυτά, αποτελούν μόνο ένα μικρό τμήμα της συνολικής ποσότητας των αποβλήτων.

 

Την ίδια στιγμή, η ηγεσία του ΕΟΑΝ φαίνεται να μην πιστεύει καν τη χρησιμότητα ύπαρξης ενός τέτοιου δημόσιου φορέα. Πιστεύουμε ότι πρέπει να δρομολογηθεί, άμεσα, η συγκρότησή του και έχουμε αρκετές επιφυλάξεις για το αν πρέπει αυτή να έχει σαν πυρήνα τον ΕΟΑΝ.

 

Ο νέος φορέας θα μπορούσε να βρίσκεται κάτω από την ομπρέλα του ΥΠΑΠΕΝ και να αποτελείται από τρία βασικά τμήματα:

Διαχείρισης στερεών αποβλήτων,

Εναλλακτικής διαχείριση αποβλήτων και

Ελληνικός Οργανισμός Ανακύκλωσης

 

Ο νέος φορέας οφείλει να θέτει τους στόχους, να σχεδιάζει, να συντονίζει και να ελέγχει την πορεία της υλοποίησης προγραμμάτων εναλλακτικής διαχείρισης και πρόληψης παραγωγής αποβλήτων. Σε κάθε περίπτωση, χρειάζεται ενοποίηση του δυναμικού που απασχολείται στον ΕΟΑΝ, στα τμήματα διαχείρισης αστικών, βιομηχανικών και συναφών αποβλήτων και ανακύκλωσης - εναλλακτικής διαχείρισης.

 

Ο ενιαίος φορέας μπορεί, επίσης, να συμπεριλάβει και ορισμένες από τις αρμοδιότητες της γενικής γραμματείας συντονισμού διαχείρισης αποβλήτων, όπως η παρακολούθηση και αξιολόγηση της αποδοτικότητας των δράσεων των φορέων στον τομέα της διαχείρισης των αποβλήτων, ή την παρακολούθηση της υλοποίησης των έργων διαχείρισης αποβλήτων και της απορροφητικότητας των χρηματοδοτούμενων έργων.

 

Ακόμα, ο ενιαίος φορέας πρέπει να έχει την ευθύνη είσπραξης και διαχείρισης των πόρων του συστήματος ανακύκλωσης, και της λειτουργίας παραγωγικών υποδομών υποδοχής και επεξεργασίας βασικών ανακυκλώσιμων υλικών. Το γεγονός αυτό, θα καθορίσει και τη μορφή του ενιαίου φορέα. Αν, δηλαδή, θα είναι μια συμπαγής υπηρεσία του υπουργείου περιβάλλοντος ή ένα αυτοτελές νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου.

 

Νομοθετικές πρωτοβουλίες

 

Ακόμα ένα σημαντικό ζήτημα, είναι η υπερβολική καθυστέρηση της ανάληψης νομοθετικών πρωτοβουλιών, που περιγράφει το ΕΣΔΑ. Επικεντρώνουμε στις κυριότερες από αυτές:

Τροποποίηση του ν. 4042.2012, ώστε να εκλείψει και το τελευταίο ίχνος επιχειρήματος, περί ασυμβατότητάς του με το νέο ΕΣΔΑ. Μερικά σημεία επανεξέτασης είναι τα εξής:

Επαναπροσδιορισμός των στόχων.

Στην ιεράρχηση της διαχείρισης των αποβλήτων, η προδιαλογή των οργανικών υλικών και η κομποστοποίηση να συμπεριληφθούν στις δράσεις ανακύκλωσης και η ενεργειακή αξιοποίηση να αποτελέσει την προτελευταία -πριν τη ταφή- βαθμίδα, κάτω από πολύ αυστηρότερους όρους.

Το ειδικό τέλος ταφής να συνδυαστεί με την υλοποίηση των αναγκαίων υποδομών των τοπικών σχεδίων διαχείρισης, ώστε να αποκτήσει ουσιαστικό περιεχόμενο και να πάψει να λειτουργεί σαν ένα τιμωρητικό εργαλείο, του οποίου η εφαρμογή συνεχώς θα αναβάλλεται.

Αναθεώρηση του άκαμπτου τρόπου συγκρότησης των περιφερειακών ΦΟΔΣΑ, ώστε να γίνει πιο ευέλικτη και λειτουργική και να ανταποκρίνεται στις πραγματικές διαχειριστικές ενότητες, που θα καθορίσουν οι αναθεωρημένοι ΠΕΣΔΑ. Ιδιαίτερα στα μητροπολιτικά κέντρα, πρέπει να διευκολύνεται η διαδημοτική συνεργασία, έτσι ώστε να μπορούν να δημιουργηθούν σύνδεσμοι Δήμων (κατά το πρότυπο των ΦΟΔΣΑ) για τη διαχείριση κοινών υποδομών ανακύκλωσης - κομποστοποίησης ή για να μπορεί να διατεθεί προσωπικό, εξοπλισμός και εγκαταστάσεις μέσω προγραμματικών συμβάσεων.

Δυνατότητα προσλήψεων μόνιμου προσωπικού στους δήμους, στον τομέα της διαχείρισης των αποβλήτων. Ας σημειωθεί ότι η λειτουργία των υπηρεσιών καθαριότητας είναι ανταποδοτική μέσω των δημοτικών τελών και δεν επιβαρύνει τον κρατικό προϋπολογισμό.

Διασφάλιση της δυνατότητας των δήμων να διακινούν τα ανακτώμενα υλικά έναντι τιμήματος. Κάτι που αποτελεί απαραίτητο στοιχείο της ομαλής λειτουργίας των δημοτικών υποδομών ανακύκλωσης, που προβλέπει ο ΕΣΔΑ.

Ρυθμίσεις για τη διασφάλιση της δυνατότητας χωροθέτησης ήπιων υποδομών διαχείρισης, εντός του πολεοδομικού ιστού, όπως τα πράσινα σημεία, τα κέντρα συγκέντρωσης και διαλογής ανακυκλώσιμων, οι σταθμοί μεταφόρτωσης και η διαχείριση των πράσινων. Μια τάση περιορισμού των δράσεων και των υποδομών στα πράσινα σημεία και στα Κέντρα Ανακύκλωσης, Εκπαίδευσης, Διαλογής στην Πηγή δεν ανταποκρίνεται στις προβλέψεις του ΕΣΔΑ.

 

Ριζική αναθεώρηση του συστήματος ανακύκλωσης

 

Στις στρατηγικές για την εφαρμογή της νέας εθνικής πολιτικής διαχείρισης των αποβλήτων, που προβλέπει το ΕΣΔΑ αναφέρεται:

«Ριζική αναθεώρηση της λειτουργίας των Συστημάτων Εναλλακτικής Διαχείρισης και επανασχεδιασμός τους, στο πλαίσιο ενιαίου κεντρικού συντονιστικού φορέα για τη διαχείριση των στερεών αποβλήτων. Επανεξέταση του θεσμικού πλαισίου με στόχο την βελτιστοποίηση της λειτουργίας, τη διαφάνεια και τον έλεγχο των συστημάτων εναλλακτικής διαχείρισης σε άλλα υλικά, στο πλαίσιο ενιαίου κεντρικού συντονιστικού φορέα (με αναβάθμιση του ΕΟΑΝ). Τα έσοδα των ΣΕΔ αποτελούν δημόσιο πόρο και πρέπει να εξεταστεί ο έλεγχός τους μέσω κρατικού λογιστικού συστήματος για να αποτελέσουν επενδυτικό κονδύλι για την ανάπτυξη των συστημάτων της νέας διαχείρισης αποβλήτων».

 

Σε αυτήν την κατεύθυνση, εκτιμούμε ότι χρειάζεται:

Πλήρης αναδιαμόρφωση του νομοθετικού πλαισίου, που διέπει την ανακύκλωση (ν. 2939/2001 και τροποποιητικοί νόμοι και αποφάσεις). Καταγράφουμε, επιγραμματικά, ορισμένα κρίσιμα σημεία του προτεινόμενου πλαισίου:

Τμήμα του δημόσιου φορέα διαχείρισης (στη μεταβατική περίοδο ο ΕΟΑΝ) πρέπει να έχει την ευθύνη της ανακύκλωσης, στην οποία θα συμπεριλαμβάνεται και η προδιαλογή βιοαποβλήτων. Το τμήμα αυτό θα έχει ουσιαστικό λόγο στην αξιολόγηση αιτήσεων για μονάδες ηλεκτροπαραγωγής με πρώτη ύλη βιομάζα.

Πυρήνας του δημόσιου συστήματος ανακύκλωσης πρέπει να είναι δημοτικές - διαδημοτικές υποδομές ανακύκλωσης (πράσινα σημεία, ΚΑΕΔΙΣΠ, δημοτικά ΚΔΑΥ) και αντίστοιχες υποδομές των ΦοΔΣΑ, οι οποίες θα συνδέονται οργανικά και θα πιστοποιούνται από το δημόσιο φορέα.

Να διασφαλιστεί η δυνατότητα του δημόσιου φορέα διαχείρισης να αναπτύξει παραγωγικές υποδομές υποδοχής και επεξεργασίας βασικών ανακυκλώσιμων υλικών (χαρτιού, πλαστικού, μετάλλων).

Το σύστημα της ανακύκλωσης πρέπει να σταματήσει να οργανώνεται με άξονα τον παραγωγό και τη λεγόμενη «ευθύνη του παραγωγού», χωρίς αυτή να σταματήσει να υπάρχει. Στην οργάνωση του συστήματος να επιδιώκεται η εμπλοκή όλων των πολιτών -στη βάση της συλλογικής κοινωνικής ευθύνης- και, φυσικά, της αυτοδιοίκησης.

Ο δημόσιος φορέας να επωμιστεί την είσπραξη και τη διαχείριση του δημόσιου πόρου της ανακύκλωσης. Από αυτήν την άποψη, τα συστήματα εναλλακτικής διαχείρισης (ΣΕΔ), όπως τα γνωρίσαμε ως τώρα θα παύουν να υφίστανται. Ιδιωτικές επιχειρηματικές δράσεις στον τομέα της ανακύκλωσης μπορούν, φυσικά, να υπάρχουν και να αναπτύσσονται, χωρίς να υποχρεώνεται η αυτοδιοίκηση σε οποιασδήποτε μορφής συνεργασίας μαζί τους.

Ο δημόσιος φορέας να εξακολουθήσει να ελέγχει τη συμβατότητα των ΠΕΣΔΑ με το ΕΣΔΑ. Σε αυτό το πλαίσιο, ελέγχει και τη συμμόρφωση με τους στόχους της ανακύκλωσης και της προδιαλογής βιοαποβλήτων. Πρέπει να βρεθεί ο κατάλληλος τρόπος, ώστε να γίνει το ίδιο και με τα τοπικά σχέδια διαχείρισης.

Η διαφάνεια πρέπει να διασφαλίζεται τόσο στο διαχειριστικό όσο και στο οικονομικό κομμάτι της ανακύκλωσης. Μέρος αυτού του πλαισίου πρέπει να είναι και οι επιδόσεις (δήμων, περιφερειών, χώρας) σε όλους τους τομείς της διαχείρισης των αποβλήτων.

Για την ουσιαστική παρακολούθηση της επίτευξης των στόχων του ΕΣΔΑ χρειάζεται μια επικαιροποιημένη και έγκυρη εκτίμηση της ποσότητας και της σύνθεσης των παραγόμενων αποβλήτων και, ιδιαίτερα, των επιμέρους κατηγοριών των ανακυκλώσιμων υλικών. Δυστυχώς, ούτε η μελέτη για το νέο ΕΣΔΑ, ούτε οι προγενέστερες μελέτες, ούτε τα στοιχεία της αγοράς, που επικαλείται ο ΕΟΑΝ, μπορούν να καλύψουν με επάρκεια το τεράστιο κενό που υπάρχει.

Στη μεταβατική περίοδο, πρέπει να διασφαλιστεί ότι:

Θα υπάρξει πλήρης διαφάνεια στα επιχειρησιακά σχέδια των υφιστάμενων ΣΕΔ και στις συμβάσεις που αυτά έχουν με τους παραγωγούς.

Θα διασφαλιστεί η συνέχεια των τρεχουσών συμβάσεων των παραγωγών με τα ΣΕΔ και θα επανεξεταστούν οι όροι τους από το δημόσιο φορέα, στον οποίο πρέπει να μεταβιβαστούν.

Η διαχείριση των αποθεματικών των ΣΕΔ θα γίνει κάτω από τον αυστηρό έλεγχο του ΕΟΑΝ.

 

Με βάση όλα τα παραπάνω και αντί κλεισίματος, πρέπει να επισημάνουμε ότι η υπεράσπιση του «γράμματος» και του «πνεύματος» του ΕΣΔΑ, καθώς και η εναρμόνιση με αυτό όλων των ΠΕΣΔΑ και των ΤΣΔ, αποτελεί πρωτεύουσα πρόκληση, για τους πολίτες και τα κινήματά τους, την κυβέρνηση, τα αρμόδια υπουργεία και την αυτοδιοίκηση πρώτου και δεύτερου βαθμού.

 

 

2.4.2016

 

 
© Copyright 2011 - 2024 Στύξ - Ανεξάρτητη Πολιτισμική και Πολιτική Εφημερίδα της Βόρειας Πελοποννήσου