Είναι ενθαρρυντικό στη σκοτεινή περίοδο της πανδημίας που βιώνουμε, να αντλούμε ελπίδα γνωρίζοντας ότι υπάρχουν άνθρωποι, ομάδες, επιστήμονες που μάχονται για τη ζωή, ερευνούν, σκέφτονται, μελετούν και προτείνουν βιώσιμες λύσεις για τα περιβαλλοντικά προβλήματα που αντιμετωπίζει συνολικά ο πλανήτης, ο καθένας από το μετερίζι του.
Ελπίδα αποτελούν έτσι και τα έργα LIFE που υποστηρίζουν τη ζωή του πλανήτη χρηματοδοτούμενα από την Ε.Ε., ερευνητικά προγράμματα όχι μόνο χωρών της Ευρώπης αλλά και άλλων.
Σημαντικό είναι να δούμε λοιπόν τι αφορούσαν τα βραβεία LIFE Awards 2020 που απονεμήθηκαν στους επιστήμονες και τα προγράμματα χωρών, σε ιδιαίτερη εκδήλωση ανάμεσα στις δράσεις, συζητήσεις, παρουσιάσεις που πραγματοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια της Ευρωπαϊκής Πράσινης Εβδομάδας, της σημαντικότερης διοργάνωσης για το περιβάλλον. Γιατί έτσι αποκτάμε μια εικόνα των περιβαλλοντικών προβλημάτων και προκλήσεων που αντιμετωπίζουν οι χώρες αλλά παίρνοντας και μια γεύση από την κατεύθυνση των ερευνών αντιλαμβανόμαστε ότι εκεί έξω κάτι γίνεται, κάτι προχωράει προς το καλύτερο και, το κυριότερο, αντιλαμβανόμαστε ότι σε όλα τα προβλήματα πάντα υπάρχουν λύσεις.
Τα βραβεία LIFE 2020 απονεμήθηκαν και φέτος στα πιο καινοτόμα, εμπνευσμένα και αποτελεσματικά προγράμματα στους τομείς που αφορούν την προστασία της φύσης και τις δράσεις για το περιβάλλον και το κλίμα.
Το πρόγραμμα για το Περιβάλλον που διακρίθηκε είναι το FLAW4LIFE (Πορτογαλία), στην κατηγορία Δράση για το Κλίμα το πρόγραμμα FIRELIFE (Ουγγαρία) και για την Προστασία της Φύσης το διασυνοριακό πρόγραμμα LIFE DINALP BEAR (Σλοβενία, Αυστρία, Κροατία, Ιταλία). Το πρόγραμμα της Πορτογαλίας, δε, κατέκτησε το Βραβείο των Πολιτών αφού πήρε τις περισσότερες ψήφους του κοινού.
Αυτή τη χρονιά μάλιστα απονεμήθηκε τιμητικό βραβείο στην Ιταλία για το πρόγραμμά της PrepAIR, ένα εξαιρετικό, όπως χαρακτηρίστηκε, έργο βοήθειας των κοινωνιών κατά τη διάρκεια της Covid-19 πανδημίας.
Τα λόγια του Ευρωπαίου επιτρόπου για το Περιβάλλον, τους Ωκεανούς και την Αλιεία, Virginijus Sinkevičius, αναδεικνύουν πράγματι τον ελπιδοφόρο αντίκτυπο των βραβείων και είναι αλήθειες: «Οι εμπνευσμένοι νικητές και φιναλίστ αυτών των βραβείων LIFE δείχνουν ότι υπάρχουν λύσεις στις προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο πλανήτης μας -απώλεια βιοποικιλότητας, κλιματική αλλαγή, έλλειψη πόρων- ακόμη και στις έκτακτες καταστάσεις που αφορούν την υγεία, όπως αυτή της πανδημίας. Τα έργα LIFE συνδυάζουν τεχνολογία, καινοτομία, τεχνογνωσία, συνεργασία, αλλά πάνω απ' όλα αναδεικνύουν τη μεγάλη αφοσίωση των ερευνητών στην εύρεση έξυπνων λύσεων.
Αυτές οι ατομικές, μικρές ιστορίες επιτυχίας πρέπει να αντιγραφούν και να αναπαραχθούν ταχύτατα και σε μεγάλη κλίμακα στις χώρες της Ευρώπης, έτσι ώστε να καταφέρουμε να πραγματοποιήσουμε τους φιλόδοξους στόχους της Πράσινης Συμφωνίας της Ε.Ε.».
Για να δούμε λοιπόν τι αφορούν τα προγράμματα που βραβεύτηκαν.
Βραβείο LIFE - Φύση
LIFE DINALP BEAR (Σλοβενία): Η ομάδα διαχειρίστηκε και παρακολούθησε πληθυσμούς καφέ αρκούδων στις βόρειες Δειναρικές και στις νοτιοανατολικές Αλπεις. Συνολικά επιτεύχθηκε μείωση των επιθέσεων σε κοπάδια προβάτων κατά 43% ενώ ο αριθμός των αρκούδων που τραυματίστηκαν από σύγκρουση με αυτοκίνητα μειώθηκε επίσης κατά 15%.
Οι περιπτώσεις σύγκρουσης ανθρώπων και αρκούδων επίσης κατέγραψαν μείωση, ενώ ο τρόπος που αντιμετωπίζονται αυτά τα μεγάλα θηλαστικά από τους κατοίκους των χωρών που συμμετείχαν (Κροατία, Ιταλία, Αυστρία και Σλοβενία) στο διασυνοριακό πρόγραμμα έχει βελτιωθεί.
Βραβείο LIFE - Περιβάλλον
Flaw4Life (Πορτογαλία): Oι εταίροι του έργου δημιούργησαν μια εναλλακτική αγορά για φρούτα και λαχανικά που ήταν πολύ μικρά ή πολύ μεγάλα ή πολύ άσχημα στην όψη, οπότε και δεν μπορούσαν να πουληθούν, αφού δεν πληρούσαν τα στάνταρ που θέτουν τα καταστήματα.
Με το έργο τους αυτό κατάφεραν να μειώσουν τη σπατάλη τροφίμων κατά πολύ περισσότερο από 2.300 τόνους μέχρι σήμερα, αριθμός που αντιστοιχεί στην ποσότητα τροφίμων που δεν πρόκειται να χρησιμοποιηθούν μετά την αγορά τους και θα πάνε κατ' ευθείαν από το ψυγείο στα σκουπίδια 13.000 καταναλωτών.
Αυτό το έργο ήταν και το πιο δημοφιλές στο κοινό, γι' αυτό και απέσπασε το βραβείο «LIFE Citizens».
Βραβείο LIFE - Δράση για το Κλίμα
FIRELIFE (Ουγγαρία): Η ομάδα δίδαξε δασκάλους, κοινωνικούς λειτουργούς, αγρότες και ειδικούς στην πρόληψη δασικών πυρκαγιών πώς μπορούν περαιτέρω να αποτρέψουν τις δασικές πυρκαγιές σε όλη την επικράτεια της χώρας.
Η αποτελεσματικότητα του έργου φάνηκε από τη μείωση κατά ένα τρίτο των δασικών πυρκαγιών όπως και από το μέγεθος των πληγεισών περιοχών, που έπεσε κατά 90%.
Ετσι, τώρα κι άλλες χώρες μπορούν να μελετήσουν το πρόγραμμα FIRELIFE και να αναπτύξουν το δικό τους σύστημα και τα αντίστοιχα εργαλεία που ταιριάζουν στην περιοχή τους για την επίτευξη της πρόληψης δασικών πυρκαγιών.
Βραβείο Προσαρμογής στην Covid-19 εποχή (Ιταλία)
Υπάρχει σαφής σχέση μεταξύ της ανθρώπινης υγείας, του περιβάλλοντος και του κλίματος και αυτές οι αλληλεξαρτήσεις ήταν στο στόχαστρο πολλών έργων LIFE. Το ιδιαίτερο βραβείο «Προσαρμογή στην Covid-19» δόθηκε στο έργο PrepAIR.
Στόχος του έργου LIFE PrepAIR είναι να παρακολουθεί, να καταγράφει και να βελτιώνει την ποιότητα του αέρα για τους 23 εκατομμύρια κατοίκους της κοιλάδας του Πάδου στη Βόρεια Ιταλία.
Οταν ξέσπασε η πανδημία, η ομάδα βοήθησε σε ακόμα ένα ιταλικό έργο που διερευνούσε τη σχέση μεταξύ της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και της εξάπλωσης του Covid-19, καθώς και τον αντίκτυπο του λοκντάουν στην ατμοσφαιρική ρύπανση και στην παραγωγή αερίων του θερμοκηπίου.
Τα ευρήματα θα πρέπει να συμβάλουν στην περαιτέρω κατανόηση των σύνθετων λόγων που προκαλούν την ατμοσφαιρική ρύπανση στην πυκνοκατοικημένη κοιλάδα του Πάδου ενώ θα βοηθήσουν τις Αρχές να υιοθετήσουν καλύτερες στρατηγικές για τη βελτίωση της ποιότητας του αέρα στην περιοχή.
Η ομάδα του LIFE PrepAIR δημοσίευσε επίσης εκπαιδευτικό υλικό, το PrepAIRed, που απευθύνεται ζζστους δασκάλους για χρήση κατά τη διάρκεια του λοκντάουν.
Τα έργα των δεκαπέντε χωρών που έφτασαν στην τελική αναμέτρηση
Κατηγορία: Φύση
▶LIFE - Aurinia Αναβιώνοντας τους βιότοπους της πεταλούδας των Ελών (Γερμανία)
▶LIFE Για την προστασία των βασιλαετών από τα μη μονωμένα ηλεκτροφόρα καλώδια (Βουλγαρία)
▶LIFE+SCALLUVIA Κατασκευή περιοχής για την ανάσχεση πλημμυρών που μπορεί να χρησιμοποιηθεί και ως χώρος αναψυχής στο Kruikeke Bazel Rupelmonde του Βελγίου (Βέλγιο)
▶WOLFLIFE Διατήρηση ακμάζοντος πληθυσμού λύκων στα Καρπάθια Ορη (Ρουμανία)
Κατηγορία: Περιβάλλον
▶LIFE COGENERATION PL Διαχείριση ανάκτησης ενέργειας από αστικά λύματα και λασπώδη απόβλητα υπονόμων (Πολωνία)
▶LIFE DEBAG Αλλαγή της συμπεριφοράς των καταναλωτών ώστε να χαλιναγωγηθεί η θαλάσσια ρύπανση από τις πλαστικές σακούλες (Ελλάδα)
▶LIFESURE Παραγωγή οικολογικής ασφάλτου για την κατασκευή οδικών αρτηριών (Ισπανία)
▶WISER LIFE Μείωση και επανάχρηση απορριμμάτων ΧΥΤΑ και δημιουργία πράσινων θέσεων εργασίας (Ιρλανδία)
Κατηγορία: Δράση για το Κλίμα
▶LIFE Carbon Dairy Παραγωγή γάλακτος με ελαχιστοποιημένες εκπομπές άνθρακα (Γαλλία)
▶LIFE HEROTILE Πλακάκια οροφής με μεγαλύτερη διαπερατότητα αέρα και βελτιωμένη ενεργειακή απόδοση (Ιταλία, Γαλλία, Γερμανία)
▶LIFEPeatLandUse Αξιολόγηση των οικοσυστημικών υπηρεσιών ώστε να βοηθηθούν οι νομοθέτες σε ορθές αποφάσεις που αφορούν τη χρήση γης (Φινλανδία)
▶LIFE RE Mida Διαχείριση αερίων στις περιοχές υγειονομικής ταφής για τη μείωση εκπομπών αερίων (Ιταλία)
🔴 Τα προγράμματα LIFE δημιουργήθηκαν το 1992 και από τότε χρηματοδότησαν 5.400 προγράμματα τόσο στην Ευρώπη όσο και σε άλλες χώρες. Αυτή τη χρονική περίοδο εκπονούνται περίπου 1.100 προγράμματα. Ο προϋπολογισμός χρηματοδότησής τους για τα έτη 2014–2020 ήταν 3,4 δισ. ευρώ, ενώ για τα έτη 2021-2027 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα προτείνει την αύξηση κατά 60% της χρηματοδότησής τους.
Με σεβασμό στη φύση
«Η πανδημία του Covid-19 έριξε φως στη σχέση μας με τον φυσικό κόσμο. Πρέπει να αποκαταστήσουμε τα φυσικά οικοσυστήματα προκειμένου να εξασφαλίσουμε την υγεία των ανθρώπων και την ευημερία τους, να αναχαιτίσουμε την απώλεια της βιοποικιλότητας και να βοηθήσουμε στην επίλυση της κλιματικής κρίσης. Αλλά είναι αναγκαίο η αποκατάσταση της ευρωστίας της φύσης να είναι στην κορυφή των δράσεων, πάνω από τα μέτρα για τον περιορισμό των εκπομπών αέριων ρύπων από την καύση ορυκτών καυσίμων. Δεν πρέπει να ψάχνουμε για δικαιολογίες, απλά για να κάνουμε κάτι λιγότερο απ' ό,τι μπορούμε»
Ester Asin, διευθύντρια WWF, Γραφείο Ευρωπαϊκής Πολιτικής
● Στην Πορτογαλία σπαταλώνται ένα εκατομμύριο τόνοι τροφών, αριθμός που αντιστοιχεί στο 17% της συνολικής παραγωγής τροφής. Οι λόγοι είναι πολλοί και αφορούν όλη την αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων: εντατικά μοντέλα παραγωγής, ανεπάρκεια στον τρόπο αποθήκευσης και μεταφοράς, αυστηρές ημερομηνίες λήξης και εκπτώσεις τιμών που ενθαρρύνουν τους καταναλωτές να αγοράζουν παράλογα, πέρα από τις ανάγκες τους.
Αλλος ένας λόγος είναι η προτίμηση για φρούτα και λαχανικά που δείχνουν να είναι «τέλεια» στο σχήμα, στο χρώμα και στο μέγεθος, γεγονός που τελικά περιορίζει την κατανάλωση τροφίμων. Η σπατάλη όμως τροφίμων έχει σημαντικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις, καθώς γίνεται περιττή χρήση φυσικών πόρων για την παραγωγή τους (έδαφος, ενέργεια και νερό).
● Η συχνότητα των δασικών πυρκαγιών έχει αυξηθεί σημαντικά τις τελευταίες δεκαετίες στην Ουγγαρία. Αυτό οφείλεται στις ακραίες κλιματικές συνθήκες που κυριαρχούν, τις μειωμένες βροχοπτώσεις, την αύξηση της μέσης ετήσιας θερμοκρασίας και στο γεγονός ότι πολλοί χειμώνες έχουν περάσει χωρίς καθόλου χιονόπτωση.
Ολοι αυτοί οι παράγοντες έχουν αποτέλεσμα μια παρατεταμένη περίοδο κινδύνου ξεσπάσματος πυρκαγιάς. Και όχι μόνο έχει αυξηθεί η συχνότητα των πυρκαγιών αλλά και η ένταση και η ταχύτητα με την οποία εξαπλώνονται. Αυτό το είδαμε να συμβαίνει τα εξαιρετικά «καυτά» καλοκαίρια των τελευταίων ετών. Κατά τη διάρκεια αυτών των έντονων δασικών πυρκαγιών ολοένα και μεγαλύτερες περιοχές καίγονται, καθώς είναι πιο δύσκολο να κατασβεστούν.
● Για τη βελτίωση της συνύπαρξης ανθρώπου και καφέ αρκούδας (Ursus arctos) πρέπει να παρθούν ιδιαίτερα μέτρα, καθώς οι συγκρούσεις με τον άνθρωπο αποτελούν συνεχή απειλή για την κατάσταση διατήρησης των πληθυσμών της καφέ αρκούδας, όχι μόνο στην περιοχή του έργου, αλλά και γενικά στην Ευρώπη.
Τα μέτρα πρέπει να απαντούν στις προκλήσεις όπως είναι: η έλλειψη κατανόησης της κοινωνικοοικονομικής και περιβαλλοντικής αξίας των αρκούδων, οι διογκωμένες εκτιμήσεις του κινδύνου επιθέσεων αρκούδων, που οδηγούν σε χαμηλή ανοχή των ανθρώπων για συνύπαρξη, και η υψηλή θνησιμότητα των θηλαστικών αυτών, που σχετίζεται με την αστικοποίηση και την κυκλοφορία των αυτοκινήτων στα συνεχώς αναπτυσσόμενα οδικά δίκτυα που έχουν κατακερματίσει τους οικοτόπους τους.