του Ανδρέα Κοσιάρη

Τρία κλιματολογικά ρεκόρ σε μία ημέρα έσπασαν την Τρίτη 23 Μαΐου, δείχνοντας ξανά πόσο βάσιμες είναι οι ανησυχίες της επιστημονικής κοινότητας για την κλιματική αλλαγή, την ώρα που η Ιβηρική χερσόνησος και άλλα τμήματα της νότιας Ευρώπης πλήττονται από ακραία καιρικά φαινόμενα.

Τρεις δείκτες με ιδιαίτερη σημασία για την πορεία του πλανήτη στην κλιματική αλλαγή έφτασαν την ίδια ημέρα σε επίπεδα ρεκόρ, προκαλώντας έντονη ανησυχία στην επιστημονική κοινότητα.

Την Τρίτη 23 Μαΐου, ο δείκτης επιφανειακής θερμοκρασίας της θάλασσας (Sea Surface Temperature – SST) και ο δείκτης θερμοκρασίας αέρα βρέθηκαν σε ιστορικά υψηλά, ενώ η έκταση του θαλάσσιου πάγου σημείωσε χαμηλό ρεκόρ, σε μία στιγμιαία επιβεβαίωση ενός θερμαινόμενου πλανήτη.

Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα δεδομένα που ανέλυσε το Ινστιτούτο Κλιματικής Αλλαγής του Πανεπιστημίου του Μέιν, η μέση επιφανειακή θερμοκρασία των υδάτων παγκοσμίως (υπολογιζόμενη στην περιοχή ανάμεσα στον 60ό βόρειο και τον 60ό νότιο παράλληλο) ήταν 20,9°C, επίπεδο ρεκόρ για τη συγκεκριμένη ημερομηνία από το 1981 που ξεκίνησαν οι παρατηρήσεις.

Παράλληλα, η μέση θερμοκρασία του αέρα σε ύψος δύο μέτρων την ίδια ημέρα ήταν 16,09°C, επίπεδο ρεκόρ για τη συγκεκριμένη ημέρα από το 1979 και +0,64°C απόκλιση από τον μέσο όρο της περιόδου 1979-2000.

Την ίδια ώρα, τα επίπεδα θαλάσσιου πάγου ήταν τα χαμηλότερα για τη συγκεκριμένη ημέρα από το 1979, υπολογιζόμενα σε 21,6 εκατ. τετρ. χιλιόμετρα.

Τάιμινγκ και πορεία στον χρόνο

Όπως τονίζουν οι επιστήμονες, δεν έχουν τόση σημασία αυτά καθεαυτά τα ρεκόρ και πόσο υψηλά είναι. Αυτό που έχει ερμηνευτική σημασία είναι πρώτα απ’όλα το γεγονός ότι συμβαίνουν στην ίδια ημέρα, κάτι που σημαίνει ότι δεν αποτελούν μεμονωμένες ανωμαλίες, αλλά μία αλληλοσυνδεόμενη κατάσταση.

Επιπλέον, έχει τεράστια σημασία να ειδωθούν αυτά τα δεδομένα σε βάθος χρόνου, κάτι που μας επιτρέπει να καταλάβουμε ότι αποτελούν μια σαφώς επιδεινούμενη κατάσταση — όπως μπορεί να δει κανείς στα παρακάτω γραφήματα

Γράφημα και χάρτης θερμοκρασίας θαλάσσιας επιφάνειας. (Πηγή: Climate Reanalyzer)

Γράφημα και χάρτης θερμοκρασίας αέρα 2m. (Πηγή: Climate Reanalyzer)

Γράφημα έκτασης παγκόσμιου θαλάσσιου πάγου. (Πηγή: Kevin Pluck)

Αυτό που γίνεται εύκολα κατανοητό είναι πως η σύμπτωση αυτών των τριών ρεκόρ δεν είναι καθόλου τυχαία, αλλά αποτέλεσμα μιας πορείας προς έναν θερμότερο και πιο αφιλόξενο πλανήτη.

Ξηρασία και πλημμύρες

Δείγματα της έκτακτης κατάστασης μπορεί κανείς να δει στις συνθήκες που επικρατούν το τελευταίο διάστημα στην Ιβηρική χερσόνησο και σε άλλα τμήματα της Νότιας Ευρώπης. Η Ισπανία και η Πορτογαλία πλήττονται από τη σοβαρότερη ξηρασία «εδώ και έναν αιώνα», όπως τη χαρακτήρισε ο διευθυντής της Καταλανικής Υπηρεσίας Υδάτων, Samuel Reyes, επακόλουθο ενός εξαιρετικά άνυδρου χειμώνα και θερμοκρασιών ρεκόρ για τον Απρίλιο και τον Μάιο. Ακόμα χειρότερα, η ξηρασία του 2023 ακολουθεί τα βήματα του επίσης ξηρού για την περιοχή έτους 2022.

Το αποτέλεσμα είναι η ραγδαία απομείωση των φυσικών δεξαμενών νερού, προβλήματα υδροδότησης σε πόλεις της νότιας Ιβηρικής και, φυσικά, γιγαντιαία ζημία στην αγροτική, αλλά και την κτηνοτροφική παραγωγή. Περίπου το 60% της ισπανικής υπαίθρου έχει επηρεαστεί από αυτή την ξηρασία.

Αν, μάλιστα, κοιτάξει κανείς τον χάρτη του Παρατηρητηρίου Ξηρασίας του ευρωπαϊκού προγράμματος Copernicus, θα παρατηρήσει ότι πέρα από το κόκκινο χρώμα που υποδηλώνει συναγερμό (καταπόνηση της βλάστησης λόγω ανεπάρκειας βροχής και υγρασίας εδάφους), με πορτοκαλί που υποδηλώνει προειδοποίηση (έλλειψη υγρασίας εδάφους) είναι βαμμένη σχεδόν ολόκληρη η Ιβηρική, μεγάλο τμήμα της νότιας Γαλλία και περιοχές της βορειοδυτικής και νότιας Ιταλίας.

Χάρτης του Δείκτη Συνδυασμένης Ξηρασίας. (Πηγή: Copernicus)
Λεζάντα:
κόκκινο = Συναγερμός (καταπόνηση της βλάστησης λόγω ανεπάρκειας βροχής και υγρασίας εδάφους),
πορτοκαλί = Προειδοποίηση (έλλειψη υγρασίας εδάφους),
κίτρινο = Προειδοποίηση (έλλειψη βροχής),
μοβ = (προσωρινή ανάκαμψη υγρασίας εδάφους),
πράσινο = (προσωρινή ανάκαμψη βλάστησης),
μπλε = (ανάκαμψη σε κανονικές συνθήκες),
λευκό = χωρίς ξηρασία.

Οι προσεκτικοί αναγνώστες θα παρατηρήσουν επίσης πως, ενώ σε γενικές συνθήκες η χώρα μας έχει δεχτεί ικανά ποσά βροχής τη φετινή άνοιξη, η κατάσταση ξηρασίας παρατηρείται από ανησυχητική στην Κρήτη και τα νησιά του Αιγαίου έως επικίνδυνη στην Ανατολική Μακεδονία και Θράκη.

Όπως έχει τονιστεί επανειλημμένα, η ξηρασία δεν είναι μόνο επικίνδυνη από μόνη της. Δημιουργεί και τις συνθήκες ούτως ώστε, όταν έρθουν οι πολυπόθητες βροχές, το έδαφος να μην είναι σε θέση να τις απορροφήσει. Και όταν αυτές οι βροχές έρχονται, αποτελούν συχνά συγκέντρωση της έλλειψης βροχόπτωσης του προηγούμενου διαστήματος. Ξηρό έδαφος και μεγάλα ύψη βροχής συνδυάζονται με τις ανθρώπινες παρεμβάσεις (τσιμεντοστρώσεις, μπαζώματα, αποψίλωση κ.ο.κ.) στο καταστροφικό αποτέλεσμα των πλημμυρών, όπως είδαμε πρόσφατα στην Εμίλια-Ρομάνια στην Ιταλία, αλλά και στις περιοχές Μούρθια, Αλμερία και Αλικάντε στη νότια Ισπανία.

πηγη: https://info-war.gr