Του Περικλή Ροδάκη*

Τέταρτη έκδοση, 2015

Εξώφυλλο: Χριστοφυλάκης Στέλιος (Αρχιτέκτων Εικαστικός) «Ασημένιο τετράδραχμο που απεικονίζει τον Κλεομένη Γ’»

1η έκδοση, εκδόσεις Ατέρμων, 1975

2η έκδοση, εκδόσεις Μυκήναι Π. Σμυρνιώτης, 1982

3η έκδοση, Καστανιώτης, 1994

Βάσω Ροδάκη - Αριστοτέλους 45 - 104 33 Αθήνα, Τηλ.: 210 8217932

Εκδόσεις Γόρδιος - Μάνης 5 - 106 81 Αθήνα, Τηλ.: 210 8252279 Φαξ 210 8252279 .

Ο Κλεομένης Γ΄, βασιλιάς της αρχαίας Σπάρτης επιχείρησε την πρώτη και μοναδική , θα λέγαμε κοινωνική επανάσταση στον αρχαίο ελληνικό κόσμο. Επιχείρησε να βγάλει αυτόν τον κόσμο από τη βαθειά κρίση που τον έριξε η κατάρρευση των πόλεων κρατών, του καθεστώτος της μεσης δημοκρατίας και η επιβολή των διαδόχων και επιγόνων του Μ. Αλεξάνδρου. Προσπάθησε να σώσει τον πολιτικό άνθρωπο.

Ελάχιστες προσωπικότητες στην Ιστορία μπορούν να παραβληθούν, σε τραγικότητα και μεγαλείο, με τον Κλεομένη Γ΄ τον τελευταίο ουσιαστικά, άλλά μαζί και τον πιο μεγάλο βασιλιά της αρχαίας Σπάρτης. Κατανόησε, όσο κανένας άλλος σύγχρονός του, την εποχή του και με τη δράση του προσέγγισε τόσο πολύ το νόημα των καιρών ώστε να γίνει το μήνυμα τής Ελπίδας, σε μια εποχή βαθιάς κοινωνικής κρίσης και απόγνωσης. Επικεφαλής των λαϊκών μαζών αγωνίστηκε τον πιο ωραίο αγώνα, για τη δημιουργία μιας κοινωνίας πραγματικά ελεύθερων ανθρώπων. Και στην προσπάθειά του αυτή θυσίασε τα πάντα και πάνω απ’ όλα τον εαυτό του.

Η προσωπικότητά του γέμισε, με τον πιο εντυπωσιακό τρόπο, την εποχή του. Σε μια εποχή, που τα πάντα τα έκριναν οι ισχυροί ηγεμόνες με τους μισθοφορικού τους στρατούς, ο Κλεομένης, επί κεφαλής των τελευταίων λειψάνων τής Σπάρτης, των περιοίκων και των ειλώτων της Λακωνικής θα ορθωθεί ενάντια στην ισχυρότερη στρατιωτική δύναμη και θα δείξει ότι τίποτα δεν είναι ικανό να αντισταθεί σε ένα λαό, που αποκτάει συνείδηση της δύναμής του και αγωνίζεται για τα δίκαιά του. Μαζί με το δίδυμο πνευματικό του αδερφό, τον Αγη Δ΄ αναδύθηκε μέσα από την παρακμή της Σπάρτης, για να σκορπίσει ρίγη ελπίδων και φόβων σε μια στιγμή

που φαίνονται να σβήνουν όλα στην απόγνωση και στην απελπισία. Δημιούργησε φανατικούς οπαδούς και φανατικούς αντιπάλους, που πολέμησαν υπέρ και κατά του Κλεομένη, με απίθανο θάρρος και αποφασιστικότητα.

Μέσα στο τέλμα και στο άγχος της αγιάτρευτης κρίσης που βρέθηκε ο κλασσικός κόσμος της αρχαίας Ελλάδας μετά τις κατακτήσεις του Μ. Αλέξανδρου, μέσα στις αναστατώσεις και τις καταστροφές των πολέμων των διαδόχων και των επιγόνων του,

που θα καταλύσουν τις βάσεις και τις ηθικές αρχές του πιο λαμπρού πολιτισμού που γνώρισε η ανθρωπότητα, προβάλλει ξάφνου σαν αστραπή ή σαν φωτεινό μετέωρο, ο δίδυμος αστερισμός των τελευταίων βασιλιάδων της Σπάρτης: του Άγη Δ΄ και του Κλεομένη Γ΄ που θα ενσαρκώσουν για ύστατη αλλά συγκλονιστική, φορά τον Τραγικό, Προμηθεϊκό άνθρωπο. Η Ιστορία της Σπάρτης αρχίζει με ένα μύθο διδύμων: του Κάστωρα και του Πολυδεύκη και αφήνει τη στερνή της αναλαμπή με τη πραγματική ιστορία: του Άγη Δ΄ και του Κλεομένη Γ΄.

Η Ιστορία των δύο τελευταίων βασιλιάδων της Σπάρτης θα σταθεί η τελευταία, και ίσως κάπως καθυστερημένη, πράξη τής τραγωδίας, πού άρχισε με τον Προμηθέα και κορυφώθηκε στο Μαραθώνα, στις Θερμοπύλες, στη Σαλαμίνα και στις Πλαταιές. Πιο συγκεκριμένα με την ήττα του Κλεομένη Γ΄ στη Σελλασία (222 π.Χ.), πέφτει η αυλαία και γράφεται, κατά τραγικό τρόπο, το ΤΕΛΟΣ του κλασσικού κόσμου. Το Ιδανικό τής πόλης- πού στάθηκε η πηγή και η δύναμη του κλασικού πολιτισμού της αρχαίας Ελλάδας, θα κάνει με τον Άγη και τον Κλεομένη —περισσότερο ολοκληρωμένα με τον Κλεομένη— μια ύστατη προσπάθεια να επιπλεύσει μέσα στο χάος και την αποσύνθεση, ξεπερνώντας τα στενά όρια της πόλης, αλλά διατηρώντας τη βάση του τραγικού ή πολιτικού άνθρώπου που θα ρυθμίζει μόνος του τη μοίρα του, παρά και ενάντια στη δύναμη των «θεοντυμένων» τυχοδιωκτών και ηγεμόνων αυτής της εποχής. Και η Ιστορία θέλησε να γραφή, αύτή η τελευταία πράξη του τραγικού άνθρώπου, στη Σπάρτη, στην πόλη που δεν γνώρισε την άνθηση του κλασσικού πολιτισμού, στην πόλη που είχε μείνει επίμονα κλεισμένη στον κόσμο της γενοφυλετικής αριστοκρατικής κοινωνίας.

*Περικλής Ροδάκης ( 1923-2013):