Δεκαπέντε Έλληνες επιστήμονες αποφάσισαν, ο καθένας στην ειδικότητά του, να παρουσιάσουν τις δέκα πιο διαδεδομένες θεωρίες συνωμοσίας και ψευδοεπιστημονικές απόψεις. Το αποτέλεσμα ήταν το βιβλίο «Ψευδοεπιστήμες και Θεωρίες Συνωμοσίας» από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, ένας τόμος υπό την επιστημονική επιμέλεια του Μανώλη Πλειώνη, καθηγητή Παρατηρησιακής Αστροφυσικής στο τμήμα Φυσικής του ΑΠΘ και διευθυντή του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών.

Αυτός ο «οδηγός πλοήγησης», όπως χαρακτηρίζεται στον υπότιτλό του, «πραγματεύ­εται, με τρόπο συνεκτικό και περιεκτικό, τις συνωμοσιολογικές θεωρίες και απόψεις με τη μεγαλύτερη απήχηση, φιλοδοξώντας να προσφέρει στους αναγνώστες μια ολοκληρωμένη και τεκμηριωμένη προσέγγιση».

Όπως τονίζει σε ανάρτησή του ο Μ. Πλειώνης, πρόκειται για μια «πρώτη προσπάθεια αποδόμησης των πιο διαδεδομένων θεωριών συνωμοσίας ή/και ψευδοεπιστημονικών απόψεων, χωρίς φυσικά να εξαντλείται το θέμα».

Κάποια από τα θέματα του τόμου είναι οι εμφανίσεις ΑΤΙΑ και η θεωρία πως ο άνθρωπος δεν επισκέφτηκε ποτέ τη Σελήνη, η ψευδοεπιστήμη της επίπεδης Γης, και οι θεωρίες συνωμοσίας για τους αεροψεκασμούς, την COVID-19 και τα εμβόλια, αλλά και την κλιματική αλλαγή.

Στον τόμο συμμετέχουν οι: Μανώλης Πλειώνης, Νίκος Δεμερτζής, Σταύρος Άκρας, Όμηρος Γιαννάκης, Μανώλης Σαριδάκης, Ιωάννης Παπουτσής, Αλίκη Φλώρου, Βασιλική Κοτρώνη, Κωστής Λαγουβάρδος, Βασιλική Ασημακοκούλου, Νίκος Μιχαλόπουλος, Ιωάννης Καλόγηρος, Ιωσήφ Χαλαβαζής, Δημήτρης Δημόπουλος, Χάρης Βάρβογλης.

Στο πλαίσιο του συλλογικού τους έργου, οι επιστήμονες δημιούργησαν και μια σειρά σύντομων βίντεο, μέσω των οποίων εισάγουν και παρουσιάζουν τα διαφορετικά κεφάλαια του τόμου. Μπορείτε να τα παρακολουθήσετε στον παρακάτω σύνδεσμο: https://www.youtube.com/playlist?list=PLrPlZcOHzHXv1eK3Hamlihd6NjJqwSqNk

Όπως τονίζεται στη σύνοψη του «Ψευδοεπιστήμες και Θεωρίες Συνωμοσίας», το βιβλίο «γράφτηκε με σκοπό να ενισχύσει την προσπάθεια συστράτευσης του ορθού λόγου έναντι του ανορθολογισμού, της λογικής έναντι του παραλογισμού». Στις σελίδες του, πέρα από την παρουσίαση των δέκα πιο διαδεδομένων θεωριών συνωμοσίας, «επισημαίνονται οι αντιφάσεις τις οποίες ενέχουν και επιχειρείται η αποδόμησή τους με λογικά επιχειρήματα και επιστημονικά δεδομένα».

Ο Μανώλης Πλειώνης επισημαίνει πως ο τόμος δεν ασχολείται με τα αίτια που γεννούν το φαινόμενο ούτε με αυτά που το τροφοδοτούν με ένταση τα τελευταία χρόνια. Καταθέτει, ωστόσο, την άποψή του για μία από τις αιτίες, που είναι «σημαντική, αλλά όχι ικανή για να ερμηνέψει το φαινόμενο στην ολότητα του». Είναι «η κυρίαρχη οικονομική αντίληψη που προβάλει ως πρότυπο τη χρηστικότητα της γνώσης και την οικονομική αποδοτικότητά της, καθιστώντας την εμπόρευμα προς ανταλλαγή, με φυσικό επακόλουθο να αμφισβητείται (εν τοις πράγμασι) η θεμελιώδης αυταξία της κατάκτησης γνώσης μέσω της εξαιρετικά επίπονης και απαιτητικής επιστημονικής μεθοδολογίας».

Ο καθηγητής εδώ μιλά ουσιαστικά για τον καπιταλισμό και την τάση του για εμπορευματοποίηση κάθε πτυχής της ανθρώπινης ζωής. «Υπό την (κυρίαρχη) αξιακή παράμετρο της κερδοφορίας», τονίζει, «η επιστημονικά τεκμηριωμένη γνώση εύκολα αντικαθίσταται από εμπορεύσιμη και εύπεπτη “γνώση”, όσο αλλοπρόσαλλη και αν είναι, αρκεί να παράγει πλούτο».

Προσθέτει επίσης μια ακόμα αιτία, «πάλι όχι ικανή για να ερμηνέψει στο σύνολο του το φαινόμενο». Πρόκειται όπως λέει για την «εργαλειοποίηση της πληροφορίας και της γνώσης από τις πολιτικές και μιντιακές ελίτ προς όφελος κάποιου βολικού – πρόσκαιρου – πολιτικού αφηγήματος».