Λίστα αντικειμένων
Έγινε στην ασφυκτικά γεμάτη αίθουσα «Αντώνης Τρίτσης» του Πνευματικού Κέντρου Δήμου Αθηναίων στις 21 Ιανουαρίου 2018 , υπό την αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού & Αθλητισμού και με την υποστήριξη του Δήμου Αθηναίων, η απονομή των βραβείων της Πανελλήνιας Ένωσης Λογοτεχνών του 36ου Πανελλήνιου Λογοτεχνικού Διαγωνισμού για το 2017.
Στον φιλόλογο Παναγιώτη Κουμπούρα απονεμήθηκε ΕΠΑΙΝΟΣ ΔΟΚΙΜΙΟΥ 2017 για το δοκίμιό του : ΑΡΙΑΓΝΗ ΤΟΥ ΤΣΙΡΚΑ .« ΟΜ » ΣΗΜΑΙΝΕΙ : ΜΑΝΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ.
Αξίζει να σημειωθεί ότι το βραβείο αυτό είναι για τον Πάνο Κουμπούρα το 26ο Λογοτεχνικό έως τώρα , αλλά το 1ο μη ποιητικό , καθώς ανήκει στο είδος του Δοκιμίου . Μαζί με τις 10 επιπλέον τιμητικές διακρίσεις , το σύνολο των βραβεύσεών του μέχρι τώρα ανάγεται στις 36.
Το θέμα του Δοκιμίου αναφέρεται στο ιερό - οικουμενικό σύμβολο της Μάνας του Ανθρώπου . Απόσπασμα του δοκιμίου δημοσιεύεται πιο κάτω , αφιερωμένο σε όλες τις Μάνες του Κόσμου :
Ίωνας
ΑΡΙΑΓΝΗ ΤΟΥ ΤΣΙΡΚΑ .« ΟΜ » ΣΗΜΑΙΝΕΙ : ΜΑΝΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ .
Η ΜΗΤΡΟΤΗΤΑ ΣΥΝΕΝΩΝΕΙ ΚΑΙ ΑΝΑΤΙΚΤΕΙ
« ΤΑ ΧΙΛΙΑ ΚΟΜΜΑΤΑΚΙΑ ΤΟΥ ΚΑΘΕ ΑΝΘΡΩΠΟΥ » .
Πού να μαζεύεις
τα χίλια κομματάκια
του κάθε ανθρώπου .
ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΕΦΕΡΗΣ : ΔΕΚΑΕΞΙ ΧΑΪΚΟΥ
Γέννημα – θρέμμα της λογοτεχνικής έμπνευσης και δημιουργικότητας η « Αριάγνη » του Στρατή Τσίρκα αναδεικνύεται σε ένα από τα πλέον δυναμικά πρόσωπα που εμφανίζονται στα Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της Γ΄ Λυκείου . Στο απόσπασμα από το Β΄ βιβλίο ( « ΑΡΙΑΓΝΗ » ) του έργου « ΑΚΥΒΕΡΝΗΤΕΣ ΠΟΛΙΤΕΙΕΣ » ( Α΄ « ΛΕΣΧΗ » , Γ΄ « Η ΝΥΧΤΕΡΙΔΑ » ) και ιδίως στον εκπληκτικό μονόλογο της ηρωίδας , η μάνα – Αριάγνη εξυψώνεται σε ελληνικό και πανανθρώπινο σύμβολο ανθρωπισμού .
Αριάγνη της Νάξος , η πιο αγνή δηλαδή . Αριάγνη Διονύση Σαρίδου , γυναίκα του άντρα της και μάνα των έξι παιδιών του . Μιχάλης , Σταμάτης , Κωστής , Νίκος και δύο δίδυμα κορίτσια με ονόματα μουσών Ουρανίτσα και Καλλιοπάκι . Μάνα – Αριάδνη , να ξετυλίγει τον μίτο της δύσκολης επιβίωσης στον Λαβύρινθο μιας διαπολιτισμικής φτωχογειτονιάς στη μακρινή Αίγυπτο . Μάνα – Αριάγνη , νοικοκυρά και δέσποινα του σπιτικού της , κυρά κι αφέντρα του κύρη της και των παιδιών τους . « - Εσύ , Κυρά , τι λες ; την πείραξε ο Διονύσης . Η Αριάγνη τον κοιτούσε με τα μαύρα μάτια της και δεν έλεγε τίποτα . Μάτια που σε κοιτούνε και δε σαλεύουνε . Μάτια που μαλώνουνε . » . Αυτή η βουβή κραυγή των οργισμένων ματιών της Αριάγνης , προφητική καταγγελία του κατακερματισμού του ανθρώπου και συνάμα κήρυγμα ουμανιστικής ενότητας , μας βοηθάει να προβούμε σε σκέψεις και προβληματισμούς πάνω στο πιο ιερό σύμβολο Ανθρωπισμού , στη Μάνα .
Αναζητώντας τους συσχετισμούς των εννοιών : μάνα – μητρότητα – πατέρας – άνδρας – γυναίκα – άνθρωπος , επισημαίνουμε , με αφορμή το απόσπασμα του Τσίρκα , πως μολονότι η ανδροκρατική ιδεολογία επέβαλε από την αρχαιότητα ακόμη , η λέξη ανήρ να σημαίνει άνθρωπος και η γυναίκα να θεωρείται απλά το χωράφι που το σπέρνει ο άνδρας για να του δώσει παιδιά , η φυσική αλήθεια της δυναμικής της μητρότητας ανατρέπει αυτή την ψευδή αντίληψη και βλέπουμε στην « Αριάγνη » του Στρατή Τσίρκα ο « αράπης » Γιούνες να αποκαλεί τη μάνα – Αριάγνη « Ομ Μεχάλη » , δηλαδή μάνα του Μιχάλη , που σημαίνει ότι η λέξη h-om-o - άνθρωπος – ανθρωπισμός γίνεται ταυτόσημη με την έννοια της Μάνας ! Μόνον η μητρότητα είναι οικουμενικό σύμβολο ανθρωπισμού . Μόνον η μητρότητα είναι ικανή να συνενώνει διαχρονικά και να ανατίκτει καθημερινά « τα χίλια κομματάκια του κάθε ανθρώπου » .
Χιλιάδες αίτια ( ανταγωνισμοί , έριδες , συμφέροντα , ρατσιστικές προκαταλήψεις , υπεροψία , βία κ.λ.π. ) διαλύουν και αποσυνθέτουν τον κοινωνικό δεσμό των ανθρώπων , τόσο στον εξωτερικό περιβαλλοντικό τους χώρο , όσο και στον εσωτερικό τους ψυχοπνευματικό κόσμο . Ο πατέρας – Διονύσης , γυρίζοντας σπίτι ξημερώματα απ’ το χαρτοπαίγνιο , όταν η Αριάγνη του λέει : « Το γουμάρι , ο ξυπόλητος που λες καμιά φορά , έσωσε το παιδί μας απόψε . » το μόνο που βρίσκει να πει είναι : « Κι άφησες αυτόν το βρωμάραπα να πάρει στην αγκαλιά του το κορίτσι μας ; ». Αυτός ο « βρωμάραπας » δεν είναι άλλος από τον ιθαγενή Γιούνες , στην πατρίδα του οποίου ο κύρης – Διονύσης ζει και εμπορεύεται . Η μάνα – Αριάγνη , όμως , τα αισθάνεται με το μητρικό της ένστικτο τα κομμάτια και θρύψαλα του ιερού δεσμού των ανθρώπων , των πλασμάτων της μάνας γης . Με τη βουβή κραυγή της διαλαλεί : « Εκεί που είναι ο πόνος κι ο ιδρώτας και τα δάκρυα εκεί δεν είναι ο άνθρωπος ; Γιατί , λοιπόν , σκάβετε ένα χαντάκι και χωρίζεστε ; » .
Η μάνα ως οικουμενικό σύμβολο είναι η δύναμη που συνενώνει τα υλικοπνευματικά ζωτικά συστατικά του επί γης Ανθρώπου : το αίμα , το δάκρυ , τον ιδρώτα και το σπέρμα . Είναι η δύναμη που εμφυσά , ακόμη και στα άψυχα ( όπως μια ξεγδαρματιασμένη λεκάνη γεμάτη με το αίμα της μικρής της μούσας Ουρανίτσας , που την έσωσε ο « βρωμάραπας » Γιούνες ) πνοή ζώσα κοινής μνήμης : « Αυτά όλα θα μείνουν πίσω , δεν κλείνονται σε βαγόνια . Και δίχως αυτά τι παίρνετε μαζί σας ; Τίποτα ! » . Η μάνα – Αριάγνη , κυρά και δέσποινα , φύλακας άγγελος όχι μόνον των έξι δικών της παιδιών , που της βλάστησε το σπέρμα του κύρη της Διονύση , αλλά και ενός έβδομου , ξένου , του μικρού αραπάκου Ναμπουλιόν - σπέρμα του αράπη Γιούνες - , που θα θρηνήσει τον άδικο χαμό του σαν αληθινή του μάνα , συνενώνει και ανατίκτει τα ενοποιά συστατικά του Ανθρώπου , που χαρακτηρίζουν τον ατέρμονο κύκλο της επιβίωσης και αληθινής ύπαρξής μας . Η μάνα – Αριάγνη γίνεται καθαρτήρια πηγή των βρωμερών ρύπων κατά του Ανθρώπου . Καθαρίζει τον ιδρώτα . Όχι αυτόν απ’ την κραιπάλη της μάσας και του οινοπνεύματος . Αυτός καθαρίζεται με ματσάκια πετσετάκια από αδούλευτα ευρωχαρτονομίσματα . Καθαρίζει τον ιδρώτα του μόχθου , της δημιουργίας , της αγωνίας για τον Άνθρωπο . Καθαρίζει το δάκρυ . Όχι αυτό του φαρισαϊσμού . Αυτό το στραγγίζει η Δακρυρροϊκή Α.Ε. στη χοάνη της υποκρισίας και το αποστάζει σε τσίπουρο κερδοσκοπίας χαλαρών συναισθημάτων . Καθαρίζει το δάκρυ του πόνου , το τετράφυλλο δάκρυ της ψυχής , που αναζητά ο ποιητής . Καθαρίζει το αίμα . Όχι αυτό των κουνουπιών , των μοσχαριών που άγονται « κουρμπάνι » - σφάγια θυσίας - στον άμπακο βωμό του κοιλιόδουλου Φαταούλα . Αυτό το καθαρίζει η καλλυντική , αρωματισμένη , καθωσπρεπισμένη υψηλή κοινωνία . Καθαρίζει το αίμα της καρδιάς , το αίμα του ήθους που κυλάει στις αφίλητες φλέβες της αρτηρίας Ζωής . Καθαρίζει το σπέρμα . Όχι αυτό της εκπόρνευσης . Αυτό το σφουγγίζει η Πελαγία πόρνη στα χρηματιστήρια της ηδονής . Καθαρίζει το σπέρμα της σποράς , της αναβίωσης , της ερωτικής συνουσίας σώματος και πνεύματος ψυχών ανθρωπίνων .
Αυτή η διάσταση της μητρότητας ως οικουμενικού συμβόλου μας επιτρέπει να προσεγγίσουμε συνοπτικά την πολύπλευρη σημασία της έννοιας « Μάνα » σε κάθε εποχή και κοινωνική πραγματικότητα . Τη μάνα ως ιδέα , τη μάνα ως γυναίκα , τη φυσική μάνα με τους πόνους της γέννας , αλλά και την θετή μάνα με τους πόνους της ανατροφής και ακόμη την γυναίκα εν δυνάμει μάνα χωρίς δικά της παιδιά , με τους πόνους της αγωνίας και της απλόχερης αγάπης προς την ιδέα – παιδί που μεγαλώνει καθημερινά μέσα της και γύρω της . ( απόσπασμα )
Παναγιώτης Κουμπούρας - Φιλόλογος
ΕΠΑΙΝΟΣ ΔΟΚΙΜΙΟΥ 36ου ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥ 2017
ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑΣ ΕΝΩΣΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΩΝ