Μετάφραση, εισαγωγή, σημειώσεις: Μάκης Κορακιανίτης., ΒΙΒΛΙΟΠΕΛΑΓΟΣ., σελ. 131., Δεκέμβριος 2023
Περιεχόμενα
Εισαγωγή ………………………………………… 9
Έμμα Γκόλντμαν
Το Άτομο, η Κοινωνία και το Κράτος ………….. 25
Μειοψηφίες κατά πλειοψηφιών ………………… 54
Μιχαήλ Μπακούνιν
Άνθρωπος, Κοινωνία και Ελευθερία …………… 71
Έρρικο Μαλατέστα
Ούτε δημοκράτες ούτε δικτάτορες: Αναρχικοί … 90
Ο ατομικισμός στον αναρχισμό ………………… 98
Περισσότερα για τον ατομικισμό ……………… 108
Σημειώσεις …………………………………….. 117
Το ισχυρότερο προπύργιο της εξουσίας είναι η ομοιομορφία –η ελάχιστη απόκλιση απ’ αυτήν συνιστά το μεγαλύτερο έγκλημα. Η εκτεταμένη μηχανοποίηση της σύγχρονης ζωής έχει αυξήσει την ομοιομορφία στο έπακρο. Είναι παντού παρούσα, στις συνήθειες, τα γούστα, το ντύσιμο, τις σκέψεις και τις ιδέες. Η πιο συμπυκνωμένη μορφή ανούσιας, παθητικής ζωής είναι η «κοινή γνώμη». Λίγοι έχουν το θάρρος να της αντιταχθούν. Όποιος αρνείται να υποταχθεί χαρακτηρίζεται αμέσως ως «αλλόκοτος», ως «διαφορετικός» και στηλιτεύεται σαν ενοχλητικό στοιχείο που διαταράσσει τη λιμνασμένη μέσα στις ανέσεις της σύγχρονη ζωή.
Έμμα Γκόλντμαν
Η δράση της κοινωνικής τυραννίας είναι πιο ήπια, πιο ύπουλη, πιο ανεπαίσθητη, αλλά όχι λιγότερο ισχυρή από την εξουσία του κράτους. Κυριαρχεί στους ανθρώπους μέσω των εθίμων, των ηθών, της μάζας των προκαταλήψεων, των συνηθειών της καθημερινής ζωής, που συνδυάζονται μεταξύ τους για να σχηματίσουν αυτό που ονομάζεται κοινή γνώμη. Κατακλύζει το άτομο από τη γέννησή του, διαπερνά κάθε πτυχή της ζωής του, έτσι ώστε κάθε άτομο, συχνά εν αγνοία του, να είναι κατά μία έννοια αναγκασμένο να συνωμοτεί εναντίον του ίδιου του εαυτού του. Από αυτό προκύπτει ότι για να εξεγερθεί εναντίον αυτής της επιρροής, που η κοινωνία ασκεί φυσικά πάνω του, πρέπει τουλάχιστον σε κάποιο βαθμό να εξεγερθεί εναντίον του ίδιου του εαυτού του.
Μιχαήλ Μπακούνιν
(από το οπισθόφυλλο του βιβλίου)
«Η προσωπική μου ελευθερία,
επιβεβαιωμένη από την ελευθερία
όλων, επεκτείνεται κατ’ αυτόν
τον τρόπο στο άπειρο».
Μιχαήλ Μπακούνιν
Το βιβλίο περιλαμβάνει κείμενα των Μιχαήλ Μπακούνιν (1814-1876), Έμμα Γκόλντμαν (1869-1940) και Ερρίκο Μαλατέστα (1853-1932).
Όπως επισημαίνεται στο Εισαγωγικό του βιβλίου, «Πέραν της κοινής θεωρητικής αφετηρίας τους, κοινός παρονομαστής των πέντε κειμένων της παρούσας ανθολογίας είναι η εντιμότητα και η καθαρότητα με τις οποίες επιχειρούν να προσεγγίσουν το ζήτημα της ατομικής και συλλογικής χειραφέτησης του ανθρώπου.»
Έμμα Γκόλντμαν
Το Άτομο, η Κοινωνία και το Κράτος
[…]
Το πάθος του ανθρώπου για απελευθέρωση από κάθε εξουσία και κάθε μορφή εξαναγκασμού δεν θα κατευναστεί ποτέ[…] Η αναζήτηση του ανθρώπου για ελευθερία από όλα τα δεσμά είναι αιώνια. Πρέπει να συνεχιστεί και θα συνεχιστεί.
[…]
Το Κράτος δεν υπάρχει περισσότερο απ’ όσο υπάρχουν οι θεοί και οι διάβολοι. Είναι εξίσου μ’ αυτούς η αντανάκλαση και το δημιούργημα του ανθρώπου, γιατί για τον άνθρωπο το άτομο είναι η μόνη πραγματικότητα. Το Κράτος δεν είναι παρά η σκιά του ανθρώπου, η σκιά της αδιαφάνειάς του, της άγνοιας και του φόβου του.
Η ζωή αρχίζει και τελειώνει με τον άνθρωπο, με το άτομο. Χωρίς αυτό δεν υπάρχει φυλή, ανθρωπότητα, κράτος. Όχι, ούτε καν «κοινωνία» δεν είναι δυνατό να υπάρξει χωρίς τον άνθρωπο. Το άτομο είναι που ζει, που αναπνέει και υποφέρει. Η ανάπτυξή του, η πρόοδός του, ήταν ένας συνεχής αγώνας εναντίον των φετίχ που ο ίδιος ο άνθρωπος δημιούργησε, και ιδιαίτερα εναντίον του «Κράτους».
[…] η αληθινή ελευθερία δεν είναι ένα απλό κομμάτι χαρτί που ονομάζεται «σύνταγμα», «νόμιμο δικαίωμα» ή «νόμος». Δεν είναι μια αφαίρεση που προέρχεται από τη μη-πραγματικότητα που είναι γνωστή ως «κράτος». Δεν είναι το αρνητικό πράγμα του να είσαι ελεύθερος από κάτι, γιατί με μια τέτοια ελευθερία μπορεί να πεθάνεις από την πείνα. Η πραγματική ελευθερία, η αληθινή ελευθερία, είναι θετική: είναι η ελευθερία προς κάτι. Είναι η ελευθερία είναι να είσαι, να πράττεις. Εν ολίγοις, η ελευθερία των πραγματικών και ενεργών ευκαιριών.
Μιχαήλ Μπακούνιν
Άνθρωπος, Κοινωνία και Ελευθερία
(Το κείμενο αυτό αποτελεί απόσπασμα από το έργο του Μιχαήλ Μπακούνιν Θεός και Κράτος, το οποίο γράφτηκε το 1871 και δημοσιεύτηκε έξι χρόνια μετά το θάνατό του, το 1882.)
[…]
Ο άνθρωπος συνειδητοποιεί και πραγματώνει πλήρως την ατομική του ελευθερία, καθώς και την προσωπικότητά του, μόνο δια μέσου των άλλων ατόμων που τον περιβάλλουν και μόνο χάρη στην εργασία και τη συλλογική δύναμη της κοινωνίας. Χωρίς την κοινωνία θα παρέμενε σίγουρα το πιο ανόητο και το πιο δυστυχισμένο ανάμεσα σε όλα τα θηρία. Η κοινωνία κάθε άλλο παρά μειώνει την ελευθερία του, αντίθετα δημιουργεί την ατομική ελευθερία των ανθρώπων. Η κοινωνία είναι η ρίζα, το δέντρο, και η ελευθερία είναι ο καρπός. Ως εκ τούτου, σε κάθε εποχή ο άνθρωπος πρέπει να αναζητήσει την ελευθερία του όχι στην αρχή , αλλά στο τέλος της ιστορίας. Μπορούμε να πούμε ότι η πραγματική και πλήρης χειραφέτηση κάθε ατόμου είναι ο αληθινός, ο μεγάλος, ο υπέρτατος σκοπός της ιστορίας.
[…]
Το να είναι ο άνθρωπος ελεύθερος σημαίνει να αναγνωρίζεται ως τέτοιος από όλους τους συνανθρώπους του. Η ελευθερία του κάθε ατόμου δεν είναι παρά η αντανάκλαση της δικής του ανθρωπιάς ή του ανθρώπινου δικαιώματός του στη συνείδηση όλων των ελεύθερων ανθρώπων, των αδελφών του και των ίσων του.
Μπορώ να αισθάνομαι ελεύθερος μόνο απέναντι σε άλλους ανθρώπους και σε σχέση με αυτούς.
[…]
Είμαι πραγματικά ελεύθερος μόνο όταν όλα τα ανθρώπινα όντα, άνδρες και γυναίκες, είναι εξίσου ελεύθερα. Η ελευθερία των άλλων ανθρώπων κάθε άλλο παρά αναιρεί ή περιορίζει την ελευθερία μου, αντίθετα είναι η αναγκαία προϋπόθεση και επιβεβαίωσή της. Είναι η δουλεία των άλλων ανθρώπων που θέτει φραγμό στην ελευθερία μου ή, πράγμα που είναι το ίδιο, είναι η κτηνωδία τους που αποτελεί άρνηση της ανθρωπιάς μου.
[…] η εξέγερση του ατόμου κατά της κοινωνίας είναι πολύ πιο δύσκολη από την εξέγερση κατά του Κράτους. Το Κράτος είναι ένας παροδικός ιστορικός θεσμός, ρυθμιστής των προνομίων μιας μειοψηφίας και μαζί με τον αδελφικό του θεσμό, την Εκκλησία, οι πραγματικοί δυνάστες της τεράστιας πλειοψηφίας.
Η εξέγερση κατά του κράτους είναι πολύ λιγότερο δύσκολη, επειδή υπάρχει κάτι στην ίδια τη φύση του κράτους που προκαλεί την εξέγερση. Το κράτος είναι εξουσία, καταναγκασμός. Είναι η επίδειξη και το πάθος για δύναμη. Δεν επιδιώκει να επηρεάσει υπόγεια, δεν επιζητά να προσηλυτίσει –και αν κατά καιρούς βελτιώνει την τυραννία του, το κάνει αδέξια. Γιατί η φύση του κράτους δεν είναι να πείθει, αλλά να επιβάλλεται με τη βία. Όσο κι αν προσπαθεί να μεταμφιεστεί, είναι από τη φύση του ο νόμιμος παραβάτης της βούλησης των ανθρώπων, ο μόνιμος αρνητής της ελευθερίας τους. […] Η ελευθερία, η ηθική και η ανθρώπινη αξιοπρέπεια του ατόμου συνίσταται ακριβώς σε αυτό, στο ότι κάνει το καλό, όχι επειδή εξαναγκάζεται να το κάνει, αλλά επειδή το συλλαμβάνει ελεύθερα, το θέλει και το αγαπά.
[…]
Έρρικο Μαλατέστα
(άρθρα του Ερρίκο Μαλατέστα δημοσιευμένα στην Ανκόνα το 1897 στο περιοδικό L’ Agitazione)
Ο ατομικισμός στον αναρχισμό
[…]
Το άτομο δεν είναι ένα ον ανεξάρτητο από την κοινωνία, αλλά μάλλον το προϊόν της. Χωρίς την κοινωνία, δεν θα μπορούσε ποτέ να βγει από τη σφαίρα της κτηνώδους ζωικότητας και να γίνει πραγματικά άνθρωπος, και εκτός κοινωνίας δεν θα μπορούσε παρά να διολισθήσει περισσότερο ή λιγότερο γρήγορα πίσω στην πρωτόγονη ζωικότητα.
[…]
Μέσα σε μια κοινωνία ένας άνθρωπος μπορεί να είναι ελεύθερος ή σκλάβος, ευτυχισμένος ή δυστυχισμένος, αλλά πρέπει να παραμείνει στην κοινωνία, γιατί αυτή είναι η απαραίτητη συνθήκη της ύπαρξης του ανθρώπου. Επομένως, αντί να επιδιώκει κάποια υποθετική και αδύνατη αυτονομία, θα πρέπει να αναζητήσει τη βάση της ελευθερίας και της ευτυχίας του στη συμφωνία με τους συνανθρώπους του, συμμετέχοντας μαζί με τους υπόλοιπους στην αναμόρφωση των κοινωνικών θεσμών που δεν του ταιριάζουν.
[…]
Περισσότερα για τον ατομικισμό
[…] ο άνθρωπος πρέπει να ζει στην κοινωνία, και για να ζήσει εκεί πρέπει να έρχεται σε συμφωνία με τους άλλους ανθρώπους και να συνεργάζεται μαζί τους. Είτε αυτή η συνεργασία θα επιτυγχάνεται εθελοντικά, μέσω ελεύθερων συμφωνιών και θα λειτουργεί προς όφελος όλων, είτε θα πραγματοποιείται με τη βία, μέσω της επιβολής των ολίγων και θα αποβαίνει προς ιδιωτικό όφελος εκείνων που θα έχουν τη δύναμη να την επιβάλλουν. Η ελεύθερη και ηθελημένη συνεργασία για το καλό όλων είναι η Αναρχία. Η αναγκαστική συνεργασία, κυρίως προς όφελος συγκεκριμένων τάξεων, είναι το αυταρχικό καθεστώς, το καθεστώς της Εξουσίας.
Συσπείρωση Αναρχικών
Δημοσιεύθηκε στην ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ, φ.245, Φεβρουάριος 2024
από: https://anarchypress.wordpress.com