Loading...

Κατηγορίες

Κυριακή 03 Μάρ 2019
Το νέο βιβλίο του Ν. Παπαδάτου «Άκρως Απόρρητο: Οι σχέσεις ΕΣΣΔ-ΚΚΕ/ 1944-1952»
Κλίκ για μεγέθυνση
 
 

Η σημασία της έκδοσης του βιβλίου «Άκρως Απόρρητο. Οι σχέσεις ΕΣΣΔ-ΚΚΕ, 1944-1952», του Νίκου Παπαδάτου είναι σχεδόν αυταπόδεικτη για όσους εντρυφούν στην ελληνική ιστορία.

Ας θυμηθούμε την περίοδο: Από τις 10 ως τις 13 Οκτωβρίου 1950 πραγματοποιείται στο Βουκουρέστι η 3η Συνδιάσκεψη του ΚΚΕ. Ο Νίκος Ζαχαριάδης περίπου ένα χρόνο μετά από την ήττα του Δημοκρατικού Στρατού, επιχειρεί να κλείσει όπως όπως τις εσωκομματικές εκκρεμότητες -και δεν είναι λίγες-, να επαναβεβαιώσει την ηγεμονία του στο ΚΚΕ, που είχε αρχίσει να αμφισβητείται και να αποκαταστήσει το κύρος του έναντι της Σοβιετικής Ένωσης και κυρίως του Στάλιν. Ήδη υπήρχαν δύο καταγγελίες σε βάρος του, από τον Μάρκο Βαφειάδη, άλλοτε ηγέτη του ΔΣΕ και η πιο πρόσφατη από τον Μήτσο Παρτσαλίδη -με τον οποίο επισκέφτηκαν τον Στάλιν για «συμβουλές». Δεν θα αργήσει να προκύψει και η καταγγελία του Κώστα Καραγιώργη -του διανοούμενου της Κεντρικής Επιτροπής. Και δεν είναι οι καταγγελίες αυτές καθαυτές που επηρεάζουν το «Νίκο μας» (προσφιλής προσφώνηση χιλιάδων ανθρώπων πέντε χρόνια ενωρίτερα όταν επέστρεψε από το Νταχάου -θυμάμαι την μητέρα μου να το αναφέρει όταν περπάτησαν 19 χιλιόμετρα για να τον ακούσουν να μιλά στο Βόλο στις αρχές του 1946). Είναι πως αυτές οι καταγγελίες, νιώθει ο ίδιος πως βρίσκουν ευήκοα ώτα στο Κρεμλίνο, στο «πολυαγαπημένο πατερούλη των λαών», τον Στάλιν. Και σημάδι αυτής της διαπίστωσης είναι πως οι δύο διαφωνούντες βρίσκονται υπό την προστασία των Σοβιετικών -άτυχος θα είναι μόνο ο τρίτος, ο Καραγιώργης, που θα αφήσει την τελευταία του πνοή στις ρουμανικές φυλακές το 1954, ενώ η Χρύσα Χατζηβασιλείου, που ελέγχεται για «κομματικό κουτσομπολιό», θα προλάβει να πεθάνει. Με την κομματική διαδικασία τον Οκτώβριο του 1950 ο Νίκος Ζαχαριάδης θα κατορθώσει να ξανασταθεί στα πόδια του, αλλά το έδαφος πλέον δεν είναι τόσο ασφαλές. Η πορεία του προς την 6η ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ, το 1956 είναι περίπου προδιαγεγραμμένη. Η αντίστροφη μέτρηση έχει πλέον αρχίσει. Ο ρυθμός της πτώσης άλλοτε είναι αργός κι άλλοτε επιταχύνεται. Στο τέλος αυτού του δρόμου βρίσκεται το Σουργκούτ της Σιβηρίας, 1η Αυγούστου 1973. Μέχρι τότε όμως στη διαδικασία της πτώσης εξελίσσονται πολλά γεγονότα, πολλά περιστατικά που καθορίζουν τη ζωή πολλών απλών μελών του κόμματος, αλλά και κομματικών στελεχών.

Η ιστορία όμως εκδικείται, γιατί έρχεται κάποια στιγμή που τα αρχεία ανοίγουν, οι σκιές αποχωρούν από το προσκήνιο, αναζητώντας άλλο μισοσκόταδο καταφύγιο, τα πρόσωπα, οι πρωταγωνιστές, αλλά κι οι δευτεραγωνιστές βρίσκονται με τις πραγματικές τους διαστάσεις πια. Οι μύθοι δημιουργούνται όσο η γνώση των ιστορικών γεγονότων, όλων αυτών δηλαδή που καθόρισαν την εξέλιξη των πραγμάτων, είναι μερική, ελλιπής, ελάχιστη. Το κενό της γνώσης το καλύπτει η επιθυμία και το φαντασιακό.

Ο Νίκος Παπαδάτος ένας νεαρός ιστορικός -η πρώτη του μελέτη αφορούσε τη διάσπαση του ΚΚΕ το 1968- κατόρθωσε με μεγάλη προσπάθεια να φέρει στο προσκήνιο δεκάδες ρωσικά έγγραφά που αφορούν κυρίως το ελληνικό κομμουνιστικό κίνημα -192 συγκεκριμένα- άκρως απόρρητα μέχρι πριν από λίγα χρόνια, φωτίζοντας την εσωτερική λειτουργία του ΚΚΕ και τις σχέσεις του με το Κουμμουνιστικό Κόμμα της Σοβιετικής Ένωσης (ΚΚΣΕ). Το βιβλίο «Άκρως Απόρρητο. Οι σχέσεις ΕΣΣΔ-ΚΚΕ, 1944-1952» (εκδόσεις ΚΨΜ, σελ. 584) αποτελεί πολύτιμη συμβολή στην ιστορία του κομμουνιστικού κινήματος στην Ελλάδα. Παρουσιάζονται αυτούσια, τα περισσότερα μεταφρασμένα από τη ρωσική γλώσσα ανέκδοτα ντοκουμέντα, τα οποία ο συγγραφέας επωφελήθηκε από τη διαμονή του στα πανεπιστήμια της Μόσχας για να εξετάσει και να ερευνήσει λεπτομερώς μέσα από τα πρώην σοβιετικά αρχεία. Το βιβλίο, παράλληλα, είναι εφοδιασμένο με σχόλια, βιογραφικά σημειώματα των δημιουργών και δρώντων της εποχής, με άφθονες δευτερεύουσες πηγές και τη συνακόλουθη ερμηνεία τους.

Επίσης αξίζει να σημειωθεί ότι όλο αυτό το αρχειακό υλικό συνοδεύεται με ένα εισαγωγικό ιστορικό προοίμιο του Παπαδάτου, προκειμένου οι αναγνώστες του να μπορέσουν να «αποκωδικοποιήσουν» τις σημαντικότερες πτυχές της σύγχρονης ιστορίας του ΚΚΕ στην περίοδο από το 1944 ως το 1952. Σ’ αυτή την εισαγωγή προσδιορίζεται το ιστορικό πλαίσιο της περιόδου. Με πλήθος σπάνιων αρχειακών τεκμηρίων αναδύονται στις πρώτες αυτές σελίδες δίδοντας νέες διαστάσεις στο γενικότερο ζήτημα της σχέσης ΕΣΣΔ-ΚΚΕ πριν, κατά τη διάρκεια, και λίγο μετά το τέλος του Εμφυλίου Πολέμου στην Ελλάδα. Ειρήσθω εν παρόδω πως αποδεικνύεται ότι η περίφημη φράση του Ζαχαριάζη για «το όπλο παρά πόδα» δεν ήταν μία ρητορική αναφορά. Αποδεικνύεται πως στόχος του ήταν η συνέχιση του εμφυλίου σε χαμηλή κλίμακα και γι’ αυτό ζήτησε βοήθεια από αδελφά κυβερνητικά κόμματα «της λαϊκής δημοκρατίας». Πρώτα από την Αλβανία, όπου στα τέλη του 1949 ζητά τη δημιουργία «κομματικού κέντρου» για τη συνέχιση του πολέμου. Η απάντηση του Ενβέρ Χότζα είναι περίπου «διώξτε τους από την Αλβανία» φοβούμενος την εισβολή του ελληνικού στρατού. Αλλά ο Ζαχαριάδης δεν πτοείται και ζητά βοήθεια κι από άλλα κόμματα. Όμως η προσπάθειά του για συνέχιση του πολέμου καταρρέει μπροστά στις γεωπολιτικές επιλογές της ΕΣΣΔ.

Εν τω μεταξύ η ελληνική ιστοριογραφία βρίθει από εκδόσεις στις οποίες κατά κύριο λόγο χρησιμοποιούνται βρετανικά ή αμερικανικά αρχεία, ενώ είναι ελάχιστες οι εκδόσεις, όπου οι ερευνητές έκαναν χρήση (πρώην) σοβιετικών αρχείων και αυτό είναι ένα από τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της παρούσας έκδοσης. Ο Παπαδάτος επιχειρεί να υπερακοντίσει τα καθιερωμένα ερμηνευτικά ιστορικά πλαίσια αναφορικά με τον εμφύλιο, και επιχειρεί τη σταχυολόγηση των λόγων της άλλοτε έμμεσης και άλλοτε άμεσης εμπλοκής των Σοβιετικών. Οι ιστορικές πληροφορίες είναι επίσης ουσιαστικής σημασίας. Για παράδειγμα: εξαιρετικά σημαντικά ιστορικά πρόσωπα του κομμουνιστικού κινήματος της περιόδου του Μεσοπολέμου, όπως, π.χ., ο Πολωνός Βαλέτσκι ή ο Ούγγρος Μπέλα Κουν, τα οποία σχετίστηκαν, μεταξύ άλλων, με την πορεία του ΚΚΕ, αναδείχνονται μέσα από τις σελίδες του βιβλίου.

Η ιστορική μελέτη του Παπαδάτου έχει δύο βασικούς στόχους: πρώτον, τη δημοσίευση ορισμένων σπάνιων αρχειακών υλικών που θα βοηθήσουν τους ερευνητές και τους φιλίστορες αναγνώστες να εμπλουτίσουν τις γνώσεις τους και δεύτερον, την ιστορική ερμηνεία των εν λόγω τεκμηρίων. Εκατό χρόνια από την ίδρυση του ΣΕΚΕ (ΚΚΕ), 70 χρόνια από τη λήξη του Εμφυλίου και σχεδόν 30 χρόνια από την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, η ελληνική βιβλιογραφία στερείται ακόμα σημαντικών πρωτογενών υλικών αναφορικά με τις πολιτικές σχέσεις μεταξύ του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας (ΚΚΕ) και της Σοβιετικής Ένωσης (ΕΣΣΔ). Στόχος του βιβλίου, μεταξύ των άλλων, είναι να αρχίσει η συστηματική μελέτη των πρώην σοβιετικών αρχείων προκειμένου να εμπλουτιστεί η βιβλιογραφία για την ιστορία του κομμουνιστικού κινήματος στην Ελλάδα.

Με βάση την έρευνα των αρχείων, εξετάζονται πρώτον, οι κύριοι πολιτικοί λόγοι της ήττας των κομμουνιστών τον Δεκέμβριο του 1944, δεύτερον, οι λόγοι για την υπογραφή της Συνθήκης της Βάρκιζας, τρίτον, το διεθνές πλαίσιο του ελληνικού εμφυλίου πολέμου, τέταρτον, το διεθνές πολιτικό περιεχόμενο των εσωκομματικών συγκρούσεων στο ΚΚΕ από το 1948 και ύστερα και, τέλος, η συνολική αλληλεπίδραση ΕΣΣΔ - ΚΚΕ καθ’ όλη την περίοδο 1944 - 1952 σε επίπεδο πολιτικών αρχών.

Στις σελίδες του βιβλίου περιέχονται επίσης ορισμένες βιογραφικές πληροφορίες βασικών στελεχών του ΚΚΕ της περιόδου (από τους φακέλους τους στην Κομμουνιστική Διεθνή ή από τα αρχεία του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης), καθώς επίσης και κάποιες στενογραφημένες συνομιλίες της Κεντρικής Επιτροπής του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας. Τέλος, υπάρχουν σύντομα βιογραφικά (προσωπογραφίες) για βασικές προσωπικότητες της περιόδου, ηγέτες και στελέχη του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος και της ΕΣΣΔ.

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ

 
© Copyright 2011 - 2024 Στύξ - Ανεξάρτητη Πολιτισμική και Πολιτική Εφημερίδα της Βόρειας Πελοποννήσου