Loading...

Κατηγορίες

Κυριακή 08 Μάι 2022
Ο ματωμένος Μάης του ’36: Μνήμη και διδάγματα
Κλίκ για μεγέθυνση

 

 

Γράφει ο Νίκος Μόττας

“Μέρα μαγιού μου μίσεψες, μέρα μαγιού σε χάνω,
άνοιξη γιέ π’ αγάπαγες κι’ ανέβαινες επάνω”.

Γιάννης Ρίτσος, Επιτάφιος

Μάης 1936. Ημερομηνία-σταθμός για την ιστορία του ελληνικού εργατικού κινήματος. Η χώρα βιώνει πρωτοφανείς στιγμές αγωνιστικής έξαρσης. Απεργιακές κινητοποιήσεις, οι οποίες έχουν ξεκινήσει από τον Απρίλη, παίρνουν σταδιακά τα χαρακτηριστικά μιας λαϊκής εξέγερσης η οποία έρχεται αντιμέτωπη με τη βαρβαρότητα του φασιστικού Μεταξικού καθεστώτος.

Το επίκεντρο των λαϊκών διαδηλώσεων είναι η Θεσσαλονίκη όπου, από το Μάρτη, ξεσπούν απεργίες σε διάφορους κλάδους εξαιτίας των άθλιων όρων και συνθηκών εργασίας. Στις 29 Απρίλη οι καπνεργάτες κυρήσσουν απεργία διαρκείας προβάλλοντας, μεταξύ άλλων, αιτήματα για καλύτερα μεροκάματα, βελτίωση των παροχών του Ταμείου ασφαλίσεως καπνεργατών κ.α. Οι κινητοποιήσεις τους προκαλούν κύμα αλληλεγγύης και εργατικού ξεσηκωμού. Μέχρι την πρωτομαγιά του 1936 οι απεργίες επεκτείνονται και σε άλλες πόλεις, απ’ τις Σέρρες και το Βόλο μέχρι την Καρδίτσα και την Αθήνα. Στις 7 του Μάη η απεργία έχει πλέον λάβει πανελλαδικό χαρακτήρα με την συμμετοχή δεκάδων χιλιάδων εργατών. Το Μεταξικό κράτος βίας και τρομοκρατίας έχει πλέον ένα και μόνο στόχο: τη με κάθε τρόπο διάλυση των απεργών.

Στις 8 Μάη έφιπποι χωροφύλακες επιτίθενται σε απεργιακή συγκέντρωση και αρχίζουν να πυροβολούν ενάντια στο πλήθος. Την επόμενη- σημαδιακή- μέρα, η ΓΣΕΕ κηρύσσει 24ωρη απεργία. Η κυβέρνηση επιστρατεύει πλήθος κλάδους (σιδηροδρομικούς, τροχιοδρομικούς, ηλεκτρολόγους κα) αλλά χωρίς αποτέλεσμα: οι απεργοί αγνοούν την επιστράτευση και τις τρομοκρατικές απειλές του Μεταξά και πραγματοποιούν μαζικότατη, πρωτοφανή για τα τότε δεδομένα, απεργιακή συγκέντρωση με επίκεντρο τη Θεσσαλονίκη. Την ώρα που η απεργία παίρνει το χαρακτήρα λαϊκής εξέγερσης ενάντια στο φασιστικό καθεστώς, ο Μεταξάς μετατρέπει την πόλη σε στρατοκρατούμενη περιοχή με ακροβολισμένους χωροφύλακες και στρατιώτες σε κάθε γωνιά και κτίριο.

Η σύγκρουση δεν θ’ αργήσει να έρθει. Η πανεργατική συγκέντρωση της 9ης Μάη δέχεται δολοφονική επίθεση. Πρώτος νεκρός ο εργάτης Τάσος Τούσης, στη διασταύρωση των δρόμων Συγγρού και Πτολεμαίων, μπροστά στο ξενοδοχείο «Μητρόπολις». Οι σύντροφοι του τοποθετούν το άψυχο σώμα του σε μια πόρτα που έχουν ξηλώσει από διπλανό γιαπί. Σε εκείνο το σημείο τον βρίσκει η μητέρα του – η συγκλονιστική φωτογραφία του θρήνου της δημοσιεύεται την επόμενη μέρα στο «Ριζοσπάστη». Η τραγική αυτή εικόνα θα αποτυπωθεί στο μυαλό του νεαρού τότε Γιάννη Ρίτσου και θα του εμπνεύσει το αθάνατο ποίημα, πνευματικό «κειμήλιο» ενός ολόκληρου λαού, τον «Επιτάφιο».

Οι δολοφονικές επιθέσεις της χωροφυλακής και του στρατού δε μπορούν να εμποδίσουν τη διαδήλωση, ενώ πλήθος λαού – ακόμη και στρατιώτες που αρνούνται να πυροβολήσουν — ενώνεται με τους απεργούς. Το σύνθημα «κάτω ο φασισμός» δονεί την πόλη. Η εργατική τάξη θρηνεί 9 νεκρούς (άλλες πληροφορίες κάνουν λόγο για 12) ενώ οι τραυματίες ανέρχονται σε εκατοντάδες.

Την επόμενη μέρα, η κηδεία των νεκρών εργατών μετατρέπεται σε άλλη μια λαϊκή διαδήλωση – ένα τεράστιο πλήθος 200.000 ανθρώπων τιμούν τα θύματα του αιματοβαμμένου μεταξικού καθεστώτος. Τις επόμενες ώρες ακολουθεί όργιο διωγμών και συλλήψεων, ενώ στρατιωτικές δυνάμεις καταπλέουν στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης με σκοπό την «επιβολή της τάξης». Στις 13 Μάη άλλη μια πανελλαδική πανεργατική απεργία λαμβάνει χώρα και χιλιάδες λαού καταγγέλουν τις δολοφονικές επιθέσεις των δυνάμεων ασφαλείας. Η κυβέρνηση Μεταξά, κάτω από τη λαϊκή πίεση και τις καταγγελίες συνδικαλιστικών οργανώσεων και κομμάτων της αντιπολίτευσης, μοιράζει ψευδαισθήσεις πως τα αιτήματα των εργατών θα ικανοποιηθούν. Μόνο που ο Μεταξάς, η ελληνική αστική τάξη (των Μποδοσάκηδων, των Χατζηκυριάκων, των Κανελλόπουλων και των λοιπών πλουτοκρατών της εποχής), το Παλάτι και οι ιμπεριαλιστές σύμμαχοι τους είχαν άλλα πράγματα στο μυαλό τους…

Στις 4 Αυγούστου η κρατική εξουσία του φασίστα πρωθυπουργού απεκδύεται του κοινοβουλευτικού της μανδύα και καταλύει τη «δημοκρατία», κηρύσσοντας δικτατορία. Ακολουθεί όργιο διώξεων και φυλακίσεων κομμουνιστών (μεταξύ αυτών και ο ΓΓ του ΚΚΕ Νίκος Ζαχαριάδης) και δημοκρατικών αγωνιστών που αργότερα θα παραδοθούν απ’ το Μεταξικό καθεστώς στους γερμανούς κατακτητές.

Από τον αστικό κοινοβουλευτισμό στην… 4η Αυγούστου

«Ο Μεταξάς είναι ο πιο ραφιναρισμένος φασίστας
με καθαρά χιτλερικό, φασιστικό πρόγραμμα».

«Ριζοσπάστης», 6 Μάρτη 1936

Ο Μάης του 1936, αυτή η λαμπρή σελίδα της ιστορίας του ελληνικού εργατικού κινήματος που πνίγηκε στο αίμα, θα μπορούσε, πιθανότατα, να αποτελέσει την αρχή του τέλους της διακυβέρνησης της χώρας από τον Ι. Μεταξά εφόσον τα αστικά κόμματα της εποχής ανταποκρίνονταν στο κάλεσμα της ΚΕ του ΚΚΕ η οποία σε απόφαση της τόνιζε: «Ο δολοφόνος Μεταξάς, εκπρόσωπος των πιο τρομοκρατικών, πλουτοκρατικών κύκλων, του βασιλιά και της φασιστικής στρατοκρατίας, επιταχύνει τις προσπάθειές του για να εγκαθιδρύσει στην Ελλάδα μοναρχοφασιστική δικτατορία» («Το ΚΚΕ- Επίσημα κείμενα», Σύγχρονη Εποχή, τόμος 4ος, σελ. 373).

Το ΚΚΕ είχε πολλαπλώς τονίσει τον κίνδυνο εγκαθίδρυσης μοναρχοφασιστικού δικτατορικού καθεστώτος. Στις 28 Μάρτη 1936, λίγες βδομάδες μετά τη δολοφονία από την αστυνομία του φοιτητή ιατρικής Α.Σωτηριάδη, σε μανιφέστο του το ΚΚΕ σημείωνε: «Εργαζόμενοι! Μπρος στα μάτια σας, κάτω από τη σκέπη της μοναρχίας, εξυφαίνεται η πιο αντιλαϊκή, η πιο άτιμη, η πιο εγκληματική συνωμοσία. Αρχηγός της συνωμοσίας αυτής είναι ο Μεταξάς. Συνεργάτες του και συνένοχοι του είναι όλα τα πλουτοκρατικά κόμματα, από τα αντιβενιζελικά που πλειοδοτούν στα αντιλαϊκά μέτρα και σχέδια της κυβέρνησης, ίσαμε τα βενιζελικά, που στηρίζουν την κυβέρνηση και την αντιλαϊκή πολιτική της». (Μάκη Μαϊλη, «Από την 4η Αυγούστου ως τις μέρες μας», Σύγχρονη Εποχή, σελ. 14). Την ίδια στιγμή, παρά τα δημοσιεύματα του Τύπου για τον κίνδυνο δικτατορικής λύσης, ο κεντρώος ηγέτης του κόμματος των φιλελευθέρων Θεμιστοκλής Σοφούλης δήλωνε: «Ο κ. Πρωθυπουργός δεν σκέπτεται τοιούτον τι. Περί αυτού είμαι πεπεισμένος και ο κόσμος πρέπει να ησυχάση και να μη δίδη πίστιν εις τοιαύτας σκοπίμους διαδόσεις».

Οι αστικές πολιτικές δυνάμεις γύρισαν την πλάτη στο ΚΚΕ και ο Μεταξάς – που αναρριχήθηκε στην εξουσία με την στήριξη τους – απεκδύθηκε πλήρως το κοινοβουλευτικό του προσωπείο, φανερώνοντας το πραγματικό του πρόσωπο. Ποιό πρόσωπο; Αυτό του – σύμφωνα με τον Μπρεχτ — «πιο ωμού, πιο καταπιεστικού, πιο θρασύ, πιο δόλιου καπιταλισμού», του Φασισμού. Το καθεστώς Μεταξά, αυτό που σήμερα υμνεί η εγκληματική, ναζιστική Χρυσή Αυγή, γεννήθηκε απ’ τη μήτρα της αστικής εξουσίας, του εκμεταλλευτικού συστήματος, της δικτατορίας του Κεφαλαίου. Ο ίδιος ο Μεταξάς δεν έκρυβε το χαρακτήρα της 4ης Αυγούστου (οι επισημάνσεις δικές μας): «Εστηρίξαμεν το αστικόν καθεστώς της Ελλάδος και του εδώσαμεν να εννοήσει ότι το πρώτον καθήκον ενός τιμίου και πραγματικού πατριωτικού αστικού κόσμου, είναι, το να είναι αλληλέγγυος με τους δύο κλάδους, τον κόσμον τον εργατικόν και τον κόσμον τον αγροτικόν και εζητήσαμεν από τους αστούς, από τους βιομήχανους… θυσίας τας οποίας ο αστικός κόσμος μας τας έδωσε προθύμως» (Σπ. Λιναρδάτου, «4η Αυγούστου», «Π.Λ.Ε.», 1967).

Ποιό είναι, λοιπόν, το συμπέρασμα; Πως η εργατική τάξη, ο εργαζόμενος λαός, τα λαϊκά στρώματα, οφείλουν να στηριχθούν μονάχα στις δικές τους δυνάμεις. Γνωρίζοντας πως στην κορύφωση της ταξικής πάλης, η αστική εξουσία, η εξουσία του Κεφαλαίου, θα κάνει τα πάντα προκειμένου να διασφαλίσει τα συμφέροντα της. Στηρίζοντας ακόμη και «Μεταξάδες» όπως έκανε κατά το παρελθόν. Ο Μάης του ’36 και όσα ακολούθησαν αποτελούν παρακαταθήκη για το ελληνικό εργατικό κίνημα και πολύτιμη πηγή διδαγμάτων για τις νέες γενιές.

Πρόταση: Μάκης Μαϊλης, «Ο αστικός πολιτικός κόσμος και η 4η Αυγούστου», Κομμουνιστική Επιθεώρηση, 2001 Τεύχος 4.

πηγη: https://atexnos.gr

 
© Copyright 2011 - 2024 Στύξ - Ανεξάρτητη Πολιτισμική και Πολιτική Εφημερίδα της Βόρειας Πελοποννήσου