Loading...

Κατηγορίες

Τετάρτη 03 Μάρ 2021
Νικόλαος Πολίτης, ο «πατέρας» της λαογραφίας
Κλίκ για μεγέθυνση

 

 
 
 
 

Ο Νικόλαος Πολίτης (Καλαμάτα, 3 Μαρτίου 1852 – Αθήνα, 12 Ιανουαρίου 1921) θωρείται ως ο πρόδρομος της επιστήμης της λαογραφίας στην Ελλάδα. Λαογράφος, καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Από τα μαθητικά του χρόνια αναπτύσσεται το έντονο ενδιαφέρον του για το λαϊκό βίο. Μαθητής γυμνασίου ακόμη, δημοσιεύει λαογραφικές μελέτες στα περιοδικά Ευτέρπη και Πανδώρα. Σπούδασε φιλολογία και νομικά, και έγινε μέλος του Φιλολογικού Συλλόγου Παρνασσός. Εξέδωσε με τον Σπυρίδωνα Λάμπρου τα “Νεοελληνικά Ανάλεκτα Παρνασσού”. Συνδέθηκε φιλικά με τον βυζαντινολόγο Κάρλ Κρουμπάχερ. Εργάστηκε στην Βιβλιοθήκη της Βουλής και κατέλαβε θέσεις στο Υπουργείο Παιδείας. Εισηγήθηκε την διδασκαλία της δημοτικής στα σχολεία. Το 1890 έγινε καθηγητής Μυθολογίας και Ελληνικής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, του οποίου διετέλεσε και πρύτανης. Το 1908 ίδρυσε την Ελληνική Λαογραφική Εταιρεία, το 1909 εξέδωσε το περιοδικό “Λαογραφία” και το 1918 ίδρυσε το Λαογραφικό Αρχείο. Σημαντικότερα έργα του είναι: “Μελέται περί του βίου και της γλώσσης του ελληνικού λαού” και “Εκλογαί από τα τραγούδια του ελληνικού λαού”.

Τίτλοι στη βάση Βιβλιονέτ

  • (2014)Μελέται περί του βίου και της γλώσσης του ελληνικού λαού, Πελεκάνος
  • (2014)Μελέται περί του βίου και της γλώσσης του ελληνικού λαού, Πελεκάνος
  • (2014)Μελέται περί του βίου και της γλώσσης του ελληνικού λαού, Πελεκάνος
  • (2014)Μελέται περί του βίου και της γλώσσης του ελληνικού λαού, Πελεκάνος
  • (2013)Μελέται περί του βίου και της γλώσσης του ελληνικού λαού: Παραδόσεις, Πελεκάνος
  • (2013)Μελέται περί του βίου και της γλώσσης του ελληνικού λαού: Παραδόσεις, Πελεκάνος
  • (2013)Οι παραδόσεις του ελληνικού λαού, Α’, Δημοσιογραφικός Οργανισμός Λαμπράκη
  • (2013)Οι παραδόσεις του ελληνικού λαού, Β’, Δημοσιογραφικός Οργανισμός Λαμπράκη
  • (2012)Παραδόσεις, Γράμματα
  • (1998)Μελέται περί του βίου και της γλώσσης του ελληνικού λαού: Παραδόσεις, Ι, Βιβλιόραμα
  • (1998)Μελέται περί του βίου και της γλώσσης του ελληνικού λαού: Παραδόσεις, ΙΙ, Βιβλιόραμα
  • (1998)Μελέται περί του βίου και της γλώσσης του ελληνικού λαού: Παροιμίαι, IV, Βιβλιόραμα
  • (1998)Μελέται περί του βίου και της γλώσσης του ελληνικού λαού: Παροιμίαι, Ι, Βιβλιόραμα
  • (1998)Μελέται περί του βίου και της γλώσσης του ελληνικού λαού: Παροιμίαι, ΙΙ, Βιβλιόραμα
  • (1998)Μελέται περί του βίου και της γλώσσης του ελληνικού λαού: Παροιμίαι, ΙΙΙ, Βιβλιόραμα
  • (1985)Λαογραφικά σύμμεικτα Δ’, Ακαδημία Αθηνών

Μεταφράσεις

  • (2001)Novalis, 1772-1801, Ύμνοι στη νύχτα και άλλα ποιήματα, Διάττων
  • (1997)Von Falke, Jacob, 1825-1897, Ελλάς, Δημιουργία

Λοιποί τίτλοι

  • (2013)Συλλογικό έργο, Δημοτικά τραγούδια, Πελεκάνος [ανθολόγηση, επιμέλεια]
  • (2010)Συλλογικό έργο, Δημοτικά τραγούδια, Πελεκάνος [ανθολόγηση, επιμέλεια]
  • (2002)Συλλογικό έργο, Εκλογαί από τα τραγούδια του ελληνικού λαού, Εκάτη [ανθολόγηση, επιμέλεια]
  • (2001)Συλλογικό έργο, Δημοτικά τραγούδια, Καλοκάθη [ανθολόγηση, επιμέλεια]
  • (1992)Συλλογικό έργο, Γνωστοί ποιηταί δημοτικών ασμάτων, Ελεύθερη Σκέψις [ανθολόγηση, επιμέλεια]
  • (1991)Συλλογικό έργο, Εκλογή από τα τραγούδια του ελληνικού λαού, Γράμματα [ανθολόγηση, επιμέλεια]
  • (1991)Συλλογικό έργο, Εκλογή από τα τραγούδια του ελληνικού λαού, Γράμματα [ανθολόγηση, επιμέλεια]
  • Συλλογικό έργο, Δημοτικά τραγούδια, Δαμιανός [ανθολόγηση, επιμέλεια]
  • Συλλογικό έργο, Δημοτικά τραγούδια, Πέλλα [ανθολόγηση, επιμέλεια]

*************************************************************

Ο Μ. Αλεξιάδης γράφει για τη σημαντική προσφορά ενός εκ των κορυφαίων ελλήνων επιστημόνων στην οργάνωση, στην έρευνα και στη μελέτη της λαϊκής παράδοσης

Νικόλαος Γ. Πολίτης, ο «πατέρας» της λαογραφίας

 

Συμπληρώθηκαν αυτές τις μέρες 79 χρόνια από τον θάνατο (12 Ιανουαρίου 1921) του Νικολάου Γ.Πολίτη, ιδρυτή και θεμελιωτή της επιστημονικής Λαογραφίας στην Ελλάδα. Προ μηνός συμπληρώθηκαν επίσης 90 χρόνια από την ίδρυση (1909) της Ελληνικής Λαογραφικής Εταιρείας και την έκδοση του περιοδικού συγγράμματός της «Λαογραφία».

Ο Πολίτης, γαλουχημένος με τα πρώτα μηνύματα της συλλογής «Ελληνικών δημοτικών τραγουδιών» του γάλλου φιλέλληνα Claude Fauriel (έτη έκδοσης 1824 -1825) και ερεθισμένος, ψυχολογικά, από τη γνωστή θεωρία του Γερμανού Jakob Philipp Fallmerayer, έδειξε πολύ ενωρίς την κλίση και το ενδιαφέρον του προς την κιβωτό της λαϊκής παράδοσης, στη μελέτη της οποίας αφιέρωσε τη ζωή του.

Το 1884 εισάγει, για πρώτη φορά, τον όρο «Λαογραφία» (για την ονομασία της νέας Επιστήμης) και το 1887, ως τμηματάρχης του υπουργείου Παιδείας, απηύθυνε εγκύκλιο στους έλληνες εκπαιδευτικούς και τους προέτρεπε να συγκεντρώσουν «λαογραφικό» υλικό. Το υλικό αυτό εχρησιμοποίησε κατόπιν στις εργασίες του, σχηματίζοντας παράλληλα τους πρώτους πυρήνες ενός άτυπου Λαογραφικού Αρχείου.

Το 1899 εξέδωσε τον πρώτο τόμο των «Παροιμιών» του (εκδόθηκαν συνολικά τέσσερις τόμοι ως το 1902, αλλά το έργο δεν ολοκληρώθηκε). Το 1904 εδημοσίευσε τους δύο τόμους ­ο πρώτος αποτέλεσε το coprus, ο δεύτερος τον εντυπωσιακό σχολιασμό των «Παραδόσεων», ο οποίος όμως δυστυχώς δεν ολοκληρώθηκε σε έναν τρίτο ή ενδεχομένως και τέταρτον τόμο. Τα έργα αυτά ανέδειξαν τον Νικόλαο Γ. Πολίτη σε έναν από τους μεγαλύτερους λαογράφους διεθνώς, όπως παρατηρούσε ο μαθητής του Στίλπων Κυριακίδης, γιατί εμφανίζουν τη Λαογραφία εξελιγμένη συγκριτική επιστήμη, που έχει ως στόχο της τη μελέτη και την ερμηνεία των λαϊκών εκδηλώσεων. Και ένα μέρος από τις εκδηλώσεις αυτές αποτελούν συνέχεια ή διαδοχή κοινωνικών δεδομένων, που προηγήθηκαν σε παλαιότερα βιώματα του ελληνικού λαού. Ο Κωστής Παλαμάς (σύγχρονός του) εσημείωνε ότι η μελέτη των «Παροιμιών» θα βοηθήσει στη σύνταξη μεγάλης συνθετικής εργασίας για την ελληνική «ψυχή», και χαρακτήρισε τις «Παραδόσεις» του Πολίτη «πολυτίμητο βιβλίο» και «δίτομο θησαυρό».

Το 1907 ο Πολίτης πρόσθεσε στην πανεπιστημιακή του διδασκαλία και μαθήματα «Λαογραφίας».

Δύο χρόνια αργότερα (1909), με τη συμπαράσταση σημαντικών επιστημόνων και λογοτεχνών της εποχής, ίδρυσε την «Ελληνική Λαογραφική Εταιρεία», το πρώτο επιστημονικό Ιδρυμα για την ανάπτυξη και προαγωγή των λαογραφικών ερευνών και σπουδών, που σχετίζονται με τον ελληνικό λαό και τους γειτονικούς επίσης λαούς της χερσονήσου του Αίμου, σε συγκριτική βάση.

Στον πρώτο τόμο του «Δελτίου» της Εταιρείας «Λαογραφία» εδημοσίευσε το προγραμματικό ομώνυμο άρθρο του, στο οποίο επισημοποίησε το όνομα της νέας Επιστήμης και παράλληλα καθόρισε τα όρια και το περιεχόμενό της.

Ο Νικόλαος Πολίτης ίδρυσε το 1914 και την «Εθνική Μουσική Συλλογή» με σκοπό την έρευνα και τη μελέτη της παραδοσιακής μας μουσικής και εδημοσίευσε το ίδιο έτος το πολυσυζητημένο βιβλίο του «Εκλογαί από τα τραγούδια του Ελληνικού λαού». (Το βιβλίο αυτό, όπως είναι γνωστό, δέχθηκε κριτική πηγών και κειμένων από τον Γιάννη Αποστολάκη (1929) ­ και όχι μόνο ­, αλλά σήμερα, μια νηφαλιότερη επανεκτίμηση, τείνει να δικαιώσει τον εκδότη τους.)

Στο έργο του Πολίτη εξετάζονται όλα τα θέματα της Ελληνικής Λαογραφίας. Αρχικές επιστημονικές κατευθύνσεις του είναι η αρχαία και η βυζαντινή παράδοση και στη συνέχεια η διεθνής συγκριτική έρευνα, για μία «ανθρωπολογική» κατανόηση των λαϊκών εθίμων και δοξασιών, όπως επισήμανε ο καθηγητής Δημήτριος Λουκάτος.

Ο Ν. Γ. Πολίτης έζησε σε μια ­ εθνικά δύσκολη ­ εποχή, και εξέτασε με επιστημονική γνώση και υποδειγματική λεπτομέρεια τις πτυχές της ελληνικής λαϊκής ζωής διαλύοντας «τη σκοτεινιά ενός αντιδραστικού ιδεολογικού κατεστημένου, με το φως και την ιστορική αλήθεια του λαϊκού πολιτισμού», κατά την παρατήρηση του καθηγητή Μιχάλη Μερακλή. Παράλληλα επροκάλεσε το ενδιαφέρον επιστημόνων και λογίων για τη Λαογραφία, με αποτέλεσμα τη σύσταση τοπικών «Εταιρειών» και την ίδρυση περιοδικών με λαογραφική έρευνα του τόπου τους, όπως υπογράμμιζε ο αείμνηστος Γεώργιος Μέγας.

Από την πλευρά της Ιστορίας των Επιστημών στην Ελλάδα πιστεύω ότι ο Νικόλαος Γ. Πολίτης καταλαμβάνει μία από τις πρώτες θέσεις στη σειρά των προσωπικοτήτων του αιώνα που έφυγε. Μπορεί να έζησε ένα μεγάλο μέρος του 19ου αιώνα, όμως το κύριο και σπουδαιότερο έργο το πραγματοποίησε στις πρώτες δεκαετίες του 20ού. Ο Πολίτης ανήκει στις μεγάλες προσωπικότητες του 20ού αιώνα, όχι μόνο γιατί ίδρυσε και θεμελίωσε μια νέα επιστήμη, τη Λαογραφία, αλλά και γιατί με το έργο του άνοιξε δρόμους, για να τους συνεχίσουν οι νεότεροι.

Ο κ. Μηνάς Αλεξιάδης είναι καθηγητής Λαογραφίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.

 
© Copyright 2011 - 2024 Στύξ - Ανεξάρτητη Πολιτισμική και Πολιτική Εφημερίδα της Βόρειας Πελοποννήσου