Loading...

Κατηγορίες

Παρασκευή 15 Ιαν 2021
Μαρτίνος Ζαχαρίας
Κλίκ για μεγέθυνση

 

Μαρτίνος Ζαχαρίας
Grosso minted by Martino Zaccaria.jpg
Γενικές πληροφορίες
Θάνατος 17  Ιανουαρίου 1345
Σμύρνη
Χώρα πολιτογράφησης Δημοκρατία της Γένοβας
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα πολιτικός
διπλωμάτης
Οικογένεια
Σύζυγος Μαρία Γκίζι
Ζακλίν ντε λα Ρος
Τέκνα Βαρθολομαίος Ζαχαρίας
Κεντυρίων Α΄ Ζαχαρίας
Γονείς Παλαιολόγος Ζαχαρίας
Αδέλφια Βενέδικτος Β΄ Ζαχαρίας
Οικογένεια Οικογένεια Ζαχαρία
Στρατιωτική σταδιοδρομία
Βαθμός/στρατός ναύαρχος
Αξιώματα και βραβεύσεις
Αξίωμα Βαρώνος της Χαλανδρίτσας
Δεσπότης (Χίος)
Βαρώνος της Βελίγοστης

Ο Μαρτίνος Ζαχαρίας (πέθανε στις 15 Ιανουαρίου 1345), μικτής Γενουατικής και Βυζαντινής καταγωγής ήταν ηγεμόνας της Χίου (1314 - 1329), Βαρόνος της Βελιγοστής (1311 - 1345) και Βαρώνος στο ήμισυ της Χαλανδρίτσας (1316 - 1345) στο Πριγκιπάτο της Αχαΐας. Διακρίθηκε σε μάχες εναντίον των Τουρκικών αρμάδων στο Αιγαίο Πέλαγος και δέχτηκε τον τίτλο του "βασιλιά και δεσπότη της Μικράς Ασίας" από τον τιτλούχο Λατίνο Αυτοκράτορα Φίλιππο Α΄ του Τάραντα. Εξέπεσε από την ηγεμονία της Χίου από μια Βυζαντινή αποστολή (1329) και φυλακίστηκε στην Κωνσταντινούπολη μέχρι το 1337. Ο Μαρτίνος Ζαχαρίας επέστρεψε στην Ιταλία και διορίστηκε απεσταλμένος της Γένοβας στην Αγία Έδρα. Διορίστηκε (1343) διοικητής της παπικής μεραρχίας στην Σταυροφορία της Σμύρνης εναντίον του Ουμούρ Μπέι εμίρη του Αιντίν και συμμετείχε στην επιδρομή της Σμύρνης τον Οκτώβριο του 1344. Σκοτώθηκε με πολλούς άλλους ευγενείς σε μια Τουρκική επίθεση (17 Ιανουαρίου 1345).

Κληρονόμος της Χίου

Ο Μαρτίνος Ζαχαρίας ήταν γόνος της Γενοβέζικης Οικογένειας Ζαχαρία, πατέρας του ήταν ο Παλαιολόγος Ζαχαρίας (ή ο Νικολίνο Ζαχαρίας) και παππούς του (ή θείος του) ο Βενέδικτος Α΄ Ζαχαρίας, Κύριοι της Χίου και Κύριοι Παλαιάς και Νέας Φώκαιας.[1] Ο Βενέδικτος Α΄ κατέλαβε την Χίο από τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία (1304), με την πρόφαση ότι το νησί ήταν ευάλωτο στις Τουρκικές επιθέσεις. Ο αδύναμος Αυτοκράτορας Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος τον αναγνώρισε Κύριο της Χίου για διάστημα 10 ετών, και η θητεία του θα ανανεωνόταν στην συνέχεια ανά 5 χρόνια.[2][3] Ο Βενέδικτος Α΄ πέθανε το 1307· τον διαδέχτηκε ο γιος του Παλαιολόγος Ζαχαρίας και όταν πέθανε και ο ίδιος (1314), η ηγεμονία πέρασε στους δυο γιους του (η εξαδέλφους του): Μαρτίνο Ζαχαρία και Βενέδικτο Β΄ Ζαχαρία.[4][5] Η Χίος ήταν ένα μικρό, αλλά πλούσιο νησί, με ετήσιο εισόδημα 200.000 χρυσά Υπέρπυρα. Τα επόμενα χρόνια ο Μαρτίνος κυβερνούσε ένα βασίλειο, στο οποίο ανήκαν πολλά μικρά νησιά δυτικά από την Μικρά Ασία, όπως η Σάμος και η Κως.[6][7]

Σημαντικές επιτυχίες επί των Τούρκων

 
Χάρτης του Αιγαίου Πελάγους

Ο Μαρτίνος και ο Βενέδικτος σαν κύριοι της Χίου πολέμησαν με μαχητικότητα εναντίον των Τούρκων πειρατών, που έκαναν την εμφάνισή τους στο Αιγαίο στις αρχές του 14ου αιώνα. Μετά την κατάληψη της Εφέσου από το Εμιράτο του Μεντεσέ (1304), οι Γενουάτες της Χίου ξεκίνησαν σκληρές επιδρομές στα νησιά του Αιγαίου. Το εμιράτο του Αϊδινίου αναδείχτηκε σύντομα σαν το πιο ισχυρό Τουρκικό κρατίδιο, ιδιαίτερα υπό την ηγεμονία του Ουμούρ Μπέι, ενώ η οικογένεια Ζαχαρία και οι Ιωαννίτες Ιππότες της Ροδου έγιναν οι πιο σκληροί αντίπαλοι των Τούρκων πειρατών.[8][9] Οι Ζαχαρία είχαν χιλιάδες άνδρες πεζικό, εκατοντάδες ιππείς και πολλές γαλέρες σε συνεχή εγρήγορση.[10] Η Ακρόπολη της Σμύρνης στις Ανατολικές ακτές έπεσε στους Αϊδινίδες, αλλά οι Ζαχαρία εξακολουθούσαν να έχουν στην κατοχή τους την κάτω πόλη, μέχρι την κατάληψή της από τον Ουμούρ Μπέι (1329).[11] Ο Μαρτίνος Ζαχαρίας συμμετείχε το 1319 με επτά πλοία σε έναν στόλο Ιωαννιτών που συνέτριψαν έναν στόλο Αϊδινιδών από την Έφεσο.[12] Την εποχή που τελείωνε η ηγεμονία του Μαρτίνου στην Χίο (1329), είχε αιχμαλωτίσει ή θανατώσει πάνω από 10.000 Τούρκους στρατιώτες και δέχτηκε τεράστια ποσά σε λύτρα για να μην τους επιτεθεί.[13] Οι σύγχρονοι Λατίνοι συγγραφείς τον ύμνησαν σε τεράστιο βαθμό για τα κατορθώματά του, γράφοντας "ούτε άνδρας, ούτε γυναίκα, ούτε γάτα, ούτε κανένα άλλο ζωντανό δεν μπορούσε να παραμείνει στα νησιά".[14] Με παρέμβαση του Μαρτίνου Ζαχαρία σταμάτησε η ανταλλαγή σκλάβων στην Αλεξάνδρεια και για την πράξη του αυτή ο Πάπας Ιωάννης ΚΒ΄ τον συνεχάρη. Ο πάπας του έδωσε την άδεια να κάνει ελεύθερο εμπόριο μαστίχας στην Αίγυπτο με μοναδική εξαίρεση τους Μαμελούκους και μάλιστα του πρότεινε να γίνει αρχηγός του Λατινικού στόλου στο Αιγαίο.[15]

Βαρόνος της Χαλανδρίτσας και της Βελιγοστής

Η αξία του Μαρτίνου Ζαχαρία αυξήθηκε σημαντικά όταν κέρδισε μεγάλες βαρονίες στο πριγκιπάτο της Αχαΐας. Λίγο μετά το 1316 αγόρασε τα δικαιώματα στη βαρονία της Χαλανδρίτσας από τον Αιμόν ντε Ρανς, που είχε πεθάνει πρόσφατα ο αδελφός του και συγκυβερνήτης και ήθελε να επιστρέψει στην πατρίδα του. Ο Μαρτίνος Ζαχαρίας είχε μάλλον την μισή βαρονία, η υπόλοιπη μισή καταγράφεται -όπως φαίνεται σε ένα έγγραφο του 1324- στον Πιέτρο νταλε Κάρτσερι. Ο Μαρτίνος πρόσθεσε νέα εδάφη και τίτλους, όταν νυμφεύτηκε τη Ζακλίν ντε Λα Ρος, κόρη του Ρεϋνάλδου ντε λα Ρος από τον κλάδο του Οίκου ντε Λα Ρος, που κυβερνούσε την ενωμένη βαρονία της Βελιγοστής με την Τροιζήνα. Έγινε καγκελάριος στο Δουκάτο των Αθηνών και Τριτημόριος της Εύβοιας.[16][17][18]

Σε νόμισμά του, ο Μαρτίνος αναφέρεται ως "βαρώνος Βελιγοστής και Δαμαλά". Ο Φίλιππος Α΄ του Τάραντα ως τιτουλάριος Λατίνος αυτοκράτορας της Κωνσταντινούπολης τον αναγνώρισε "βασιλιά και δεσπότη της Μικράς Ασίας" και του έδωσε τη Χίο, τη Σάμο, την Κω και τη Λέσβο, που αποτελούσαν ενιαίο τμήμα της Λατινικής Αυτοκρατορίας σύμφωνα με την Συνθήκη του Βιτέρμπο. Του έδωσε επίσης την Ικαρία, την Τένεδο, τις Οινούσσες και τα Νησιά του Μαρμαρά. Η κατοχή όλων αυτών των νησιών ήταν σχεδόν συμβολική για τον Μαρτίνο: εκτός των τριών πρώτων νησιών που ήδη τα ήλεγχε, στα άλλα την πραγματική εξουσία την είχαν οι Βυζαντινοί και οι Οθωμανοί. Ο Φίλιππος Α΄ σε αντάλλαγμα του ζήτησε 500 ιππείς για να ανακτήσει την Κωνσταντινούπολη· ο Μαρτίνος τους υποσχέθηκε, αλλά δεν μπόρεσε να τους συγκεντρώσει.[19][20][21]

Ένταση με τους Βυζαντινούς

 
Οικογενειακό δέντρο της Οικογένειας Ζαχαρία

Οι καλές σχέσεις που είχε ο Μαρτίνος Ζαχαρίας με τον τιτουλάριο Λατίνο Αυτοκράτορα προκάλεσαν ανησυχία στην Αυλή της Κωνσταντινούπολης, αλλά χωρίς επιπτώσεις, καθώς ο Ανδρόνικος Β΄ ανανέωσε άλλες δύο φορές την ηγεμονία του στη Χίο (1324, 1327), ενώ ο Μαρτίνος συμμετείχε στις διαπραγματεύσεις των Βυζαντινών με τη Δημοκρατία της Βενετίας.[22] Την ίδια εποχή η συμπεριφορά του Μαρτίνου άρχισε να γίνει όλο και πιο προκλητική: έδιωξε τον αδελφό του και συγκυβερνήτη Βενέδικτο από το νησί και έκοψε νέα νομίσματα, μόνο με το δικό του όνομα.[23][24]

Στον Ρωμαϊκό θρόνο ανέβηκε ο νέος και δυναμικός εγγονός του Ανδρόνικου Β΄, ο Ανδρόνικος Γ΄ Παλαιολόγος, (1328). Αυτό έφερε μία σημαντική αλλαγή στις σχέσεις του Μαρτίνου με τους Βυζαντινούς. Ο ευγενής από την Χίο Λέων Καλόθετος συνάντησε τον Αυτοκράτορα και τον Μεγάλο λογοθέτη του Ιωάννη Καντακουζηνό και τους πρότεινε να ανακτήσουν το νησί. Ο Ανδρόνικος Γ΄ συμφώνησε. Με το πρόσχημα της κατασκευής από τον Μαρτίνο ενός νέου κάστρου στη Χίο χωρίς την άδεια του Αυτοκράτορα, ο Ανδρόνικος Γ΄ διέταξε τον Μαρτίνο να διακόψει την ανέγερση του κάστρου και να έρθει να τον βρει στην Κωνσταντινούπολη να συζητήσουν την ανανέωση της ηγεμονίας του. Ο Μαρτίνος αρνήθηκε και διέταξε ταχύτερη κατασκευή Την ίδια εποχή εμφανίστηκε στον Αυτοκράτορα ο αδελφός του Βενέδικτος διαμαρτυρόμενος για το ότι ο Μαρτίνος του αφαίρεσε τις εξουσίες και τον έδιωξε από το νησί άνευ λόγου. Ο Ανδρόνικος Γ΄ το βρήκε σαν καθοριστικό λόγο να επιτεθεί στον Μαρτίνο και συγκέντρωσε στόλο 105 πλοίων. Ανάμεσα σε αυτά βρισκόταν και ο στόλος του Λατίνου Δούκα της Νάξου Νικολάου Α΄ Σανούδου. Ο Ανδρόνικος Γ΄ εξέπλευσε για τη Χίο.[25]

Εκδίωξη απο την Χίο

 
Το οικόσημο της Οικογένειας Ζαχαρία

Όταν έφτασε ο Ανδρόνικος Γ΄ στην Χίο ζήτησε από τον Μαρτίνο να διατηρήσει το νησί, αφού δεχτεί εγκατάσταση Βυζαντινής φρουράς και δώσει στον Αυτοκράτορα όρκο υποτέλειας, αλλά ο Μαρτίνος το αρνήθηκε. Ο Μαρτίνος βύθισε τρεις αυτοκρατορικές γαλέρες στο λιμάνι, απαγόρευσε τον πληθυσμό του νησιού να κρατάει όπλα και κλείστηκε με 800 άντρες στην Ακρόπολη της πόλης, όπου κατέβασε τα αυτοκρατορικά σύμβολα και ανέβασε τα δικά του. Όταν ο αδελφός του Βενέδικτος παρέδωσε το κάστρο του στον Ανδρόνικο Γ΄ και ο πληθυσμός του νησιού κήρυξε τον Μαρτίνο ανεπιθύμητο, ο Μαρτίνος Ζαχαρίας παραδόθηκε. Ο Ανδρόνικος Γ΄ του χάρισε την ζωή, παρά τα έντονα αιτήματα των κατοίκων να τον εκτελέσει, και μεταφέρθηκε αιχμάλωτος στην Κωνσταντινούπολη· η σύζυγος και οι συγγενείς του πήραν την άδεια να φύγουν με την τεράστια περιουσία τους, ενώ οι αξιωματούχοι του Μαρτίνου παρέμειναν στο νησί σαν Βυζαντινοί αξιωματούχοι. Ο Αυτοκράτορας πρόσφερε την Χίο στον αδελφό του Μαρτίνου Βενέδικτο Β΄. Ο Βενέδικτος Β΄ του ζήτησε να έχει πλήρη εξουσία στο νησί χωρίς υποταγή, όπως ο αδελφός του, αλλά ο Ανδρόνικος Γ΄ το αρνήθηκε. Ο Βενέδικτος Β΄ αποσύρθηκε στη Γενοβέζικη επαρχία του Γαλατά. Σε λίγα χρόνια έκανε αποτυχημένη προσπάθεια να ανακαταλάβει τη Χίο και πέθανε αμέσως μετά. Ο Ανδρόνικος Γ΄, αφού τοποθέτησε νέο κυβερνήτη της Χίου τον έμπιστό του Λέοντα Καλόθετο, στην συνέχεια πήγε στην Φώκαια, για να πιέσει τους κατοίκους να δεχτούν την κυριαρχία του.[26][27]

Σταυροφορία εναντίον των Τούρκων της Σμύρνης

Ο Μαρτίνος ελευθερώθηκε ύστερα από παρέμβαση του πάπα και του Φιλίππου ΣΤ΄ της Γαλλίας (1337). Ο αυτοκράτορας του πρόσφερε μια σειρά από στρατιωτικούς τίτλους και κάστρα σαν αποζημίωση.[28] Επέστρεψε στην πατρίδα του την Γένοβα και διορίστηκε απεσταλμένος της πόλης στην Αγία Έδρα.[29] Τον Σεπτέμβριο του 1343 διορίστηκε διοικητής σε τέσσερις παπικές γαλέρες στην Σταυροφορία εναντίον του Ουμούρ Μπέι που έγινε υπό την διοίκηση του Λατίνου πατριάρχη της Κωνσταντινούπολης Ερρίκου του Άστι. Ο πάπας, γνωρίζοντας τον άστατο χαρακτήρα του Μαρτίνου, ζήτησε από τον πατριάρχη να τον προσέχει και να μην υποκύψει στα αιτήματά του να ανακαταλάβουν την Χίο για λογαριασμό του και να τον αντικαταστήσει αν παρεκτραπεί.[30][31] Η Σταυροφορία είχε απρόσμενα μεγάλη επιτυχία: οι Σταυροφόροι κατέλαβαν την κάτω πόλη στη Σμύρνη και ο Ουμούρ Μπέι συνελήφθη (28 Οκτωβρίου 1344). Η Ακρόπολη παρέμεινε σε Τουρκικά χέρια γι'αυτό η θέση των Σταυροφόρων ήταν τεταμένη: με την βοήθεια των Βενετών εξόπλισαν την Κάτω πόλη για να την προστατεύσουν από τις αντεπιθέσεις των Τούρκων. Ο εμίρης βομβάρδισε την κάτω πόλη, αλλά οι Σταυροφόροι συνέτριψαν τους πολιορκητές.

Δολοφονία

Ο αρχιεπίσκοπος Ερρίκος του Άστι αποφάσισε απερίσκεπτα να γιορτάσει το γεγονός, έτσι συγκέντρωσε τους άντρες στον πρώην καθεδρικό ναό, που βρισκόταν σε μια ερημιά ανάμεσα στην κάτω πόλη και την Ακρόπολη, την οποία κατείχαν ακόμη οι Οθωμανοί. Οι Τούρκοι έκαναν αιφνίδια επίθεση στη διάρκεια της τελετής θανατώνοντας τον Μαρτίνο Ζαχαρία, τον Λατίνο πατριάρχη Ερρίκο του Άστι και τους περισσότερους αρχηγούς των Σταυροφόρων.[32][33]

Οικογένεια

Νυμφεύτηκε σε πρώτο γάμο -σύμφωνα με τον Καρλ Χοπφ- τη Μαρία Γκίζη, κόρη του Γεωργίου Α΄ Γκίζι, κυρίου της Τήνου και της Μυκόνου και βαρόνου της Χαλανδρίτσας· οι ιστορικοί έχουν απορρίψει αυτόν τον γάμο.[34]

Νυμφεύτηκε σε δεύτερο γάμο τη Ζακλίν ντε λα Ρος, κυρία του Δαμαλά (Τροιζήνας), με την οποία απέκτησε :[35]

Μετά τον θάνατο του Μαρτίνου, το 1345, ο γιος του Κεντυρίων Α΄ ανέλαβε τον τίτλο του Βαρώνου της Χαλανδρίτσας και του μεγάλου Κοντόσταυλου. Ανέλαβε επίσης τα φέουδα του Δαμαλά, του Μανιατοχωρίου και της Λυσσαρέας. Νυμφεύτηκε τη βαρόνη της Αρκαδίας, προσθέτοντας και αυτό στις κτήσεις του.

Νομίσματα

Ο Μαρτίνος Ζαχαρίας κυκλοφόρησε νομίσματα, πρώτα μαζί με τον αδελφό του και έπειτα μόνος του. Τα νομίσματα απεικονίζουν το οικόσημο των Ζαχαρία, τον Ιησού Χριστό καθισμένο σε θρόνο, τα τείχη της πόλης, Σταυρό, τον Μαρτίνο Ζαχαρία με τον Άγιο Ισίδωρο, ή Πύργωμα.

Παραπομπές

  1.  
  • Miller 1921, pp. 285, 287, 289.
  •  
  • Nicol 1993, p. 113.
  •  
  • Miller 1921, pp. 287–289.
  •  
  • Miller 1921, pp. 287–289.
  •  
  • Topping 1975, p. 120.
  •  
  • Topping 1975, p. 120.
  •  
  • Nicol 1993, pp. 171–172.
  •  
  • İnalcık 1993, pp. 312–315.
  •  
  • Nicol 1993, pp. 142–144.
  •  
  • Miller 1921, p. 289.
  •  
  • Nicol 1993, p. 143.
  •  
  • Luttrell 1975, p. 288.
  •  
  • Miller 1921, pp. 289–290, 291.
  •  
  • Miller 1921, p. 289.
  •  
  • Miller 1921, p. 289.
  •  
  • Topping 1975, p. 120.
  •  
  • Bon 1969, pp. 195–196, 205, 235–236.
  •  
  • Miller 1921, p. 290.
  •  
  • Topping 1975, p. 120.
  •  
  • Nicol 1993, p. 171.
  •  
  • Miller 1921, p. 290.
  •  
  • Miller 1921, pp. 290–291.
  •  
  • Miller 1921, p. 291.
  •  
  • Trapp et al. 1978, 6495. Zαχαρίας Μαρτῖνος.
  •  
  • Miller 1921, p. 291.
  •  
  • Nicol 1993, pp. 171–172.
  •  
  • Miller 1921, pp. 292–294.
  •  
  • Miller 1921, p. 293.
  •  
  • Trapp et al. 1978, 6495. Zαχαρίας Μαρτῖνος.
  •  
  • Miller 1921, p. 293.
  •  
  • Setton 1976, pp. 186, 191.
  •  
  • Miller 1921, p. 293.
  •  
  • Setton 1976, pp. 191–192.
  •  
  • Loenertz 1975, pp. 107–108.
  •  
  • Bon 1969, pp. 236, 708.
  •  
  1. Bon 1969, pp. 241, 708.

Πηγές

  • Δελτίο Ιστορικής και εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος, τόμος Β', 1890, Εν Αθήναις, Εκ του τυπογραφείου των Αδελφών Περρή, σσ. 6-8.
  • Bon, Antoine (1969). La Morée franque. Recherches historiques, topographiques et archéologiques sur la principauté d’Achaïe (in French). Paris: De Boccard.
  • İnalcık, Halil (1993). "The Rise of the Turcoman Maritime Principalities in Anatolia, Byzantium, and the Crusades". The Middle East & the Balkans Under the Ottoman Empire: Essays on Economy & Society (PDF). Indiana University Turkish Studies Department.
  • Loenertz, Raymond-Joseph (1975). Les Ghisi, dynastes vénitiens dans l'Archipel (1207-1390) (in French). Florence: Olschki.
  • Luttrell, Anthony (1975). "The Hospitallers at Rhodes, 1306–1421". In Hazard, Harry W. A History of the Crusades, Volume III: The Fourteenth and Fifteenth Centuries. Madison, Wisconsin: University of Wisconsin Press.
  • Miller, William (1921). "The Zaccaria of Phocaea and Chios (1275-1329)". Essays on the Latin Orient. Cambridge: Cambridge University Press.
  • Nicol, Donald MacGillivray (1993). The Last Centuries of Byzantium, 1261–1453. Cambridge: Cambridge University Press.
  • Setton, Kenneth M. (1976). The Papacy and the Levant (1204–1571), Volume I: The Thirteenth and Fourteenth Centuries. Philadelphia: The American Philosophical Society.
  • Topping, Peter (1975). "The Morea, 1311–1364". In Hazard, Harry W. A History of the Crusades, Volume III: The Fourteenth and Fifteenth Centuries. Madison, Wisconsin: University of Wisconsin Press.
  • Trapp, Erich; Walther, Rainer; Beyer, Hans-Veit; Sturm-Schnabl, Katja (1978). "6495. Zαχαρίας Μαρτῖνος". Prosopographisches Lexikon der Palaiologenzeit (in German). 3. Vienna: Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Μαρτίνος Ζαχαρίας
Θάνατος: 15 Ιανουαρίου 1345
Βασιλικοί τίτλοι
Προκάτοχος
Αιμόν ντε Ρανς
Βαρώνος του ήμισυ της Χαλανδρίτσας
Coa fam ITA zaccaria poma.jpg

1316 - 1345
Διάδοχος
Κεντυρίων Α΄ Ζαχαρίας
Προκάτοχος
Ρενάλδος ντε λα Ρος
Βαρώνος της Βελιγοστής και της Τροιζήνας
Coa fam ITA zaccaria poma.jpg

1311 - 1345
Προκάτοχος
Παλαιολόγος Ζαχαρίας
Κύριος της Χίου
Coa fam ITA zaccaria poma.jpg

1314 - 1329
Με τον αδελφό του : Βενέδικτο Β΄ Ζαχαρία
1314 - 1325
Διάδοχος
Κατάκτηση της Χίου από τον Ανδρόνικο Γ΄ Παλαιολόγο
 
© Copyright 2011 - 2024 Στύξ - Ανεξάρτητη Πολιτισμική και Πολιτική Εφημερίδα της Βόρειας Πελοποννήσου