Πίνακας του Γιάννη Τσαρούχη

Ο έβδομος μήνας του Γρηγοριανού Ημερολογίου, με διάρκεια 31 ημερών. Πήρε το όνομά του από τον Ιούλιο Καίσαρα, δημιουργό του Ιουλιανού Ημερολογίου.

Αρχικά ήταν ο πέμπτος μήνας του Ρωμαϊκού Ημερολογίου, εξού και η ονομασία του Quintilis (Πέμπτος). Με την προσθήκη των μηνών Ιανουαρίου και Φεβρουαρίου από τον Νουμά Πομπίλιο, έγινε ο έβδομος μήνας του Ρωμαϊκού Ημερολογίου. Ιούλιος ονομάσθηκε με πρόταση του Μάρκου Αντωνίου, που αποδέχθηκε η Ρωμαϊκή Σύγκλητος μετά τη δολοφονία του Ιουλίου Καίσαρα.

Στην Αρχαία Ρώμη γιορτάζονταν:

• Οι Nonae Caprotinae ή Caprotinia, προς τιμή της Ήρας, με γιορτές που συμμετείχαν μόνο γυναίκες (οι Ρωμαίες πατρίκιες με τις σκλάβες τους).

Στην Αρχαία Αθήνα ο Ιούλιος αντιστοιχούσε με τo δεύτερο δεκαπενθήμερο του μήνα Σκιροφοριώνα και το πρώτο δεκαπενθήμερο του μήνα Εκατομβαιώνα. Ο Σκιροφοριών ήταν ο τελευταίος μήνας του έτους και ο Εκατομβαιών ο πρώτος. Στο διάστημα αυτό στην Αθήνα γιορτάζονταν τα:

• Διισωτήρια στον Πειραιά, προς τιμή του Διός Σωτήρος και της Αθηνάς Σώτειρας, με ταυροθυσίες και λεμβοδρομίες.
• Διισωτήρια στην Αθήνα, την τελευταία μέρα του έτους (χονδρικά 14 Ιουλίου), με προσφορά θυσίας στον Δία και παρουσίαση των νέων αρχόντων που είχαν προκύψει κατόπιν κληρώσεως από τους Αθηναίους πολίτες και θα αναλάμβαναν την εξουσία από την επομένη.

Διισωτήρια

Τα Διισωτήρια ή Δισωτήρια ήταν εορτή της Αρχαίας Αθήνας προς τιμή του Διός Σωτήρος και της Αθηνάς Σωτείρας, με τόπο διεξαγωγής τον Πειραιά και την Αθήνα.

Στον Πειραιά, η γιορτή φαίνεται ότι απέκτησε περισσότερη αίγλη στα ελληνιστικά χρό­νια, ενώ πρέπει να ξεκίνησε μετά το 492 π.Χ., που είναι και η χρονολογία ίδρυσης της πόλης του Πειραιά.

Η καθιερωμένη πομπή διέσχιζε τους δρόμους του Πειραιά με ένα κορίτσι να προπορεύεται κρατώντας καλάθι προσφορών. Στην ελληνιστική περίοδο οι έφηβοι παρήλαυναν στην πομπή με στρατιωτική ενδυμασία. Η πομπή κατέληγε στο ιερό του Δία στον Πειραιά (Διισωτήριον ή Δισωτήριον), όπου αποδίδονταν προσφορές στο Δία Σωτήρα και την Αθηνά Σώτειρα, καθώς και σε άλλες θεότητες που λατρεύονταν στον Πειραιά, όπως ο Ασκληπιός και η Υγεία.

Εκτός από τις αναίμακτες προσφορές, θυσιάζονταν ταύροι στο Δία Σωτήρα, ενώ συνηθίζονταν και οι αγώνες ταχύτητας πλοίων (άμιλλα νεών) στο λιμάνι του Πειραιά. Ήταν η μεγαλύτερη ετήσια γιορτή του δήμου του Πειραιά.

Στην Αθήνα, την τελευταία ημέρα του μηνός Σκιροφοριώνος, που ήταν και η τελευταία του αττικού έτους, γινόταν στην Αγορά, εκεί όπου στεκόταν το άγαλμα του Δία, θυσία των αρχόντων της πόλης στο Δία Σωτήρα και την Αθηνά Σώτειρα, για να πάει καλά η χρονιά. Η επόμενη ημέρα ήταν η πρώτη του μηνός Εκατομβαιώνος, του πρώτου μήνα του ατ­τικού έτους.

Αφενός η θυσία αυτή ήταν ευχαριστήρια προς τους θεούς για την ευημερία της πόλης - κράτους των Αθηνών καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, αφετέρου είχε ικε­τευτικό χαρακτήρα, πάλι προς τους θεούς, για να συνεχίσουν να προστατεύουν την πόλη και τον καινούριο χρόνο.

Δεν επρόκειτο για γιορτή στην οποία συμμετείχε πλήθος κόσμου, αλλά αφορού­σε περισσότερο τις αρχές της πόλης. Η θητεία των αξιωματούχων έληγε εκείνη την ημέρα, μια και από την επομένη θα αντικαθίσταντο από νέα μέλη, σύμφωνα με τις επιταγές της αθηναϊκής δημοκρατίας.

Απ’ όσο ξέρουμε, τα δικαστήρια δε λειτουργούσαν εκείνη την ημέρα, καθώς οι αρχές της πόλης είχαν συγκεντρωθεί στην Αγορά για τη θυσία. Γενικά, η τελευταία ημέρα του χρόνου δε θεωρούνταν κάποιο ιδιαίτερο γεγονός στην αρχαία Αθή­να. Θα λέγαμε ότι μεγαλύτερη σημασία δινόταν στην αλλαγή του μήνα, που γιορταζόταν δεόντως.

Εκατόμβαια, προς τιμή του Απόλλωνα, όπου θυσιάζονταν «εκατόμβες» ζώων.

Η γιορτή ήταν αφιερωμένη στο θεό Απόλλωνα

Γιορτή της Αρχαίας Αθήνας, το όνομα της οποίας προέρχεται από την εκατόμβη, που σημαίνει τη θυσία εκατό βοδιών ή ταύρων.

Το έθιμο της εκατόμβης καθιερώθηκε για πρώτη φορά από τους Δωριείς της Λακωνίας, οι οποίοι, σύμφωνα με την παράδοση, ζούσαν διεσπαρμένοι σε 100 μικρές πόλεις, εξού και το όνομα Εκατόμπολις.

Η παλιά αυτή γιορτή, που έδωσε το όνομά της στον αττικό μήνα, γινόταν στην Αθήνα προς τιμήν του Απόλλωνα (Εκατόμβαιος ήταν ένα από τα πολλά επίθετα του Απόλλωνα). Στην κλασική εποχή η γιορτή αυτή είχε αρχίσει να χάνει τη σημασία της.

Τα Εκατόμβαια γιορτάζονταν και σε άλλους τόπους (Άργος, Δελφοί, Δήλος, Αμοργός, Τεγέα) και σχετίζονταν με διάφορες θεότητες.

Ηράκλεια, προς τιμή του Ηρακλή, με αγώνες στην πεδιάδα του Μαραθώνα

Γιορτή της Αρχαίας Αθήνας προς τιμήν του Ηρακλή. Γινόταν κάθε τέσσερα χρόνια στο Μαραθώνα, στις αρχές του μήνα Εκατομβαιώνα.

Στα μαραθώνεια Ηράκλεια διεξάγονταν αγώνες, που αρχικά είχαν μόνο τοπική εμβέλεια (μέχρι τις αρχές του 5ου αι. π.Χ.), για να αναβαθμιστούν στη συνέχεια, με συμμετοχές αθλητών και από άλλα μέρη της Ελλάδας. Αναφέρεται ότι οι νικητές στους αγώνες αυτούς έπαιρναν ως έπαθλο μία ασημένια κούπα.

Κρόνια, προς τιμή του Κρόνου

Γιορτή της Αρχαίας Αθήνας, που γινόταν την 12η του μηνός Εκατομβαιώνος (τέλη Ιουλίου). Ήταν αφιερωμένη στον Κρόνο, που θα πρέπει αρχικά να ταυτιζόταν με το θεό που προστάτευε τη συγκομιδή των δημητριακών (στη μυθολογία επι­βίωσε ως πατέρας του Δία). Η αρχική σημασία της γιορτής αυτής φαίνεται και από την παλιά ονομασία του μήνα αυτού ως Κρονιών.

Η γιορτή του Κρόνου σήμαινε το τέλος των αγροτικών εργασιών και τότε παρετίθετο ένα δείπνο από τη σοδειά, στο οποίο συμμετείχαν όσοι δούλεψαν στα χω­ράφια. Με την αστικοποίηση της Αθήνας, το εθιμοτυπικό της γιορτής περιορίστηκε στο μέρος όπου οι δούλοι γίνονταν για μία ημέρα ελεύθεροι να γιορτάσουν κι αυτοί όπως οι κύριοί τους, με τους οποίους συνέτρωγαν στα τραπέζια. Μάλι­στα, ορισμένοι δούλοι το παρατραβούσαν όσον αφορά την ποσότητα του φαγη­τού και του κρασιού που κατανάλωναν, φτάνοντας έτσι σε μεγάλη κραιπάλη.

Εκτός από την Αθήνα, τα Κρόνια γιορτάζονταν σε πολλές πόλεις του αρχαίου κόσμου: Ολυμπία, Θήβα, Σάμος, Ρόδος, Κρήτη, Μαγνησία επί του Μαιάνδρου (Μικρά Ασία), Αλεξάνδρεια, Κυρήνη, Καρχηδόνα, Σικελία και Ιταλία.

Στην αγροτική Ελλάδα ο Ιούλιος ονομάζεται:

• Αλωνάρης, Αλωνιστής, Αλωνητής, Αλωνητής, Αλωνιάτης και Αλωνεύτης, διότι την εποχή αυτή γίνεται το αλώνισμα των δημητριακών.
• Στα ορεινά της πατρίδας μας συναντάται και με την ονομασία Θεριστής, καθώς λόγω των ψυχρού κλίματος ο θερισμός γίνεται τον Ιούλιο.
• Στη Ρόδο τον ονομάζουν και Φουσκομηνά ή Χασκομηνά, επειδή αρχίζουν φουσκώνουν ή να χάσκουν τα σύκα, δηλαδή να ωριμάζουν και να ανοίγουν.
• Στη Νάξο και τη Χίο ο Ιούλιος αναφέρεται και ως Γυαλιστής, επειδή ωριμάζουν τα σταφύλια και γυαλίζει η ρώγα τους.
• Δευτερόλης ή Δευτερογιούλης, επειδή είναι ο δεύτερος μήνας του καλοκαιριού.
• Αηλιάς ή Αηλιάτης, λόγω της γιορτής του Προφήτη Ηλία στις 20 Ιουλίου.

Παροιμίες για τον Ιούλιο

Αλωνάρη με τ’ αλώνια και με τα χρυσά πεπόνια.
Ελλάδα

Αλωνάρης αλωνίζει, στάρι το χωριό γεμίζει.
Ελλάδα

Αλωνάρης μαραίνει τα χορτάρια κι ο Αύγουστος τα παλικάρια.
Ελλάδα

Αλωνάρης τ’ αλωνίζει κι Αύγουστος τα ξεχωρίζει.
Ελλάδα

Κάψες τον Αλωνάρη, ευτυχία όλο το χρόνο.
Ελλάδα

Πού μοχτάει το χειμώνα, χαίρεται τον Αλωνάρη.
Ελλάδα

Στο κακορίζικο χωριό τον Αλωνάρη βρέχει.
Ελλάδα

Της Αγια-Μαρίνας ρώγα (ή σύκα) και τ’ Αϊ-Λιος σταφύλι. Και της Αγιάς Παρασκευής γεμάτο το κοφίνι.
Ελλάδα

Το Θεριστή τον Αλωνάρη πάμπολλα καρβέλια είναι.(Μπόλικο στάρι, μπόλικο ψωμί.)
Ελλάδα

Τ’ Αλωναριού τα κάματα, τ’ Αυγούστου τα λιοπύρια.
Ελλάδα

Χόρτο θεροαλωνιστή, ρώγα-ρώγα γυαλιστή.
Ελλάδα

Μεγάλες θρησκευτικές γιορτές του μήνα:

• Αγίων Αναργύρων, Κοσμά και Δαμιανού, ιατρών που εξασκούσαν αφιλοκερδώς το επάγγελμά τους (1 Ιουλίου)
• Αγίας Κυριακής (7 Ιουλίου), προστάτιδας ανθρώπων και ζώων από ασθένειες.
• Αγίας Μαρίνας (17 Ιουλίου), προστάτιδας από εξανθηματικές νόσους.
• Προφήτη Ηλία (20 Ιουλίου). Σχετική η παροιμία «Ο Αηλιάς κόβει σταφύλια και η Αγιά Μαρίνα σύκα».
• Αγίας Παρασκευής (26 Ιουλίου), προστάτιδας των ματιών και των οπτικών.
• Αγίου Παντελεήμονα (27 Ιουλίου), ιατρού που θεράπευε αφιλοκερδώς. Σχετική και η παροιμία «Κουτσοί, στραβοί στον Άγιο Παντελεήμονα».

Εορτολόγιο Ιουλίου

Ημερομηνία Εορτάζοντες

1 Ιουλίου Ανάργυρος, Ανάργυρη, Αργύριος, Αργυρία, Δαμιανός, Δαμιανή, Κοσμάς, Κοσμία, Μαυρίκιος, Μαυρικία

3 Ιουλίου Ανατόλιος, Ανατολία, Ζουμπούλης, Ζουμπουλία, Υάκινθος, Υακίνθη

7 Ιουλίου Κυριακή, Κυριάκος, Οδυσσεύς, Οδύσσεια

8 Ιουλίου Θεόφιλος, Θεοφιλία, Προκόπιος, Προκοπία

9 Ιουλίου Παγκράτιος, Παγκρατία

10 Ιουλίου Αμαλία

11 Ιουλίου Ευφημία, Όλγα, Όλια

12 Ιουλίου Βερονίκη

14 Ιουλίου Ακύλας, Νικόδημος, Νικοδήμη

15 Ιουλίου Βλαδίμηρος, Βλαδιμήρα, Ιουλίττα, Κήρυκος

17 Ιουλίου Μαρίνα, Μαρίνος

18 Ιουλίου Αιμιλιανός, Αιμιλιανή

19 Ιουλίου Μακρίνα

20 Ιουλίου Ηλίας

22 Ιουλίου Μαγδαληνή, Μαγδαληνός, Μαρκέλλα, Μάρκελλος

23 Ιουλίου Ιεζεκιήλ, Πελαγία, Πελάγιος

24 Ιουλίου Αθηναγόρας, Χριστίνα

25 Ιουλίου Άννα, Ευπραξία, Ευπράξιος, Ολυμπιάς

26 Ιουλίου Ερμοκράτης, Ερμόλαος, Ιερουσαλήμ, Παρασκευή, Παρασκευάς, Παράσχος, Ωραιοζήλη

27 Ιουλίου Ανθούσα, Παντελεήμων, Παντελής, Παντελεημονία, Παντελίτσα, Παντελίνα

28 Ιουλίου Ακάκιος, Ακακία, Χρυσοβαλάντης, Χρυσοβαλαντία

29 Ιουλίου Καλλίνικος, Καλλινίκη

30 Ιουλίου Ανδρόνικος, Ανδρονίκη, Σίλας, Σιλουανός

31 Ιουλίου Ευδόκιμος