Ο Ισαάκιος Κομνηνός (16 Ιανουαρίου 1093 – 1152) ήταν ο τρίτος γιος του Βυζαντινού αυτοκράτορα Αλεξίου Α΄ Κομνηνού και της αυτοκράτειρας Ειρήνης Δούκαινα. Γεννήθηκε στις 16 Ιανουαρίου 1093 και πέθανε το 1152 σε ηλικία 59 ετών. Από τον πατέρα του είχε λάβει σε νεαρή ηλικία (μόλις 11 ετών, το 1104) τον τίτλο του Καίσαρα. Μετά το θάνατο του πατέρα του υποστήριξε τον αδελφό του Ιωάννη στη δυναστική διαμάχη με την αδελφή του Άννα, έτσι ο Ιωάννης μετά την αναγόρευσή του σε αυτοκράτορα τον προήγαγε σε σεβαστοκράτορα.

Γύρω στα 1130 αποκαλύφθηκε από τον Ιωάννη B’ συνωμοσία εναντίον του, με αρχηγό τον Ισαάκιο ο οποίος για να γλιτώσει από την οργή του αδελφού του κατέφυγε στον εμίρη της Καππαδοκίας. Τα επόμενα χρόνια επικέντρωσε τις προσπάθειές του στη συγκρότηση μιας συμμαχίας με τους Μουσουλμάνους, Αρμενίους, Λατίνους και τους Γαβράδες της Τραπεζούντας (την περίοδο εκείνη οι Γαβράδες είχαν αποστατήσει από τη βυζαντινή κυριαρχία και κυβερνούσαν την Τραπεζούντα ως ανεξάρτητοι ηγεμόνες), με σκοπό να τον εκθρονίσει.

Μετά το 1132 όμως τα σχέδιά του, χάρις στην αστραπιαία αντίδραση του Ιωάννη Β’ ανατρέπονται. Ο Ισαάκιος τότε θα μεταβεί στην Παλαιστίνη για να αποσπάσει τη βοήθεια των Φράγκων ηγεμόνων. Κατά τη διάρκεια μάλιστα της εκεί παραμονής του θα υποστηρίξει οικονομικά και πολιτικά την οικοδόμηση της Μονής του αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή στον ποταμό Ιορδάνη. Τελικά όμως, οι μεγάλες στρατιωτικές επιτυχίες του αυτοκράτορα αδελφού του στη Μικρά Ασία, με αποκορύφωμα την είσοδό του στη λατινική Αντιόχεια, ανάγκασαν τον Ισαάκιο, που είχε εγκαταλειφθεί και από τους τελευταίους οπαδούς του, να συναντηθεί με τον αδελφό του και να συμφιλιωθεί μαζί του. Γρήγορα όμως, άρχισε να οργανώνει νέες συνωμοσίες εναντίον του αυτοκράτορα, με αποτέλεσμα να εξοριστεί στην Ηράκλεια του Πόντου.

Μετά τον αιφνίδιο θάνατο του Ιωάννη Β’ όμως (1143) επιχείρησε για άλλη μια φορά να διεκδικήσει το θρόνο, υποστηρίζοντας ότι ήταν ικανότερος από τους δύο άπειρους γιους του Ιωάννη. Η κεραυνοβόλα όμως αντίδραση του Μανουήλ και η υποστήριξη του Μεγάλου Δομέστικου Ιωάννη Αξούχ, ανέτρεψαν για άλλη μια φορά τα σχέδιά του. Παρά ταύτα όμως θα συνεχίσει να υποβλέπει το θρόνο μέχρι το 1150, οπότε, μετά την εμφάνιση κάποιας αρρώστιας, θα εγκαταλείψει τις αυτοκρατορικές του φιλοδοξίες, τις οποίες όμως κληροδότησε στα παιδιά του.

Τα τελευταία του χρόνια

Μετά την εμφάνιση της αρρώστιας, που δύο χρόνια αργότερα θα τον στείλει τελικά στον τάφο, θα ξεκινήσει, κατά το παράδειγμα των γονιών του, την οικοδόμηση ενός μοναστηριού. Το μοναστήρι αυτό, η Θεοτόκος η Κοσμοσώτειρα θα είναι το μεγαλύτερο έργο του και σ’ αυτό θα δαπανήσει το μεγαλύτερο μέρος της περιουσίας του. Παρά την αρρώστια του μάλιστα ο ίδιος προσωπικά θα επιβλέψει τις εργασίες οικοδόμησής της, σε κάθε λεπτομέρεια. Πέθανε λίγο μετά, το 1152 και παρά το ότι είχε ετοιμάσει λαμπρό τάφο στην Κωνσταντινούπολη, στο νάρθηκα της Μονής της Χώρας, τελικά προτίμησε να ταφεί στην Κοσμοσώτειρα.

Οι επίγονοί του

Ο Ισαάκιος νυμφεύθηκε το 1114 την Κάτα (Ειρήνη) των Βαγρατιδών, κόρη του Δαβίδ Δ΄ (1089-1125). Από τα παιδιά του:

• Ο Ιωάννης Κομνηνός θα νυμφευθεί το 1140 μια κόρη του Μεσούντ Α’ σουλτάνου των Σελτζούκων του Ικονίου. Τον Ιωάννη, που έγινε μουσουλμάνος, τον αποκαλούσαν τζελέπη(=ευγενή).
• Αρκετά χρόνια μετά το θάνατο του Ισαακίου, το 1180 ο γιος του Ανδρόνικος Α’ Κομνηνός, θα πραγματοποιήσει το όνειρο του πατέρα του και θα γίνει αυτοκράτορας, εκτοπίζοντας το νόμιμο διάδοχο Αλέξιο Β΄. Μάλιστα οι απόγονοι του Ανδρονίκου θα είναι αυτοί που θα συνεχίσουν την αυτοκρατορική παράδοση της οικογένειας με την ίδρυση, στις παραμονές της Άλωσης του 1204, της αυτοκρατορίας των Μεγάλων Κομνηνών της Τραπεζούντας.
• Ελένη Κομνηνή, ίσως είναι η Ελένη, 2η σύζυγος του Γιούρι Α΄ των Ρουρικιδών, μεγάλο πρίγκιπα του Κιέβου και ιδρυτή της Μόσχας. Μετά το θάνατό του το 1157, η Ελένη επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη.
• Μαρία Κομνηνή, σύζυγος Ιωσήφ Βρέννιου.
• Άννα Κομνηνή, σύζυγος Ιωάννη Αρβαντινού.
• Ευδοκία Κομνηνή, ίσως σύζυγος Κωνσταντίνου Παλαιολόγου.