Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε με συντριπτική πλειοψηφία έναν νόμο που προστατεύει τους δημοσιογράφους και τους υποστηρικτές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από καταχρηστικές αγωγές που αποσκοπούν στην καταστολή της ελευθερίας του λόγου, σηματοδοτώντας το τέλος μιας εξαετούς προσπάθειας να περάσει ο νόμος από τη γραμμή.

Η οδηγία, που εγκρίθηκε στην ολομέλεια την Τρίτη (27 Φεβρουαρίου), θέτει ένα ελάχιστο πρότυπο για την προστασία των μέσων ενημέρωσης και των δημόσιων παρατηρητών από τις στρατηγικές αγωγές κατά της δημόσιας συμμετοχής (SLAPPs) σε ολόκληρη την ΕΕ.

Το τελικό κείμενο περιλαμβάνει διατάξεις για την πρόωρη απόρριψη προδήλως αβάσιμων υποθέσεων, έναν ευρύ ορισμό του τι συνιστά «διασυνοριακή» υπόθεση και προβλέπει αποζημίωση για τον εναγόμενο.

«Η δημοσιογραφία, ο ακτιβισμός και άλλοι τύποι δημόσιας συμμετοχής θα προστατευθούν επιτέλους από αβάσιμες, δαπανηρές και χρονοβόρες αγωγές», έγραψε η Flutura Kusari, η οποία υποστήριξε τον νόμο ως μέλος του Συνασπισμού κατά των SLAPPs στην Ευρώπη (CASE), στο X.

Τα θεσμικά όργανα της ΕΕ είχαν καταλήξει σε πολιτική συμφωνία σχετικά με την οδηγία τον Νοέμβριο.

«Παρά τις έντονες αποκλίσεις μεταξύ των θέσεων του Συμβουλίου και του Κοινοβουλίου, καταφέραμε να διασφαλίσουμε ότι η παρούσα οδηγία υπερβαίνει τις απλές διαδικαστικές πτυχές και αντικατοπτρίζει δεόντως τον ευρύτερο αντίκτυπο και το πλαίσιο αυτών των υποθέσεων», δήλωσε τότε στους δημοσιογράφους ο εισηγητής του Κοινοβουλίου για την οδηγία, ο σοσιαλδημοκράτης Tiemo Wölken.

Η οδηγία Anti-SLAPP είναι γνωστή και ως νόμος της Daphne, από το όνομα της Μαλτέζας ερευνητικής δημοσιογράφου Daphne Caruana Galizia, η οποία δολοφονήθηκε το 2017 και αντιμετώπιζε πάνω από 40 αγωγές μέχρι τη στιγμή του θανάτου της.

Τα τελευταία έξι χρόνια, το ίδρυμα που ιδρύθηκε στη μνήμη της και φέρει το όνομά της έχει κάνει εκστρατεία για την καλύτερη προστασία των δημοσιογράφων που αντιμετωπίζουν αγωγές που στοχεύουν στο να τους αποσπάσουν χρόνο και τους οικονομικούς πόρους.

Αν και δεν υπάρχουν ολοκληρωμένα στοιχεία σε επίπεδο ΕΕ σχετικά με την επικράτηση τέτοιων υποθέσεων, σε μεγάλο βαθμό λόγω των διαφορετικών ορισμών του τι συνιστά SLAPP, η έρευνα του CASE εντόπισε ότι η Μάλτα, η Γαλλία, η Κροατία, η Ελλάδα και η Σλοβενία έχουν αξιοσημείωτο αριθμό τέτοιων αγωγών.

Το CASE εξέφρασε την ικανοποίησή του για την υιοθέτηση της οδηγίας από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, δηλώνοντας ότι η ευθύνη εναπόκειται πλέον στα κράτη μέλη να βασιστούν στα θεμέλια της οδηγίας της ΕΕ και της επικείμενης σύστασης του Συμβουλίου της Ευρώπης σχετικά με τις SLAPPs για τη σύνταξη αποτελεσματικής εθνικής νομοθεσίας.

Οι χώρες της ΕΕ θα πρέπει να εφαρμόσουν την οδηγία μέχρι το 2026.