Του Χαρ. Ρούπα

Κ. Για τους μη ενημερωμένους μια προεισαγωγή:

Κλούβα ήταν λοιπόν ένα εγκληματικό εφεύρημα της δολοφονικής ναζιστικής φαντασίας. Στην πρακτική της έκφραση συνίστατο από ένα σιδηροδρομικό βαγόνι, συνήθως ξεσκέπαστο, φασκιωμένο με σιδεριές και αγκαθωτό σύρμα. Στο πάτωμά της τοποθετούνταν εκρηκτική ύλη που πυροδοτούνταν από τη μηχανή της αμαξοστοιχίας. Μέσα σ' αυτό το κινούμενο ατσάλινο φέρετρο, οι Ναζί στοίβαζαν ομήρους, κυρίως αγωνιστές της αντίστασης.

Η κλούβα προσκολλούνταν στο μπροστινό, κατά προτίμηση, μέρος του συρμού. Σε περίπτωση που προσέκρουε σε ναρκοθετημένη γραμμή, τιναζόνταν, μαζί με το έμψυχο φορτίο της, δηλ. τους ομήρους. Το ίδιο συνέβαινε όταν ο συρμός (Κυρίως στρατιωτικός) δεχόνταν επίθεση ανταρτών. Με καλώδιο ο μηχανοδηγός πυροδοτούσε τα εκρηκτικά της κλούβας.

Μ' αυτό τον τρόπο ο καταχτητής επιδίωκε να κυκλοφορούν ανενόχλητα τα στρατιωτικά του τρένα από σαμποτάζ και επιθέσεις της Αντίστασης. Δεν τα κατάφερνε όμως όλες τις φορές.

Η κλούβα είχε μπει σε εφαρμογή από τους ναζί σ όλες τις κατεχόμενες από αυτούς χώρες, πλην της Γαλλίας, λόγω σοβαρών αντιδράσεων και της πετενικής ακόμη κυβέρνησης. Η κυβέρνηση όμως των Κουΐσλιγκ της πατρίδας μας, την αποδέχθηκε πρόθυμα.

Οι κλουβίτες μ' αυτό το καινούριο μαρτύριο, δεν αντιμετώπιζαν μόνο την ανατίναξη, αλλά και την ανυπόφορη δίψα στο καυτό καλοκαιριάτικο λιοπύρι και την παγωνιά στο χιόνι του χειμώνα.

Άμα αντίκριζες κλουβίτη, είχες μπροστά σου ένα σκελετωμένο κορμί, πετσί και κόκαλο από τις κακουχίες, μ' αξύριστο πρόσωπο, με ξεροφρυγμένα χείλη από τη δίψα, και δύο βαθουλωμένα μάτια που τα έκαιγε η αγωνία.

Σ' όποιο σταθμό έκανε στάση η αμαξοστοιχία, η Εθνική Αλληλεγγύη κι άλλες φιλανθρωπικές οργανώσεις προσπαθούσαν με κάθε τρόπο, μέσο και κόλπο να προσφέρουν στους κλουβίτες μια στάλα νερό, μια χούφτα σταφίδες, κανένα τσιγάρο. Και πάνω απ' όλα πληροφορίες.

Ο Δ.Ε.Σ. (Διεθνής Ερυθρός Σταυρός) έπαιζε σπουδαίο ρόλο για την ανακούφιση του μαρτυρίου των ομήρων. Κάτω από την κάλυψή του αρκετές φορές εκινείτο η Ε. Αντίσταση.

Δύο αποτελεσματικές προσπάθειες για απελευθέρωση κλουβιτών

1) Επιχείρηση στις 22.6.1944

Στρατιωτικός συρμός με κλούβα ξεκίνησε από Πάτρα. Όμηροι κλουβίτες 25. Την επιχείρηση απελευθέρωσης των κλουβιτών ανέλαβε να εκτελέσει ένα τμήμα του Ι2ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ (Αχαΐα). Στην προσπάθεια αυτή συμμετείχαν και πέντε γυναίκες, που αποστολή τους είχαν να πλησιάσουν τη σταθμευμένη αμαξοστοιχία (Ψαθόπυργος) και με πρόσχημα να φιλέψουν κλουβίτες και φρουρούς με φαγώσιμα και νερό, να μπορέσουν να ειδοποιήσουν. τους κρατούμενους για την επικείμενη επιχείρηση, αλλά και να παραπλανήσουν τον εχθρό. (Ας σημειωθεί ότι η ειδοποίηση έγινε με σημειώματα τοποθετημένα μέσα σε κούφια αυγά).

Όταν διαπιστώθηκε ότι οι κλουβίτες κατάφεραν να αποσυνδέσουν το καλώδιο πυροδότησης από τα εκρηκτικά και οι Γερμανοί είχαν χαλαρώσει την επαγρύπνησή τους, δόθηκε το σύνθημα της εφόδου. Επακολούθησε μακελειό. Οι Γερμανοί εξουδετερώθηκαν. Όλοι οι κλουβίτες απελευθερώθηκαν. Η επιχείρηση στέφθηκε από πλήρη επιτυχία.

Οι κοπέλες που συνέβαλαν αποψασιστικά σ' αυτήν την επιτυχή διεξαγωγή της επιχείρησης ήταν: 1. Πηγή Μακρή, 2. Χρυσούλα Παυλοπούλου, 3. Αρχ. Σπηλιωτοπούλου, 4. Αρχ. Πλέσσα και 5. Η Ηρώ. Όλες ντόπιες.

Οι απελευθερωθέντες κλουβίτες ήσαν:

1. Μητρόπουλος Ν., 2. Παντ. Αρβανιτάκης, 3. Βαλιμίτης Χρ., 4. Γιαννακούλας Κ., 5. Γολεμάτης Θαν., 6. Δούκας Μ., 7 Ζόγκας Γ., 8. Κανέλλος Π., 9. Καπράνης Αργ., 10. Γιομπρές Αλ., 11. Κόντογλου Αντ., 12. Κωνσταντινίδης Κ., 13. Λιακόπουλος Κ., 14. Βακάλογλου Γ., 15. Μπακανάκης Θ., 16. Ρώκας Π., 17. Ρώκας Τολ., 18. Νέγρης Δ., 19. Ρομπόκας Γ., 20. Σοψός Π., 21. Τσιρετάκης Π., 22. Τσιρόπουλος Ντ., 23. Χατζηπαναγιώτου Ν., 24. Χρηστάρας, 25.Νικολόπουλος Περ.

Αγωνιστές που πρωτοστάτησαν σ' αυτή την επιχείρηση:

1. Βούλγαρης Γ., Ζ Κανελλόπουλος Σπ., 3. Μπότσαρης Ν., 4. Καραϊσκάκης, 5. Μανιάτης Π., 6. Πολίτης Γ., 7. Μιχαλόπουλος Ηλ., 8. Ν. Μητρόπουλος, 9. Ζαφειρόπουλος Β., 10. Σπηλιωτόπουλος Στ. 11. Πλέσσας Δ., 12. Σκαφτούρος Τριαντ.. 13. Βουρνάς Γ. κλπ.

Λίγες μέρες αργότερα στην ίδια περιοχή, βρέθηκε ελαφρά καψαλισμένος από φωτιά, ένας στρατιωτικός χαρτοφύλακας. Ανήκε σε γερμανό αξιωματικό. Μέσα βρίσκονταν ένα σημείωμα που προειδοποιούσε τους Γερμανούς ότι σ' αυτήν τη περιοχή προετοιμάζονταν σαμποτάζ στα τρένα από τον ΕΛΑΣ. Αυτό το γραπτό έφτασε στα χέρια του Άρη. Και έδωσε αφορμή να ξετυλιχθεί μία υπόθεση πρακτόρων που ξεκινούσε από την Αγγλική Αποστολή της Β. Πελ/σου. (Λεπτομέρειες στην υπό δημοσίευση μελέτη μας «Πράκτορες στο Μωρηά».

2) Επιχείρηση στις 8.9.1944

Τόπος επιχείρησης: Γέφυρα Παναγοπούλας (Αχαία). Εκτελεστής αυτής ο 5ος Λόχος του Ι2ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ.

Ο συρμός έψτασε στο αναμενόμενο μέρος ακριβώς στην ώρα που επισήμαινε η πληροψορία. Αποτελούνταν από 18 βαγόνια φορτωμένα με 140 περίπου τόνους πολεμικό υλικό. Στην κλούβα βρίσκονταν 22 πατριώτες.

Ο πυροδοτικός μηχανισμός εξουδετερώθηκε πριν προλάβει ο εντεταλμένος Γερμανός να τον βάλει σε λειτουργία. Η επίθεση των ανταρτών είναι αιφνιδιαστική και σφοδρή. Ο εχθρός αντιστέκεται πεισματικά. Η σύγκρουση είναι πολύνεκρη. Το πολεμικό υλικό αναφλέγεται. Ο συρμός ανατινάζεται.

Οι όμηροι απελευθερώνονται εκτός από δύο δεκαοχτάρηδες Επονίτες που σκοτώνονται. 1. Μουγγολιάς Γιάννης και 2. Γ. Βασιλείου.

Απώλειες εχθρού: 82 νεκροί, πολλοί τραυματίες και ένας αιχμάλωτος.

Απώλειες ανταρτών: 4 νεκροί και 10 τραυματίες. Ανάμεσά τους νεκροί: 1. Αλ. Αναστόπουλος, 2. Θ. Τσουμπός, 3. Αντ. Τσίκας, 4. Τρ. Μεσαλής. Επίσης σκοτώθηκαν και τρεις σιδηροδρομικοί.

Αποφασιστικό ρόλο για την επιτυχή έκβαση αυτών των συγκρούσεων έπαιξε το καλοστημένο δίκτυο πληροφοριών των σιδηροδρομικών που ενημέρωνε την οργάνωση με κάθε λεπτομέρεια για την Κίνηση των εχθρικών αμαξοστοιχιών. Ηγετικό στέλεχος αυτού του δικτύου υπήρξε ο Φαίδων Παπαθανασίου.

Οι κλουβίτες στάθηκαν μαρτυρικοί ήρωες. Πράγμα που το αναγνώριζε και ο αντίπαλος. «Ήταν αδάμαστοι στην ψυχή αν και γαντζωμένοι στις αρπάγες της αγωνίας. Κάθε δευτερόλεπτο τους περίμενε μια ανατίναξη που θα τους κομμάτιαζε...», γράφει ο αυστριακός αξιωματικός της Βέρμαχτ Β. Λέιν.

Ακριβέστατη διαπίστωση που την επιβεβαιώνει και ένας στίχος από το τραγούδι των κλουβιτών:

«Λεβέντες περνάν ορθοί στο βαγόνι

δεν τους τρομάζει βόλι κι αγχόνη...».