του Δήμου   Νικολόπουλου - συγγραφέα - εκπαιδευτικού

Η πατρίδα μας από τα παλιά χρόνια ήταν χώρα μικρή και φτωχή. Και ο ελληνικός λαός είχε την τύχη να γνωρίσει το πικρό ψωμί της ξενιτιάς.

Από την αρχαία εποχή και την βυζαντινή οι ξενιτεμένοι ήταν πολλοί.

Ιδιαίτερα στα χρόνια της σκλαβιάς ήταν πολύ περισσότεροι. Εγκατέλειπαν την πατρίδα τους, ζητώντας να αναπνεύσουν αέρα ελεύθερο.

Δεν είναι υπερβολικό να πούμε, πως τα περισσότερα δημοτικά τραγούδια μας κάνουν συχνά νύξη για την ξενιτιά και τα φαρμάκια της. Ανάλογα πικρά συναισθήματα στην ψυχή τους αισθάνονται και οι πρόσφυγες που στοιβάζονται στα νησιά μας με προσδοκία να περάσουν στον παράδεισο της Ευρώπης.

Με συναισθήματα πόνου για τη γη που γεννήθηκαν, για τους δικούς τους, για τη μάνα που τους έφερε στον κόσμο…

Και όλα αυτά ανάμιχτα με τον φόβο και μαζί την γοητεία του αγνώστου.

Από την Οδύσσεια ως το Δημοτικό τραγούδι, τα πεζογραφήματα, τα ελληνικά ποιήματα για την «ξενιτιά» είναι από τα πιο αλγεινά της παγκόσμιας Γραμματείας.

Οι παλαιότεροι πόλεμοι με εξέλιξη της εμφυλιοπολεμικές συγκρούσεις (Κουβέιτ, το Ιράκ, την Αλβανία) και οι πρόσφατοι: Λιβύη, Αίγυπτος, Πακιστάν, Αφγανιστάν, Συρία… έφεραν τις πολυάνθρωπες «εξόδους» με πιεστική μορφή. Και έχουν πάρει δραματικές διαστάσεις τα προσφυγικά κύματα.

Θα αναφερθώ εδώ σ’ένα λόγο-τον Πλαταϊκό, που έγραψε ο Ισοκράτης και εκφωνήθηκε στην Αθηναϊκή Εκκλησία του Δήμου από τους Πλαταιείς.

Όπως είναι γνωστό, οι Πλαταιείς είχαν νικηθεί από τους Θηβαίους και τους έδιωξαν κακήν κακώς από την κατεστραμμένη πόλη τους (374 π.χ.). Γιατί οι Πλαταιείς, ήταν οι μόνοι Βοιωτοί που είχαν βοηθήσει τους Αθηναίους στον Μαραθώνα και τη Σαλαμίνα, «υπ’αρετής και προθυμίας κινούμενοι» (1).

Φυσικό ήταν να καταφύγουν οι ξεριζωμένοι στους συμμάχους τους Αθηναίους «μετά τέκνων και γυναικών εις Αθήνας φυγόντες της ισοπολιτείας έτυχον». (2)

Και ο κορυφαίος ρήτορας της εποχής (Ισοκράτης) γράφει: «Ποιος θα μπορούσε να βρει κανείς περισσότερο δυστυχισμένους από εμάς που, μέσα σε μια μέρα, χάσαμε και την πατρίδα μας και τη γη μας και την περιουσία μας; Και τώρα, στερημένοι απ’όλα τα απαραίτητα, πλανιόμαστε εδώ κι εκεί σ’όποιο μέρος κι αν καταφύγουμε…».

Και συνεχίζοντας ο Ισοκράτης, να εξιστορεί τα δεινοπαθήματα των προσφύγων, καταλήγει:

«Και βέβαια, δεν ξαστοχάτε-νομίζουμε-και τις άλλες ντροπές και ταπεινώσεις που φέρνει η φτώχεια και η προσφυγιά, και που εμείς τις νιώθουμε στην ψυχή μας πιο βαριά απ’τους άλλους, αλλά δεν τις ξεστομίζουμε, επειδή ντρεπόμαστε να συζητάμε μία-μία τις δυστυχίες μας…»(3)

Αυτό το μοιρολόι της προσφυγιάς και της ξενιτιάς έρχεται και ξανάρχεται από χίλιες μεριές, με χίλιες φωνές, μέσ’από καιρούς και τόπους. Μα απ’όλα πιο θανατερό είναι το φαρμάκι της μοναξιάς των εξορίστων που μνημονεύει ο Ισοκράτης.

Δύο αιώνες πρωτύτερα, ο Θέογνης έγραφε: «Φίλο και σύντροφο πιστό δεν έχει ο πρόσφυγας κανέναν./ κι αυτό κάνει πιο αβάσταχτη την προσφυγιά» (4)

Και ο Lamennais (Λαμμενέ)- (λόγοι ενός πιστού XLI- μετά 23 αιώνες) θα πει, σχεδόν ταυτόσημα: «Δεν έχει φίλους, σύζυγο, γονείς, αδέλφια παρά μόνο στην πατρίδα. Ο εξόριστος είναι παντού μονάχος».

Και για τη διπλανή μας χώρα – τη Συρία- που ο λαός της γνωρίζει κι’αυτός φοβερές δοκιμασίες προσφυγιάς, αποκρίνεται εύγλωττα η παροιμία: «Μπορεί να βρέχει και ασήμι σε ξένη χώρα, και σπαθιά και λόγχες στη δική σου- κι ωστόσο τρισκαλύτερα να’σαι στη γη σου».

Και μεις και οι άλλοι, που τους φιλοξενούμε, το λιγότερο που μπορούμε να τους δώσουμε είναι «ισοπολιτεία».

Μεταχείριση, δηλαδή, και βοήθεια σαν να είχαμε την ίδια τύχη.

πηγές : Ηρόδοτος, Η, 5

: Διόδωρος, ΙΕ, 46

: Πλαταϊκός, 40-50

Ελεγεία, Α,209