Loading...

Κατηγορίες

Κυριακή 08 Σεπ 2019
Το πενάκι διδάσκει τη γλώσσα της παγκόσμιας αφύπνισης
Κλίκ για μεγέθυνση
Το πενάκι διδάσκει τη γλώσσα της παγκόσμιας αφύπνισης

 

Ο πόλεμος δημιουργεί περισσότερους τρομοκράτες. Από αυτό το σκίτσο για classroom use ξεκίνησαν όλα πριν από 9 χρόνια

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ 07.09.2019, 21:35

 

 
 
Η γελοιογραφία στην εκπαίδευση ● Τα μελλοντικά βήματα της educartoon: σχεδιάζουν ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα για το διαδίκτυο, τη λελογισμένη χρήση του και τους κινδύνους του και ξανασχεδιάζουν το περιβαλλοντικό πρόγραμμα αξιοποιώντας νέες γελοιογραφίες οι οποίες θα συνδυαστούν με λογοτεχνικά κείμενα, στο πρότυπο της «προσφυγο-ποίησης».

Τώρα που αρχίζουν τα σχολεία και η ιδέα μάλλον δεν ενθουσιάζει τα παιδιά, ένα καινοτόμο πρόγραμμα αποβλέπει στο να κάνει την εκπαίδευση τουλάχιστον ενδιαφέρουσα κάπως έτσι...

Πες το με ένα σκίτσο: Ενα περίστροφο το οποίο, αντί για τον «μύλο» όπου τοποθετούνται οι σφαίρες, έχει την καμπίνα ενός επιβατικού αυτοκινήτου. Το αυτοκίνητο ως μέσο που μπορεί να σκοτώσει. Θα μπορούσε να δοθεί με πιο εύληπτο τρόπο το μήνυμα για την οδική συμπεριφορά και ασφάλεια σε μια χώρα στην οποία «Eνα ολόκληρο χωριό ξεκληρίζεται κάθε χρόνο στους δρόμους», όπως γράφαμε στις 21.8.2019, με το 60% των άνω των 700 θυμάτων ετησίως να είναι μικρότεροι των 55 χρόνων;

Το μπογαλάκι ενός πρόσφυγα, περασμένο σε ένα σκουπόξυλο, εικονογραφημένο με το γνωστό κοριτσάκι από τον καλλιτέχνη μεγάλων επιφανειών Μπάνκσι. Από το χέρι του μόλις έχει φύγει η καρδιά που κρατούσε από ένα σχοινάκι, σαν μπαλόνι που το έχει πάρει ο αέρας. Πώς να χωρέσει σε λόγια η αγωνία του ακούσιου ξενιτεμού από ό,τι γνωρίζεις κι αγαπάς, γιατί κινδυνεύει η ζωή σου;

Μπορεί να είναι ένα εικαστικό καλλιτεχνικό δημιούργημα, ωστόσο τη γλώσσα της την αντιλαμβάνονται όλοι και ο καθένας ξεχωριστά, ανεξάρτητα από τη δική του γλώσσα ή ηλικία. Μεταφέρει μηνύματα που αφορούν τους πάντες με λιτό και άμεσο τρόπο. Είναι ικανή να εξάψει τη δημιουργική φαντασία, να διεγείρει τον κοινωνικό προβληματισμό και την κριτική σκέψη.

Και, γιατί όχι, να αποτελέσει ένα όχημα ευαισθητοποίησης των παιδιών, αφού τους απευθύνεται με έναν αφαιρετικό αλλά περιγραφικό και κατανοητό τρόπο. Μήπως ήρθε η ώρα να χρησιμοποιηθεί στο σχολικό περιβάλλον ως ένα πρωτότυπο και καινοτόμο εργαλείο διδασκαλίας;

Ακριβώς αυτό προτείνει η ομάδα educartoon.gr που, γνωρίζοντας τις ιδιότητες της γελοιογραφίας, ευελπιστεί να δει την ιδέα να αξιοποιείται για εκπαιδευτικούς σκοπούς και όχι μόνο στη χώρα μας. Ψυχή της ομάδας, ο «δικός» μας βραβευμένος γελοιογράφος, σκιτσογράφος Μιχάλης Κουντούρης, τα σκίτσα του οποίου, ακριβώς επειδή είναι χωρίς λόγια, μιλάνε την παγκόσμια γλώσσα της αφύπνισης.

Η «Εφ.Συν.» παρακολούθησε την παρουσίαση του προγράμματος «Η γελοιογραφία στην εκπαίδευση» που πραγματοποίησαν οι Οικολόγοι Πράσινοι προκειμένου να το γνωρίσουν τα στελέχη των Ευρωπαίων Πράσινων στο Ευρωκοινοβούλιο που επισκέφτηκαν τη χώρα μας: η συμπρόεδρος της ομάδας των Ευρωπαίων Πράσινων Μόνικα Φρασόνι, το μέλος της Πολιτικής Γραμματείας Εβελιν Ούτεμπρεκ και η γ.γ. της Ομάδας στο Ευρωκοινοβούλιο Βούλα Τσέτση όχι απλώς βρήκαν ενδιαφέρουσα την πρόταση, αλλά επιφυλάχτηκαν να προετοιμάσουν την ευρωπαϊκή της πορεία... Στην παρουσίαση παρευρέθηκε και ο βουλευτής των Οικολόγων Πράσινων Γιώργος Δημαράς.

Αυτό το γεγονός στάθηκε η αφορμή για να συζητήσουμε με τον σκιτσογράφο Μιχάλη Κουντούρη και τον εκπαιδευτικό αδερφό του, Αντώνη Κουντούρη, που αποτελούν τον πυρήνα της educartoon.gr, της πλατφόρμας που δημιούργησαν μαζί με τον εκδότη Νίκο Νίκα για την αξιοποίηση αυτής της χωρίς σύνορα γλώσσας στην εκπαίδευση, αλλά και να παρουσιάσουμε μερικές από τις θεματικές των εκπαιδευτικών προγραμμάτων που επιχειρούν να καταστήσουν τους μαθητές κοινωνούς των σύγχρονων προβλημάτων και προβληματισμών με έναν πρωτότυπο και καινοτόμο τρόπο.

Τα σκίτσα άνοιξαν παράθυρο ευαισθησίας για περιβάλλον, προσφυγιά και τροχαία

Ολα ξεκίνησαν από τον γενέθλιο τόπο, τη Ρόδο: «Ενα καλοκαιρινό βράδυ στη Ρόδο, καθόμασταν με τον αδερφό μου στο μπαλκόνι και μιλούσαμε. Ηταν λίγος καιρός που ο Μιχάλης είχε ξεκινήσει μια συνεργασία με ένα διεθνές πρακτορείο Τύπου και μου έλεγε ότι τις προάλλες είχαν ζητήσει μια γελοιογραφία του για “classroom use”. Τι να σήμαινε άραγε αυτό; Ως νέος τότε στην εκπαίδευση, μπορούσα να καταλάβω τι σημαίνει να χρησιμοποιήσεις μια εικόνα στο μάθημα. Αλλά μια γελοιογραφία; Δεν είναι και τόσο αυτονόητο. Πώς να χρησιμοποιήσεις στην τάξη μια εικόνα που είναι από τη μια μεριά καλλιτεχνική δημιουργία και από την άλλη έχει πολιτικές και κοινωνικές συνδηλώσεις; Πώς να κάνεις να σου μιλήσει μια γελοιογραφία χωρίς λόγια, όπως είναι οι περισσότερες του Μιχάλη; Και πώς, τέλος πάντων, μπορεί κάτι τέτοιο να “γίνει” μάθημα; Κουβέντα στην κουβέντα, και χωρίς να το συνειδητοποιούμε, είχαμε ήδη ξεκινήσει να σχεδιάζουμε ένα ολόκληρο πρόγραμμα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, που θα είχε βασικό υλικό γελοιογραφίες του Μιχάλη με οικολογικό θέμα».

Λίγες εβδομάδες αργότερα, το φθινόπωρο του 2010, το πρόγραμμα άρχισε να εφαρμόζεται. Τα παιδιά έμαθαν για την καταστροφή των δασών από την υπερβολική υλοτομία και τις πυρκαγιές, για τη λειψυδρία και την ερημοποίηση, για την υπερθέρμανση του πλανήτη και το φαινόμενο του θερμοκηπίου.

Εξοικειώθηκαν σχετικά εύκολα με δύσκολες έννοιες, με έναν τρόπο εξαιρετικά απλό και σχεδόν παιγνιώδη: προσπαθώντας να “διαβάσουν” μια γελοιογραφία, αποδομώντας τους συμβολισμούς της και την ανατροπή της, ερμηνεύοντας το αναπάντεχο στοιχείο της.

Παράλληλα, λόγω του διαθεματικού χαρακτήρα του προγράμματος, έμαθαν για τον Μιχαήλ Αγγελο και την “Κραυγή” του Μουνχ, είδαν ταινίες με οικολογικό θέμα, έφτιαξαν δεκάδες γελοιογραφίες δικές τους ή “πείραξαν” γελοιογραφίες του Μιχάλη, κατακτώντας δημιουργικά το θέμα. Επαιξαν βιωματικά παιχνίδια, συνεργάστηκαν διαδικτυακά με το ΚΗ' Δημοτικό Σχολείο Λεμεσού.

Τελικά ενημερώθηκαν, έμαθαν, προβληματίστηκαν, ευαισθητοποιήθηκαν και δραστηριοποιήθηκαν πάνω σε ένα εξαιρετικά φλέγον ζήτημα», μας λέει ο Αντώνης που δούλεψε την ιδέα στην πράξη.

Συνεργασίες

Το εγχείρημα της καινοτόμου αξιοποίησης της γελοιογραφίας στην εκπαίδευση δεν έμεινε εκεί. Την επόμενη χρονιά δημιουργήθηκε η πλατφόρμα educartoon.gr, η εφαρμογή της ιδέας εμπλουτίστηκε καθώς συμμετείχαν κι άλλοι εκπαιδευτικοί, δημιουργώντας προγράμματα με άλλα θέματα: Η Δώρα Γκουτζιαμάνη, δασκάλα στη Ρόδο, σχεδίασε ένα πιλοτικό πρόγραμμα κυκλοφοριακής αγωγής, από το οποίο προέκυψε το βιβλίο της «Ασκήσεις για τον δρόμο» (2014).

Η Σοφιάννα Παξιμαδάκη περιέγραψε το θεωρητικό πλαίσιο της ιδέας στο βιβλίο της «Πολυγραμματισμοί: Αξιοποίηση γελοιογραφιών στη διδασκαλία της Νεοελληνικής Γλώσσας».

Παρουσιάστηκαν οι γελοιογραφίες κυκλοφοριακής αγωγής στο Μουσείο Αυτοκινήτου, διοργανώθηκαν πανελλήνιοι μαθητικοί διαγωνισμοί σκίτσου, με πολύ μεγάλη συμμετοχή, σχεδιάστηκαν μαθήματα και εκπαιδευτικές δράσεις πάνω στις γελοιογραφίες ως εκπαιδευτικό εργαλείο, ενώ συνεργάστηκαν με Πανεπιστήμια, φορείς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και της εκπαίδευσης και παρουσίασαν την ιδέα και τις εφαρμογές της σε ημερίδες και κοινωνικούς φορείς.

Προσφυγικό

Το σχολικό έτος 2017-18 το educartoon δημιούργησε μια ξεχωριστή ενότητα που αφορά την προσφυγική κρίση «με τη γλώσσα της ποίησης και την ανατροπή της γελοιογραφίας», που υλοποιήθηκε στο Ελληνικό Γυμνάσιο-Λύκειο Βούπερταλ στη Γερμανία: την «προσφυγο-ποίηση».

«Το νέο στοιχείο είναι αυτό ακριβώς που υπονοεί και ο τίτλος: οι γελοιογραφίες συνδυάστηκαν και συνομίλησαν, συχνά αναπάντεχα, με έργα μεγάλων ποιητών που έζησαν οι ίδιοι την προσφυγιά και τον διωγμό. Αυτό το ιδιότυπο κολάζ γελοιογραφίας και ποίησης έδειξε με ενάργεια τον παγκόσμιο και δυστυχώς διαχρονικό και πάντα επίκαιρο χαρακτήρα του προσφυγικού ζητήματος», μας λέει ο Αντώνης Κουντούρης, που εμπνεύστηκε τη δράση, καρπός της οποίας ήταν η έκδοση του βιβλίου του «Προσφυγο-ποίηση» (2018), μαζί με έναν οδηγό για την αξιοποίηση του υλικού στην τάξη.

Στις εκπαιδευτικές δράσεις με θρυαλλίδα τη γελοιογραφία επιδιώκεται η διαδραστικότητα, δηλαδή η συμμετοχή των παιδιών, που συχνά καλούνται να συμπληρώσουν το επίτηδες ανολοκλήρωτο σκίτσο, δίνοντας τη δική τους εκδοχή και εκφράζοντας τη δική τους άποψη για τα όσα συζητούνται στην τάξη.

«Πολλοί καταλαβαίνουν λανθασμένα τη φράση "αξιοποίηση της γελοιογραφίας στην εκπαίδευση" και νομίζουν ότι προσφέρουμε στα παιδιά ένα μάθημα σκίτσου. Αυτό δεν ισχύει καθόλου. Ισα ίσα, προτρέπουμε τους μαθητές να σκιτσάρουν και να ζωγραφίζουν όπως θέλουν και ξέρουν, χωρίς να αυτοπεριορίζονται. Τους τονίζουμε ότι δεν πρέπει να δίνουν σημασία στο καλλιτεχνικό αποτέλεσμα, αλλά στην ουσία αυτού που μαθαίνουν και στην προοπτική της ευαισθητοποίησης. Η γελοιογραφία δεν χρησιμοποιείται μόνο ως ένας τρόπος να ξεκινήσει μια συζήτηση στην τάξη, αλλά και ως πλήρες διδακτικό υλικό, καθώς τα παιδιά συνδιαλέγονται με τη γελοιογραφία μέχρι το τέλος της διδακτικής ώρας, όπως θα έκαναν με το σχολικό τους βιβλίο. Αλλά ούτε ο εκπαιδευτικός χρειάζεται να έχει εξειδικευμένες γνώσεις για να εντάξει τη γελοιογραφία στο μάθημά του και να διδάξει με βάση την ιδέα της educartoon», διευκρινίζει ο Αντώνης, αποτιμώντας μόνο θετικά την αξιοποίηση της γελοιογραφίας στη διδακτική πράξη, από το πόσο συμμετοχικό και ουσιώδες γίνεται το μάθημα μέχρι την πραγμάτωση του διδακτικού στόχου της ανάληψης πρωτοβουλίας και της κοινωνικής ευαισθητοποίησης.

Ο Μ. Κουντούρης για τη συνεργασία του με τα παιδιά

«Με συγκίνησε η ανατρεπτική τους ματιά»

Φειδωλός στα λόγια, όπως άλλωστε και στις γελοιογραφίες του, ο βραβευμένος σκιτσογράφος Μιχάλης Κουντούρης δεν μας μιλά για τα έργα του αλλά με συγκίνηση για τις αντιδράσεις που προκάλεσαν: «Θυμάμαι σε μια τάξη που μας είχαν προσκαλέσει και σήκωσε το χέρι του ένα παιδί για να περιγράψει τι βλέπει και καταλαβαίνει. Και συγκινήθηκα όταν ο δάσκαλος μου εκμυστηρεύτηκε μετά ότι, καθώς ο μαθητής ήταν παιδί οικονομικών μεταναστών από τη Βουλγαρία, ήταν η πρώτη φορά που σήκωσε το χέρι του για να μιλήσει στην τάξη».

Οι κύκλοι των συζητήσεων που έχουν εμπνεύσει οι γελοιογραφίες εκτείνονται από το περιβάλλον, τον πόλεμο και την προσφυγική κρίση, τον προβληματισμό για την Ευρώπη, τους κινδύνους όπως ο εθισμός αλλά και τις ευκαιρίες του διαδικτύου για την αναπηρία: «Είχα συγκλονιστεί όταν είδα μια κοπέλα να έχει στηρίξει το κινητό της και να επικοινωνεί μέσω αυτού στη νοηματική, περιστατικό που ήταν ο λόγος για τον οποίο έφτιαξα το σκίτσο ενός τάμπλετ σαν μαγικό χαλί που αποτελεί το όχημα για να αφήσει ένα άτομο το αναπηρικό του καροτσάκι και να ταξιδέψει με αυτό...», μας εκμυστηρεύεται ο Μιχάλης για το πώς μετουσιώνει την ευαισθησία σε σκίτσο.

Και αν κάτι τον ενθουσιάζει είναι η ανατρεπτική ματιά των παιδιών, η ικανότητά τους όχι απλά να ερμηνεύσουν την εικόνα αλλά και να της προσάψουν με τη φαντασία και την οξυδέρκειά τους στοιχεία που ούτε ο ίδιος δεν είχε αξιολογήσει.

Στη γελοιογραφία με τη Γη, που συμβολίζει μια γυναίκα η οποία φορά ένα φόρεμα με τον πλανήτη, ετοιμοθάνατη, ξαπλωμένη σε ένα κρεβάτι νοσοκομείου, με ορούς, θυμάται ότι «τα παιδιά αναζητούσαν πίσω από την κουρτίνα τον γιατρό, έψαχναν να βρουν κάτι θετικό για να μην πεθάνει η Γη που ήταν στην εντατική».

Στο υλοτομημένο δάσος που προφανώς ήταν ο Παράδεισος από τον οποίο ο Θεός εκδιώκει τους πρωτόπλαστους επειδή έκοψαν τα δέντρα, «ο εκπαιδευτικός έβγαλε τα δέντρα και ζήτησε από τα παιδιά να ζωγραφίσουν τους λόγους που κατά τη γνώμη τους έχασαν τον Παράδεισο. Ενα από τα παιδιά ζωγράφισε ψηλές πολυκατοικίες κολλητά, ανάμεσα από τις οποίες δεν χωρούσε τίποτε...».

Στην παρουσίαση δίνει οδηγίες ανάγνωσης των γελοιογραφιών του: «Οπως λέμε στα παιδιά, οι γελοιογραφίες χωρίς λόγια διαβάζονται όπως ένα κείμενο από πάνω προς τα κάτω και από αριστερά προς τα δεξιά, ενώ συνήθως η ατάκα είναι στο τέλος».

Φεύγοντας, έχουν χαραχτεί στον νου μας οι εικόνες από την παρουσίαση που πολύ θα θέλαμε να μας είχαν απασχολήσει στο σχολείο. Και πώς να τις περιγράψεις με λόγια.

Πτερύγια καρχαρία που περιτριγυρίζουν το τελευταίο δέντρο, ένας ανθρώπινος κορμός στην κλασική απεικόνιση που δείχνει ότι το σώμα του αποτελείται κατά 70% από νερό, μόνο που αυτό έχει αντικατασταθεί από σκουπίδια, το κράνος με αποτυπωμένη πάνω του μια εικόνα όπου κάποιος, ο πόλεμος (;), παίρνει το παιδί από την αγκαλιά της μάνας του και έγινε αφορμή συζήτησης στην τάξη για την «Ιλιάδα», την «Ελένη» του Ευριπίδη αλλά και για τις «Τρωάδες» του Ευριπίδη, ενώ μάλιστα προβλήθηκε στο πλαίσιο του μαθήματος και η κινηματογραφική μεταφορά τους από τον Κακογιάννη. Αν η εκπαίδευση είχε κέφια...

https://www.efsyn.gr

 
© Copyright 2011 - 2024 Στύξ - Ανεξάρτητη Πολιτισμική και Πολιτική Εφημερίδα της Βόρειας Πελοποννήσου