Mόνο αφορμή για εορτασμό δεν μπορεί να είναι η σημερινή Παγκόσμια Ημέρα Διατροφής η οποία είναι αφιερωμένη στο νερό. Το νερό, που το έχει διακόψει εδώ και ημέρες το Ισραήλ από τους Παλαιστίνιους της Γάζας, μαζί με την τροφή, τα καύσιμα, το ηλεκτρικό, ενώ τους βομβαρδίζει ανελέητα και τους διατάζει να εγκαταλείψουν τις εστίες τους με ποινή θανάτου.
Σε αυτή τη συγκυρία εκδήλωσης της πλέον βάρβαρης συλλογικής τιμωρίας σε βάρος ενός λαού, οι επετειακές εκδηλώσεις του FAO, της Παγκόσμιας Οργάνωσης Γεωργίας και Τροφίμων του ΟΗΕ σε 150 χώρες, με αφορμή την ίδρυσή του το 1945, μοιάζουν να περνάνε σε δεύτερη μοίρα. Κι όμως, οι στόχοι που θέτει για εξασφάλιση της επισιτιστικής ασφάλειας, καταπολέμηση της παγκόσμιας πείνας, προστασία των φυσικών πόρων και προσαρμογή της αγροδιατροφικής αλυσίδας στην κλιματική αλλαγή είναι επίκαιροι όσο ποτέ.
Στην Ελλάδα, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Διατροφής το Ινστιτούτο Ερευνας Λιανεμπορίου Καταναλωτικών Αγαθών (ΙΕΛΚΑ) παρουσίασε συγκριτική ανάλυση για τις διατροφικές συνήθειες και τις δαπάνες των νοικοκυριών πριν και μετά τη δημοσιονομική κρίση, από το 2009 ώς σήμερα. Από τις μελέτες των αντίστοιχων εκθέσεων Οικογενειακού Προϋπολογισμού της ΕΛΣΤΑΤ προκύπτουν ενδιαφέροντα συμπεράσματα που επιδέχονται πολλαπλές ερμηνείες.
Το ελληνικό τραπέζι πριν και μετά τα μνημόνια άλλαξε δραστικά, όχι μόνο εξαιτίας της μείωσης του εισοδήματος και της ακρίβειας στα τρόφιμα την τελευταία διετία, αλλά εξαιτίας και βαθύτερων αλλαγών στην καθημερινότητα, στις διατροφικές τάσεις αλλά και στη σύσταση του πληθυσμού.
Ενα βασικό εύρημα είναι ότι η κατά κεφαλήν δαπάνη για τρόφιμα έχει μειωθεί μεν κατά 2,3% την τελευταία δεκαπενταετία, ωστόσο η μείωση αυτή είναι συγκριτικά πολύ μικρότερη των περικοπών του οικογενειακού προϋπολογισμού στο σύνολο των αγορών (-19,5%), αλλά και των υπόλοιπων ειδών παντοπωλείου (-18,8%).
Οι δαπάνες για σίτιση αποδεικνύονται οι πλέον ανελαστικές, αποτελώντας το μεγαλύτερο μερίδιο των δαπανών ενός μέσου οικογενειακού προϋπολογισμού, με 20,9% το 2022, αυξημένες κατά 4,5 ποσοστιαίες μονάδες σε σύγκριση με την προ κρίσης εποχή, με τη στέγαση να ακολουθεί με 14,5%. Αν μάλιστα συγκρίνουμε τα έξοδα των νοικοκυριών για διατροφή ανάλογα με το εισόδημα, αποτυπώνεται ανάγλυφα η δυσανάλογη επίπτωση του πληθωρισμού των τροφίμων στα φτωχότερα στρώματα. Το φτωχότερο 20% του πληθυσμού δαπανά για σίτιση και στέγαση το 58,1% του προϋπολογισμού του, ενώ το αντίστοιχο πλουσιότερο δαπανά το 25,6%.
Οσον αφορά τη μηνιαία χρηματική δαπάνη των νοικοκυριών, από τις αναλύσεις του ΙΕΛΚΑ προκύπτουν σημαντικές μετατοπίσεις στις συνήθειες των νοικοκυριών την τελευταία 15ετία. Χαρακτηριστική αλλαγή είναι η μείωση της δαπάνης για κρέας, κατά 8%, περιορίζοντας κυρίως τις αγορές σε μοσχαρίσιο και αιγοπρόβειο κατά 18% και 40% αντίστοιχα. Αντίθετα αυξάνεται η αξία κατανάλωσης σε πουλερικά και χοιρινό κατά 14% και 7%.
Οι δαπάνες για νωπό γάλα μειώθηκαν κατά 30%, για ελαιόλαδο κατά 17%, για λαχανικά κατά 43%. Στον αντίποδα, ξοδέψαμε 12% περισσότερα χρήματα για ψωμί και είδη αρτοποιίας, 44% περισσότερα χρήματα για όσπρια, 64% περισσότερα για αυγά, 68% περισσότερα χρήματα για αλκοολούχα ποτά, τάση που ερμηνεύεται και από τη μετατόπιση στην κατ’ οίκον κατανάλωση αντί για εξόδους.
Ως προς την κατανάλωση σε όγκο, πάντως, οι Ελληνες παραμένουν σταθεροί στις πηγές υδατανθράκων, αυξάνοντας το ρύζι κατά 6,6%, κρατώντας στα ίδια επίπεδα την κατανάλωση ζυμαρικών, ενώ η κατά κεφαλήν κατανάλωση ψωμιού και ειδών αρτοποιίας μειώθηκε κατά τέσσερα κιλά μηνιαίως (-6%).
Στα γαλακτοκομικά προϊόντα η μεγαλύτερη υποχώρηση σημειώνεται στο φρέσκο πλήρες γάλα κατά 41% και στο τυρί κατά 27%, ενώ αυξήθηκε η κατανάλωση στο γάλα με μειωμένα λιπαρά (40%) και δευτερευόντως το γιαούρτι με 3,7%.
Τρώμε 15,5% περισσότερα αυγά, 15% λιγότερα φρούτα και λαχανικά (μείωση περίπου 1 κιλό τον μήνα) αλλά περισσότερα όσπρια κατά 18,9%. Εντυπωσιακό είναι ότι υπερδιπλασιάσαμε τα έξοδα για βούτυρο κατά 116% και αυξήσαμε την κατανάλωσή του κατά 66%, ενώ μειώσαμε κατά 29,3% την κατανάλωση ελαιόλαδου.
Οι μετατοπίσεις στις διατροφικές συνήθειες συνδέονται και με τις αυξήσεις στις τιμές, με το γάλα, το ψωμί και το μοσχαρίσιο κρέας να ακριβαίνουν κατά 19%, τα πράσινα λαχανικά 65%, το ελαιόλαδο 19%, ο καφές 54%, τα αλκοολούχα αποστάγματα 50% σε σύγκριση με το 2009. Μάλιστα οι υψηλότερες ανατιμήσεις σημειώθηκαν την τελευταία διετία, όταν αθροιστικά ο πληθωρισμός στα τρόφιμα έτρεξε με ρυθμό 24,2% από τον Σεπτέμβριο του 2021 ώς τον Σεπτέμβριο του 2023.
www.efsyn.gr