Αποφασισμένη να συμβάλει με τον τρόπο της στη φετινή επέτειο των 50 χρόνων από τη Μεταπολίτευση, η στήλη εγκαινιάζει σήμερα την παρουσίαση μιας σειράς ντοκουμέντων, προερχόμενων από ελληνικά και ξένα αρχεία, τα οποία φωτίζουν ποικίλες πλευρές της Ιστορίας του τόπου εκείνα τα κρίσιμα χρόνια – τόσο της χούντας όσο και της πρώτης μεταπολιτευτικής δεκαετίας. Μια πρόγευση αυτού του corpus πήραν οι αναγνώστες μας από την έκθεση του Βρετανού διπλωμάτη Ρίτσαρντ Ολιβερ Μάιλς (1978), σχετικά με κάποιες εξαιρετικά αποκαλυπτικές εκμυστηρεύσεις του νεαρού τότε βουλευτή Αντώνη Σαμαρά, που δημοσιεύσαμε προ τριμήνου («Ενας “μαφιόζος” από την Πύλο», «Εφ.Συν.», 30.12.2023).
Το έγγραφο που παρουσιάζουμε εδώ προέρχεται κι αυτό από τα αρχεία του βρετανικού Φόρεϊν Οφις (FCO 9/1999/17). Πρόκειται για μια συνοπτική έκθεση συνταγμένη πριν από πενήντα ακριβώς χρόνια (13.3.1974), με τις εντυπώσεις του ναυτικού ακολούθου της βρετανικής πρεσβείας, πλοιάρχου Πίρσον, από μια δεξίωση που οργάνωσε στο σπίτι του ο τότε αρχηγός του Πολεμικού Ναυτικού, ναύαρχος Πέτρος Αραπάκης, με προσκεκλημένο τον ίδιο και τους συναδέλφους του και παρούσα σύμπασα την εγχώρια πολιτικοστρατιωτική ηγεσία.
«Το ενδιαφέρον στοιχείο αυτού του πάρτι δεν ήταν μόνο μια σπάνια εμφάνιση του Ιωαννίδη, αλλά και ο τρόπος με τον οποίο διάφοροι ανώτατοι αξιωματικοί συμπεριφέρονταν απέναντί του» | Πλοίαρχος Α.Μ.Γκ. Πίρσον (13.3.1974)
Η αξία του τεκμηρίου έγκειται στην αποτύπωση του τρόπου εργασίας ενός διπλωμάτη διαπιστευμένου σε στρατιωτική δικτατορία, αλλά και στις ειδήσεις που αυτή περιέχει: οι εικασίες και η αποκρυπτογράφηση της γλώσσας των σωμάτων συμπληρώνουν (ή και υποκαθιστούν) ως πηγή πληροφοριών τα λογοκριμένα ΜΜΕ και τις ανεπιβεβαίωτες φημολογίες. Απ’ αυτή δε την άποψη, το λακωνικό έγγραφο του Βρετανού πλοιάρχου (που απευθυνόταν στον πρέσβη, στους προϊσταμένους του στο Λονδίνο και στον επικεφαλής του Τμήματος ΝΑ Ευρώπης του Φόρεϊν Οφις) είναι αναμφίβολα απολαυστικό:
«ΜΙΑ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΤΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ ΜΕΤΑΞΥ ΕΛΛΗΝΩΝ ΗΓΕΤΩΝ
1. Ο [αρχηγός του ελληνικού Ναυτικού] ναύαρχος Αραπάκης έδωσε στις 12 Μαρτίου δεξίωση για 150 περίπου άτομα στο σπίτι του στον Σκαραμαγκά, στην οποία μετείχα. Παρόντες ήταν οι περισσότεροι Δυτικοί ακόλουθοι.
2. Ταυτοποιήθηκαν επίσης οι παρακάτω προσκεκλημένοι:
Ο πρόεδρος, στρατηγός Γκιζίκης.
Ο πρωθυπουργός, κ. Ανδρουτσόπουλος.
Ο αρχηγός ΓΕΕΘΑ, στρατηγός Μπονάνος.
Οι αρχηγοί και υπαρχηγοί των τριών Οπλων.
Ο ταξίαρχος Ιωαννίδης.
Επτά περίπου μέλη του Επαναστατικού Συμβουλίου των μεσαίων [=ανώτερων] αξιωματικών.
Αλλοι αξιωματικοί των τριών Οπλων, ιδίως του Ναυτικού, μέχρι τον βαθμό του συνταγματάρχη / πλοιάρχου.
Αλλοι πολίτες, μέλη πιθανόν της κυβέρνησης, η ταυτότητα των οποίων δεν διαγνώστηκε.
3. Η πρόσκληση δεν ανέφερε πως η δεξίωση γινόταν προς τιμήν κάποιου ή του οτιδήποτε. Η ενδυμασία ήταν πολιτική, γεγονός πολύ ασυνήθιστο για ένα πάρτι αυτού του είδους.
4. Το ενδιαφέρον στοιχείο αυτού του πάρτι δεν ήταν μόνο μια σπάνια εμφάνιση του Ιωαννίδη παρουσία αλλοδαπών, αλλά και ο τρόπος με τον οποίο διάφοροι ανώτατοι αξιωματικοί συμπεριφέρονταν απέναντί του. Οταν έφτασε, περιστοιχίστηκε αμέσως από τους Γκιζίκη, Μπονάνο, [τον αρχηγό της Αεροπορίας] Παπανικολάου, τον πρωθυπουργό και κάνα-δυο άλλους σε μια γωνιά στο άκρο της αίθουσας. Οταν ο Αραπάκης μπορούσε ν’ απομακρυνθεί από την υποδοχή, μετείχε επίσης σ’ αυτή την ομάδα. Ολοι φαινόντουσαν πολύ περιποιητικοί προς τον Ιωαννίδη. Ο Μπονάνος, ο Αραπάκης, ο Παπανικολάου κι ο Ανδρουτσόπουλος τον τριγύριζαν όλο το βράδυ όπως οι μέλισσες ένα βάζο με μέλι, με τον Αραπάκη και τον Παπανικολάου να του γλείφουν σχεδόν τις αρβύλες. Ο πρόεδρος Γκιζίκης σύντομα έκανε τον δικό του γύρο στον χώρο του πάρτι, μιλώντας σε άσχετους ανθρώπους εδώ κι εκεί, ενώ ο οικοδεσπότης του και άλλοι ήταν ακόμη κρεμασμένοι στον Ιωαννίδη. Δεν είδα τον [αρχηγό του Στρατού] Γαλατσάνο να μιλά στον Ιωαννίδη, μολονότι μπορεί να το έκανε. Κάποιες στιγμές τον είδα με τον Γκιζίκη, γενικά όμως ακολουθούσε δικές του διαδρομές στο πάρτι.
5. Δεν βρήκα την ευκαιρία να μιλήσω ο ίδιος με τον Ιωαννίδη. Ο συνταγματάρχης Γουίλινγκ, ο Γάλλος στρατιωτικός ακόλουθος, του συστήθηκε από κάποιον αλλά αντάλλαξαν απλώς χαιρετισμό. Ο συνταγματάρχης Φρεντς, ο στρατιωτικός ακόλουθος των ΗΠΑ, ήταν έτοιμος να του συστηθεί αλλά συγκρατήθηκε από τον στρατηγό Ράιντερ, τον αρχηγό της Στρατιωτικής Αποστολής των ΗΠΑ, που τον συμβούλευσε να μην το κάνει! [Ο παραλήπτης της έκθεσης σημειώνει χειρόγραφα στο περιθώριο: «Γιατί;»]
6. Τώρα που το σκέφτομαι, εξακολουθώ να είμαι ελαφρά προβληματισμένος για ποιον λόγο δόθηκε η δεξίωση· δεν πρόκειται για κάτι που γίνεται όλη την ώρα. Το πιο πιθανό είναι όμως να το ζήτησε ο Ιωαννίδης από τον Αραπάκη, τον μόνο αρχηγό Οπλου που διαθέτει σπίτι κατάλληλο για ιδιωτική δεξίωση, προκειμένου οι ξένοι ακόλουθοι να παρατηρήσουν πως ο Ιωαννίδης, οι αρχηγοί των Οπλων και άλλοι ηγέτες είναι όλοι τους φιλαράκια. Ολοι μας παρατηρήσαμε πολύ περισσότερα απ’ αυτό. Ο μόνος λόγος για τον οποίο μπορώ να φανταστώ ότι πραγματοποιήθηκε με πολιτική περιβολή ήταν για να αποφευχθεί να φανεί ο Ιωαννίδης ως ο αληθινός ηγέτης με στολή κατώτερου βαθμού από τους υπόλοιπους.
Α.Μ.Γκ. Πίρσον
Πλοίαρχος του Βασιλικού Ναυτικού
Ναυτικός και Αεροπορικός Ακόλουθος
13 Μαρτίου 1974».
Προτού περάσουν πέντε μήνες, οι ανώτατοι αξιωματικοί που «έγλειφαν τις αρβύλες του Ιωαννίδη» (μπροστά στους ντόπιους και ξένους συναδέλφους τους) θα του δείξουν την πόρτα της εξόδου, καλώντας από το Παρίσι τον αυτοεξόριστο εθνάρχη να μαζέψει τα ασυμμάζευτα. Κι αυτός θα τους εξασφαλίσει με τη σειρά του το ακαταδίωκτο, ματαιώνοντας τον Μάρτιο του 1975 τις ανακρίσεις και τη δίωξη για την τραγωδία της Κύπρου, που οι ίδιοι είχαν δρομολογήσει εγκρίνοντας το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου. Και στη μια και στην άλλη περίπτωση, όλα έγιναν φυσικά για «εθνικούς» λόγους...
από: https://www.efsyn.gr