Απόσπασμα από το βιβλίο The Temporary Autonomous Zone: Ontological Anarchy, Poetic Terrorism (Autonomedia, 1991) που περιλήφθηκε στον τόμο Against Capital In The Twenty-First Century (Temple University Press, 2018).
Μετάφραση Δημήτρης Πλαστήρας
Δημοσιεύθηκε την 7 Νοεμβρίου, 2022
Οι θαλασσοπόροι και οι κουρσάροι του 18ου αιώνα δημιούργησαν ένα «δίκτυο πληροφοριών» που εκτείνονταν σε όλη την υφήλιο: πρωτόγονο και αφιερωμένο κυρίως σε σκοτεινές δουλειές, το δίκτυο παρόλα αυτά λειτουργούσε αξιοθαύμαστα αποτελεσματικά. Διασκορπισμένα σε όλη την έκταση του δικτύου υπήρχαν νησιά, απομακρυσμένα κρησφύγετα όπου τα πλοία μπορούσαν να εφοδιαστούν με νερό και τρόφιμα, και να ανταλλάξουν την λεία τους με χρυσό και αναγκαία προϊόντα. Κάποια από αυτά τα νησιά φιλοξενούσαν «σκόπιμες κοινότητες», ολόκληρε μίνι-κοινωνίες ζούσαν συνειδητά έξω από το νόμο και αποφασισμένες να το συνεχίσουν, αν και μόλις για μια σύντομη αλλά χαρούμενη ζωή.
Πιστεύω πως από περασμένες και μελλοντικές ιστορίες σχετικά με «νησιά στο δίκτυο» μπορούμε να συλλέξουμε στοιχεία που μας οδηγούν στο ότι δεν είναι μόνο δυνατός ένας συγκεκριμένος τύπος «ελεύθερου θύλακα» αλλά και υπαρκτός. Η έρευνα μου και οι υποθέσεις μου έχουν αποκρυσταλλωθεί γύρω από την έννοια της προσωρινής αυτόνομης ζώνης (TAZ, Temporary Autonomous Zone).
Περιμένοντας την Επανάσταση
Πως γίνεται ο «κόσμος που έχει γυρίσει ανάποδα» να κατορθώνει πάντοτε να επανέρθει; Γιατί η αντίδραση ακολουθεί πάντοτε την επανάσταση, σαν εποχές στην Κόλαση;
Η εξέγερση, ή η λεκτική μορφή στάση, είναι λέξεις που χρησιμοποιούνταν από ιστορικούς να χαρακτηρίσουν αποτυχημένες επαναστάσεις – κινήματα που δεν ακολουθούν την αναμενόμενη καμπύλη, την κοινά αποδεκτή πορεία: επανάσταση, αντίδραση, προδοσία, την ίδρυση ενός ισχυρότερου και πιο καταπιεστικού κράτους – το γύρισμα του τροχού, την επιστροφή της ιστορίας ξανά και ξανά στην υψηλότερη μορφή της: μια μπότα στο πρόσωπο της ανθρωπότητας για πάντα.
Αποτυγχάνοντας να ακολουθήσει αυτή την τροχιά, η εξ-έγερση δηλώνει την πιθανότητα ενός κινήματος έξω και πέρα από την εγγελιανή σπειροειδή πορεία εκείνης της «προόδου» που κρυφά δεν είναι τίποτα άλλο από ένας φαύλος κύκλος. Surgo (εξέγερση) – όρθωμα. Insurgo (στάση) – να ορθωθώ, να σηκώσω τον εαυτό μου. Μια λειτουργία αυτοστήριξης. Ένας αποχαιρετισμός στην εξαχρειωμένη παρωδία της καρμικής κυκλικής, ιστορικής επαναστατικής ματαιότητας. Το σύνθημα «Επανάσταση!» έχει μεταλλαχθεί από συναγερμός (tocsin) σε τοξίνη (toxin), μια κακοήθη ψευδο-Γνωστική, παγίδα του πεπρωμένου, ένας εφιάλτης όπου άσχετα από το πόσο παλεύουμε, δεν μπορούμε να αποδράσουμε από αυτό τον κακό αιώνα, αυτή την λάμια του κράτους, το ένα κράτος μετά του άλλο, κάθε «παράδεισος» κυβερνιέται από ακόμη έναν κακό άγγελο.
Αν η ιστορία είναι «χρόνος», όπως λέει ότι είναι, τότε η εξέγερση είναι μια στιγμή που ξεπηδά πάνω και έξω από το χρόνο, παραβιάζει το «νόμο» της ιστορίας. Αν το κράτος είναι ιστορία, όπως λέει ότι είναι, τότε η εξέγερση είναι η απαγορευμένη στιγμή., μια ασυγχώρητη άρνηση της διαλεκτικής – τρελαμένη, ο ελιγμός ενός σαμάνου που πραγματοποιείται σε μια «αδύνατη γωνία» προς το σύμπαν. Η ιστορία λέει πως η επανάσταση αποκτά «μονιμότητα», ή τουλάχιστον διάρκεια, ενώ η εξέγερση είναι «προσωρινή». Υπό την έννοια αυτή η εξέγερση είναι σαν μια «εμπειρία κορύφωσης» αντίθετα από το επίπεδο της «τυπικής» συνείδησης και εμπειρίας. Όπως και τα φεστιβάλ, οι εξεγέρσεις μπορούν να γίνουν κάθε μέρα – διαφορετικά δεν θα ήταν «μη συνηθισμένες». Τέτοιες όμως στιγμές έντασης δίνουν μορφή και νόημα στο σύνολο της ζωής. Οι σαμάνοι επιστρέφουν – δεν μπορείς να μείνεις στη στέγη για πάντα – αλλά τα πράγματα έχουν αλλάξει, μετατοπίσεις και ενσωματώσεις έχουν υπάρξει – έχει δημιουργηθεί μια υπάρξει.
Θα έλεγες πως είναι τα λόγια της απελπισίας. Τι γίνεται με το αναρχικό όνειρο, την ακρατική κατάσταση, την κομμούνα, την αυτόνομη ζώνη με διάρκεια, μια ελεύθερη κοινωνία, μια ελεύθερη κουλτούρα; Θα παρατήσουμε αυτή την ελπίδα με αντάλλαγμα μια υπαρξιακή acte gratuit (παρόρμηση); ο στόχος δεν είναι να αλλάξουμε την συνείδηση αλλά να αλλάξουμε το κόσμο.
Το δέχομαι αυτό σαν δίκαιη κριτική. Θα δώσω δυο απαντήσεις ωστόσο: Αρχικά, η επανάσταση δεν έχει κατορθώσει ακόμη να υλοποιήσει αυτό το όνειρο. Το όραμα έρχεται στη ζωή την στιγμή της εξέγερσης – αλλά μόλις «η επανάσταση» θριαμβεύσει και το κράτος επιστρέψει, το όνειρο και το ιδανικό έχουν ήδη προδοθεί. Δεν έχω εγκαταλείψει την ελπίδα ή ακόμη και την προσδοκία της αλλαγής – αλλά δεν εμπιστεύομαι την λέξη επανάσταση. Δεύτερο, ακόμη και αν αντικαταστήσουμε την επαναστατική προσέγγιση με μια έννοια εξέγερσης που ανθίζει αυθόρμητα σε αναρχική κουλτούρα, η δική μας ιδιαίτερη ιστορική κατάσταση δεν είναι ευνοϊκή για ένα τέτοιο τεράστιο εγχείρημα. Τίποτα απολύτως δεν μπορεί να προκύψει από μια κατά μέτωπο σύγκρουση με το απόλυτο κράτος παρά ένα ανούσιο μαρτύριο, το μεγα-εταιρικό κράτος της πληροφορίας, την αυτοκρατορία του θεάματος και της προσομοίωσης. Τα όπλα του στοχεύουν όλα προς εμάς, ενώ τα ταπεινά μας όπλα δεν βρίσκουν τίποτα να στοχεύσουν παρά μια υστέρηση, μια άκαμπτη κενότητα, ένα φάντασμα ικανό να πνίξει κάθε σπίθα σε ένα εκτόπλασμα πληροφορίας, μια κοινωνία συνθηκολόγησης που κυβερνάτε από την εικόνα του μπάτσου και το απορροφητικό μάτι της τηλεοπτικής οθόνης.
Με λίγα λόγια, δεν παρουσιάζουμε την ΤΑΖ ως ένα αποκλειστικό στόχο από μόνη της, αντικαθιστώντας όλες τις άλλες μορφές οργάνωσης, τακτικής και στόχων. Την προτείνουμε επειδή μπορεί να προσφέρει το γνώρισμα της ενίσχυσης που συνδέεται με την εξέγερση δίχως απαραίτητα να οδηγεί σε βία και μαρτύριο. Η ΤΑΖ είναι σαν μια εξέγερση που εμπλέκεται άμεσα με το κράτος, μια αντάρτικη δράση που απελευθερώνει μια περιοχή (γης, χρόνου, φαντασίας) και μετά διαλύεται για να ανασυσταθεί αλλού/άλλοτε, προτού το κράτος μπορέσει να την τσακίσει.
Η έννοια της ΤΑΖ προκύπτει αρχικά από μια κριτική της επανάστασης, και μιας εκτίμησης της εξέγερσης. Η πρώτη ορίζει την δεύτερη ως μια αποτυχία· αλλά για εμάς, η εξέγερση αντιπροσωπεύει μια πολύ πιο ενδιαφέρουσα πιθανότητα, από το πρότυπο μιας ψυχολογίας της απελευθέρωσης, σε σχέση με όλες τις «πετυχημένες» επαναστάσεις της αστικής τάξης, των κομμουνιστών, των φασιστών, κλπ.
Η δεύτερη γενεσιουργός δύναμη πίσω από την ΤΑΖ ξεπηδά από την ιστορική εξέλιξη που ονομάζω το κλείσιμο του χάρτη. Το τελευταίο εκατοστό της Γης που δεν είχε διεκδικηθεί από κάποιο κράτος εξαφανίστηκε το 1899. Ο αιώνας μας είναι ο πρώτος δίχως terra incognita, δίχως σύνορο. Η εθνικότητα είναι η ανώτερη αρχή της παγκόσμιας διακυβέρνησης – ούτε ένα θραύσμα βράχου στις Νότιες Θάλασσες δε μπορεί να μείνει ανοιχτό, ούτε μια απομακρυσμένη κοιλάδα, ούτε καν το φεγγάρι και οι πλανήτες. Αυτή είναι η αποθέωση του «εδαφικού γκανγκστερισμού». Ούτε ένα τετραγωνικό εκατοστό της γης δεν είναι δίχως αστυνόμευση και δίχως φόρους – στην θεωρία.
Ο «χάρτης» είναι ένα αφηρημένο πολιτικό δίκτυο, μια γιγαντιαία απάτη που επιβλήθηκε με το καρότο και το μαστίγιο της ανατροφής του κράτους-«αυθεντία», μέχρι που για τους περισσότερους από εμάς ο χάρτης γίνεται η επικράτεια – όχι πλέον «Νησί Τέρτλ» αλλά «Ηνωμένες Πολιτείες». Ωστόσο επειδή ο χάρτης είναι μια αναπαράσταση δεν μπορεί να καλύψει τη γη με ακρίβεια 1:1. Μέσα στις μορφοκλασματικές περιπλοκότητες της πραγματικής γεωγραφίας ο χάρτης μπορεί να δει μόνο διανυσματικά δίκτυα. Κρυμμένες εσώκλειστες απεραντοσύνες ξεφεύγουν από τον κανόνα του μέτρου. Ο χάρτης δεν είναι ακριβής· ο χάρτης δεν μπορεί να είναι ακριβής.
Έτσι – η επανάσταση είναι κλειστή, αλλά η εξέγερση είναι ανοιχτή. Για την ώρα εστιάζουμε την δύναμη μας σε προσωρινές «εκρήξεις ισχύος», αποφεύγοντας κάθε εμπλοκή με «μόνιμες λύσεις».
Οι πρειφράξεις της επανάστασης και του χάρτη, ωστόσο, είναι μόνο οι αρνητικές πηγές της ΤΑΖ· πολλά μένουν να αναφερθούν για τις θετικές εμπνεύσεις της. Η αντίδραση από μόνη της δεν μπορεί να προσφέρει την ενέργεια που χρειάζεται για να «εκδηλωθεί» μια ΤΑΖ.
Μια εξέγερση επίσης να είναι για κάτι.
Η ΤΑΖ ως μια συνειδητή ριζοσπαστική θα αναδυθεί υπό συγκεκριμένες συνθήκες:
- Ψυχολογική απελευθέρωση. Δηλαδή, πρέπει να υλοποιήσουμε (να κάνουμε πραγματικές) τις στιγμές και τους χώρους στις οποίες η ελευθερία δεν είναι μόνο πιθανή αλλά πραγματική. Πρέπει να ξέρουμε με ποιους τρόπους είμαστε πραγματικά καταπιεσμένοι, και επίσης με ποιους τρόπους είμαστε αυτοκαταπιεσμένοι ή παγιδευμένοι σε μια φαντασία μέσα στην οποία μας καταπιέζουν ιδέες. Η εργασία, για παράδειγμα, είναι πολύ πιο υπαρκτή πηγή δυστυχίας για τους περισσότερους από εμάς από ότι η νομοθετική πολιτική. Η αποξένωση είναι πολύ πιο επικίνδυνη για εμάς από ότι ξεδοντιασμένες, ξεπερασμένες ιδεολογίες που πεθαίνουν. Ο πνευματικός εθισμός σε «ιδανικά» – που καταλήγουν περισσότερο απλές προβολές της εχθρικότητας μας και την αίσθηση θυματοποίησης μας – δεν θα σπρώξουν ποτέ το εγχείρημα μας. Η ΤΑΖ δεν είναι προάγγελος κάποιας απίθανης κοινωνικής ουτοπίας στην οποία πρέπει να θυσιάσουμε τις ζωές μας ώστε τα παιδιά των παιδιών μας μπορεί να αναπνεύσουν λίγο ελεύθερο αέρα. Η ΤΑΖ πρέπει να είναι η σκηνή της τωρινής μας αυτονομίας, αλλά μπορεί να υπάρξει μόνομε την προϋπόθεση πως ήδη γνωρίζουμε τους εαυτού μας ως ελεύθερα όντα.
- Το αντι-Δίκτυο πρέπει να επεκταθεί. Αυτή τη στιγμή δείχνει περισσότερο ασάφεια παρά πραγματικότητα. Έντυπα και φόρουμ ανταλλάσσουν πληροφορίες , που είναι κομμάτι της αναγκαίας προπαρασκευαστικής εργασίας για την ΤΑΖ, αλλά πολύ λίγη από αυτή την πληροφορία έχει σχέση με χειροπιαστά αγαθά και υπηρεσίες αναγκαία για την αυτόνομη ζωή. Δεν ζούμε στον κυβερνοχώρο· να ονειρευόμαστε πως περνάμε σε κυβερνογνώση, την ψευδή υπέρβαση του σώματος. Η ΤΑΖ είναι πραγματικός τόπος, και είτε είμαστε μέσα του ή δεν είμαστε. Όλες οι αισθήσεις πρέπει να αναπτυχθούν. Το Δίκτυο αυτό είναι σαν μια νέα αίσθηση κατά κάποιες έννοιες, αλλά πρέπει να προστεθεί στις υπόλοιπες – οι άλλες πρέπει να αποσπαστούν από αυτό, σαν σε κάποια απαίσια παρωδία της μυστικής έκστασης. Δίχως το Δίκτυο, η πλήρη υλοποίηση του συμπλέγματος της ΤΑΖ θα ήταν αδύνατη. Το Δίκτυο όμως δεν είναι σκοπός από μόνος του. Είναι ένα όπλο.
- Ο μηχανισμός ελέγχου – το κράτος – πρέπει (ή πρέπει να υποθέσουμε) πως συνεχίζει να ρευστοποιείται και να πετρώνει ταυτόχρονα, πρέπει να προχωρά στην σημερινή του πορεία στην οποία μια υστερική ακαμψία αποκρύπτει όλο και περισσότερο μια κενότητα, ένα χάσμα εξουσίας. Όπως εξαφανίζεται η δύναμη, η επιθυμία μας για δύναμη πρέπει να είναι εξαφάνιση.
Έχουμε ήδη ασχοληθεί με το ερώτημα αν η ΤΑΖ πρέπει να αντιμετωπιστεί «απλά» ως έργο τέχνης. Αλλά θα απαιτήσεις να μάθεις αν είναι κάτι περισσότερο από μίζερη ποντικότρυπα στην Βαβυλωνία της πληροφορίας, ή μάλλον ένας λαβύρινθος από τούνελ, όλο και πιο συνδεδεμένα αλλά αφιερωμένα μόνο στο οικονομικό αδιέξοδο του πειρατικού παρασιτισμού; Θα απαντήσω πως προτιμώ να είμαι ποντικός στο λαγούμι παρά ποντικός στο κλουβί – αλλά θα πρέπει επίσης να επιμείνω πως η ΤΑΖ υπερβαίνει αυτές τις κατηγορίες.
Ένας κόσμος στον οποίο η ΤΑΖ κατόρθωσε να απλώσει ρίζες μπορεί να θυμίζει το κόσμο που οραματίστηκε ο «P.M.» στο μυθιστόρημα φαντασίας του, bolo’bolo. Ίσως η ΤΑΖ να είναι «πρώτο-bolo». Στο βαθμό όμως που η ΤΑΖ υπάρχει τώρα, σημαίνει πολύ περισσότερα από την κοινοτοπία της αρνητικότητας ή της αντιπολιτισμικής δραπέτευσης. Αναφέραμε μια φεστιβαλική πτυχή της στιγμής που είναι ανεξέλεγκτη και που ακολουθεί αυθόρμητη αυτοργάνωση, όσο σύντομη και αν είναι. Είναι «επιφάνεια» (αποκάλυψη) – μια κορυφαία εμπειρία πάνω στη κοινωνική όπως και στην ατομική κλίμακα.
πηγη: https://geniusloci2017.wordpress.com