«Η εμφανής αποικιοκρατία σε ακρωτηριάζει απροσχημάτιστα: σου απαγορεύει να λες, σου απαγορεύει να κάνεις, σου απαγορεύει να είσαι. Αντίθετα, η αφανής αποικιοκρατία σε πείθει ότι η υποτέλεια είναι ο προορισμός σου και η αδυναμία η φύση σου: σε πείθει ότι δεν γίνεται να λες, δεν γίνεται να κάνεις, δεν γίνεται να είσαι» (Εντουάρντο Γκαλεάνο, «Η κουλτούρα του τρόμου», από «Το βιβλίο των εναγκαλισμών», εκδόσεις Κέδρος).
Η σημερινή αποικιοκρατία συνδυάζει στοιχεία τόσο της εμφανούς όσο και της αφανούς αποικιοκρατίας. Και μην πείτε ότι δεν υπάρχει τέτοιο πράγμα στις δημοκρατίες μας. Γελιέστε! Το μεγαλύτερο και σοβαρότερο καθήκον μας ως πολίτες είναι να αποαποικοποιήσουμε τη σκέψη, τη φαντασία και τη ζωή μας από τα στερεότυπα ενός τρόπου ζωής που στοιχειώνει την καθημερινότητά μας με ψέματα και φαντάσματα που μας καθηλώνουν στον καναπέ.
Γιατί τι άλλο από φαντάσματα είναι ο άκρατος καταναλωτισμός, η αδηφάγα απληστία και η επίπλαστη εικόνα μιας ζωής βουτηγμένης στη ρουτίνα, στους συμβιβασμούς και στην υποταγή; Μπορεί να μη σου απαγορεύουν να λες, αλλά με τον τρόπο τους σου απαγορεύουν να κάνεις και να είσαι. Τι να κάνεις και τι να είσαι; Να αμφισβητείς στην πράξη, να διεκδικείς όταν σε αδικούν και να παλεύεις για ό,τι θέλεις να γίνεις.
Η εκπαίδευση σε διδάσκει υποταγή, συμβιβασμό και σεβασμό στις αυθεντίες. Η κοινωνική συμβατικότητα σε διδάσκει κομφορμισμό και σε γεμίζει αλλοτρίωση. Η προπαγάνδα των ΜΜΕ αναλαμβάνει όλα τα υπόλοιπα, όπως να βαφτίσει το κρέας ψάρι και να κάνει το μαύρο άσπρο. Η τηλεόραση, το ραδιόφωνο και το διαδίκτυο –πλην μετρημένων στα δάχτυλα τιμητικών εξαιρέσεων- πλημμυρίζουν από ασύστολα ψεύδη, παραπληροφόρηση, κουτσομπολιό, ρατσισμό και παραποίηση της αλήθειας σε οργουελικές διαστάσεις.
Οι λεγόμενοι φορείς της ενημέρωσης και τα συστήματα διακυβέρνησης αποτελούν σχολεία μοιρολατρίας. «Τίποτα δεν αλλάζει, όλα μένουν τα ίδια», «Τις είδαμε και τις επαναστάσεις· οδήγησαν σε νέες τυραννίες!», «Οι ιεραρχίες αποτελούν τη φυσική τάξη των πραγμάτων», «Πάντα υπήρχαν και πάντα θα υπάρχουν πλούσιοι και φτωχοί», «Ολα οφείλονται στην ελαττωματική φύση του ανθρώπου»!
Ο καπιταλισμός προβάλλεται σαν ένα υπεριστορικό κοινωνικοοικονομικό σύστημα και η «αγορά» σαν το νερό μέσα στο οποίο κινείται το ψάρι και έξω από το οποίο είναι αδύνατο να ζήσει. Εχει γίνει πλέον έκφραση του συρμού, όμως διατηρεί το σκληρό πυρήνα αλήθειας η έκφραση του φιλοσόφου Φρέντρικ Τζέιμσον ότι «είναι ευκολότερο να φανταστούμε το τέλος του κόσμου παρά το τέλος του καπιταλισμού».
Η έλλειψη ενός «ορίζοντα της προσμονής» (Ρ. Κοζέλεκ) ασκεί τεράστια πίεση στην καθημερινότητά μας, αφού μας στερεί την επιλογή εκτός από το παρελθόν της «βιωμένης εμπειρίας» να μπορούμε να φανταστούμε ένα μέλλον και να προσπαθήσουμε να το δημιουργήσουμε.
Η «κουλτούρα του τρόμου», όπως την ονομάζει ο Γκαλεάνο, συνίσταται σε ακριβώς αυτό: φοβόμαστε να φανταστούμε, φοβόμαστε να ονειρευτούμε, φοβόμαστε να πράξουμε. Και η σύγχρονη αποικιοκρατία δεν έχει να κάνει μόνο με τις σχέσεις Βορρά – Νότου, αλλά ενός Βορρά και ενός Νότου μέσα σε κάθε κράτος χωριστά. Και εάν δεν διεξάγουμε έναν αντιαποικιακό αγώνα που θα μας βγάλει από τη μοιρολατρία, την κατάθλιψη και την ηττοπάθεια, είμαστε καταδικασμένοι σε μια υπαρξιακή καταστροφή που δεν θα αφορά γενικά «κάποιο σύστημα», αλλά τον ίδιο τον πολιτισμό όπως τον γνωρίσαμε μέχρι σήμερα.