H Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε την Τρίτη (27/2) στον Κύπριο πρόεδρο Ν. Χριστοδουλίδη και τον Τουρκοκύπριο ηγέτη Ε. Τατάρ, μέσω εκπροσώπων τους, τα αποτελέσματα της μελέτης σκοπιμότητας για τη δημιουργία ενός μεγάλου «δικοινοτικού φωτοβολταϊκού πάρκου για παραγωγή ηλεκτρισμού» στη νεκρή ζώνη.

Την προώθηση του έργου ανέλαβε ο Γ.Δ. Μεταρρυθμίσεων της Επιτροπής, Μάριο Νάβα. Πρόκειται για τον πιο υψηλόβαθμο σήμερα υπηρεσιακό της Ε.Ε. που ασχολείται τακτικά με την Κύπρο, με επισκέψεις στο νησί και αποστολή να χρηματοδοτήσει μέτρα και έργα συμφιλίωσης. Η δημιουργία ενός ηλιακού σταθμού ηλεκτροπαραγωγής (36 MW) στη νεκρή ζώνη αποτελεί πρωτοβουλία της προέδρου Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν εδώ και 3 χρόνια! Την εξήγγειλε (22/8/2021) καλώντας τους Κυπρίους να οικοδομήσουν εμπιστοσύνη και να σκεφτούν το κοινό μέλλον τους για βιώσιμη ανάπτυξη: «Μπορούμε να ενώσουμε δυνάμεις για να πετύχουμε ανάκαμψη διαρκείας και ένα καλύτερο μέλλον για την Κύπρο και τους Κυπρίους. Χρειαζόμαστε ολοκληρωτικά την Κύπρο στο πλευρό μας στη μάχη κατά της κλιματικής αλλαγής…».

Αγονες συζητήσεις

Από τότε έγιναν πολλές άγονες συζητήσεις μεταξύ των δύο πλευρών. Τώρα όμως ο Μάριο Νάβα φαίνεται να στοχεύει στην αξιοποίηση της συγκυρίας: «Η πρωτοβουλία αυτή έρχεται σε μια περίοδο κατά την οποία μια νέα απεσταλμένη του ΟΗΕ, η Κουεγιάρ Ολγκίν, αναζητά κοινό έδαφος μεταξύ των δύο κοινοτήτων». Και για να γίνει πιο συγκεκριμένος είπε: «Προτρέπω τις κοινότητες να συμφωνήσουν για όλες τις λεπτομέρειες το συντομότερο δυνατόν…».

Δεν είναι βέβαιο τι ακριβώς έχουν στο μυαλό τους οι Χριστοδουλίδης και Τατάρ, πόσο ειλικρινά θέλουν το έργο αυτό ή αν ενεργούν για να το υποσκάψουν. Πάντως εδώ και καιρό δεν καταλήγουν πουθενά:

● σε ποια τοποθεσία της νεκρής ζώνης να γίνει,

● ποιες οι τεχνικές λύσεις για να συνδεθεί με το δίκτυο ηλεκτρισμού των δύο Κοινοτήτων,

● ποια η πηγή χρηματοδότησης από ευρωπαϊκά κονδύλια,

● ποιο το μερίδιο της κοινής χρήσης του ηλεκτρισμού σε κάθε πλευρά.

Αυτό που είναι εντελώς βέβαιο είναι ότι πέρασε μισός αιώνας από την εισβολή του ’74 και κάθε χρόνο τα μυαλά, ιδίως στο Προεδρικό και το υπουργείο Εξωτερικών, πάσχουν πλέον σοβαρά από «σκλήρωση». Αυτή η… ασθένεια μπορεί να αποβεί μοιραία στην τελευταία προσπάθεια για ομοσπονδιακή επίλυση του Κυπριακού.

Για να συγκρίνει κανείς, το 1977, δηλαδή μόλις 3 χρόνια μετά την τραγωδία, με νωπές τις πληγές της (νεκροί, αγνοούμενοι, πρόσφυγες σε τσαντίρια κ.ο.κ.), ο τότε δήμαρχος Λευκωσίας Λέλλος Δημητριάδης τόλμησε με τον τότε δήμαρχο του τουρκοκυπριακού τομέα Μουσταφά Ακιντζί τη δημιουργία Κοινού Αποχετευτικού Λευκωσίας. Προφανώς ο Λέλλος Δημητριάδης είχε την έγκριση του προέδρου Μακαρίου. Το εργοστάσιο έγινε, αναβαθμίστηκε και μέχρι σήμερα λειτουργεί αδιάλειπτα προς όφελος και των δύο Κοινοτήτων. Κανείς δεν σκέφτηκε τότε γιατί να γίνει στα κατεχόμενα (περιοχή Μιας Μηλιάς) ή γιατί τα λύματα των Ελληνοκυπρίων είναι πέντε φορές εκείνα των Τουρκοκυπρίων!

Απλοϊκές τακτικές

Ο πρόεδρος Ν. Χριστοδουλίδης εφαρμόζει μια διπλωματική τακτική, που δυστυχώς για την Κύπρο υστερεί πολύ από το να κερδίσει έστω μερικούς «πόντους». Πιστεύει ότι μπορεί να στριμώξει την Τουρκία στην Ε.Ε, ως την υπεύθυνη για το γεγονός ο Τουρκοκύπριος ηγέτης Ερσίν Τατάρ παραμένει άτεγκτος στη θέση του για «κυριαρχική ισότητα» και «δύο κράτη». Διαβάζει τις ανακοινώσεις του τουρκικού ΥΠΕΞ που ταυτίζονται με τον Τατάρ σε μαξιμαλιστική ρητορική και νιώθει βέβαιος ότι τίποτα δεν θα γίνει, παρά μόνο να επιβεβαιωθεί το αδιέξοδο. Στο Συμβούλιο της Ε.Ε. θα μπορεί τότε να μπλοκάρει για αρκετό καιρό ακόμα τις τουρκικές επιδιώξεις για τελωνειακή ένωση και βίζα.

Η απλοϊκή αυτή προσέγγιση φαίνεται πειστική μόνο για εγχώρια κατανάλωση – ήδη καλλιεργείται και αναπαράγεται από τα κυπριακά ΜΜΕ. Μπορεί όμως να γυρίσει μπούμερανγκ για τη Λευκωσία. Γιατί;

Παιχνίδια στην Ε.Ε.

O ΥΠΕΞ της Κύπρου Κ. Κόμπος «έκοψε» απλώς προσωρινά τη συμμετοχή του Χακάν Φιντάν στο άτυπο Συμβούλιο της Ε.Ε. Το ζήτημα της νέας ευρωτουρκικής σχέσης όμως θα επανέρχεται συνεχώς, ιδίως στο β΄ εξάμηνο του 2024 όταν θα παρέλθουν οι ευρωπαϊκές εκλογές. Το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα μπορεί να παίξει απερίσκεπτα το «αντι-τουρκικό» χαρτί για να μετριάσει τις διαρροές του προς την Ακροδεξιά, αλλά μετά οι κυβερνήσεις θα βρουν ξανά μπροστά τους το ίδιο ερώτημα: τι να κάνουν με την Τουρκία και τα συμφέροντά τους μαζί της;

Ο Ν. Χριστοδουλίδης αρέσκεται σε αυτό το παιχνίδι, αυτό άλλωστε κάνει κατά κόρον η Κύπρος από το 2004. Αλλά κάποια στιγμή –όχι μακριά από τώρα– θα φανεί ότι η Τουρκία χωρίς ευρωπαϊκή προοπτική θα αποτελεί την απόλυτη ζημιά για τη μοιρασμένη Κύπρο. Με ποιους μοχλούς θα πιέζει στο Συμβούλιο η Κύπρος και για ποια ανταλλάγματα;

Κύπρος εναντίον Τουρκίας;

Ο πρόεδρος Χριστοδουλίδης θεωρεί ότι μπορεί η Κυπριακή Δημοκρατία να κάνει διαπραγμάτευση με την Τουρκία χωρίς τον παράγοντα «Τουρκοκύπριοι». Αυτή η λογική, που κάποτε ήταν εντελώς περιθωριακή, δυστυχώς εφαρμόζεται τυφλά από το 2017 και μετά. Το αποτέλεσμα είναι ότι εξόντωσε τον Μουσταφά Ακιντζί, έφερε στο προσκήνιο τον ακραίο Τατάρ και έθεσε στη γωνία την προοδευτική μερίδα των Τουρκοκυπρίων που είναι και ευρωπαϊστές και υποστηρικτές της επανένωσης.

Από όλο τον πλανήτη μόνο η Λευκωσία πιστεύει σήμερα ότι το Κυπριακό θα λυθεί με αυτό τον τρόπο (Κύπρος vs Τουρκία). Εκτός βέβαια αν είναι άλλη η πρόθεση της κυπριακής ηγεσίας: να μείνει άλυτο και να εξαντλείται στις καταγγελίες της Αγκυρας.

Αρση απομόνωσης

Στην παρούσα συγκυρία τα πράγματα είναι πολύ πιο δύσκολα για την ελληνοκυπριακή ηγεσία, έχοντας υπόψη το ναυάγιο δύο μεγάλων πρωτοβουλιών στο παρελθόν (2004, 2017) κατά τις οποίες η Ε.Ε. ήταν παρούσα δίπλα από τον ΟΗΕ. Οσο το Κυπριακό «σαπίζει», το Συμβούλιο Ασφαλείας αλλά και η Ευρωπαϊκή Ενωση θα εξετάζουν τι θα γίνει με την Τουρκοκυπριακή Κοινότητα για να βγει από την απομόνωση.

Δεν πέρασαν μόνο 50 χρόνια από την τουρκική εισβολή, αλλά και 20 χρόνια από τότε που η Κύπρος έγινε πλήρες μέλος της Ε.Ε. Αντί να αξιοποιήσει τα εργαλεία της συμφιλίωσης και να φέρει κοντά τις δύο Κοινότητες σε ένα κοινό όραμα προετοιμάζοντας την κατεξοχήν διαπραγμάτευση, η κυπριακή ηγεσία παίζει καθυστέρηση στα Συμβούλια: τη μια ζητά πρωτόκολλο, την άλλη αναγνώριση, την παράλλη κυρώσεις. Να γιατί θα μείνει κάποια στιγμή μόνη της στο Συμβούλιο, ίσως και χωρίς την Ελλάδα. Οπως ο Ορμπαν…

* Το άρθρο αναδημοσιεύεται στην εφημερίδα «Πολίτης» της Κύπρου