Loading...

Κατηγορίες

Τρίτη 24 Σεπ 2019
Η δημόσια αλήθεια
Κλίκ για μεγέθυνση

 

Σπύρος Λάππας EUROKINISSI

 

Παραθέτω απόσπασμα από τη συνέντευξη του βουλευτή και τομεάρχη Δικαιοσύνης του ΣΥΡΙΖΑ Σπύρου Λάππα στην «Αυγή» της περασμένης Κυριακής σχετικά με την υπόθεση Novartis: «Εδώ συμβαίνει το εξής πρωτοφανές: Ενώ έχει έρθει στη Βουλή η ποινική δικογραφία για την άρση ασυλίας συγκεκριμένου πολιτικού προσώπου, που το ζητεί η Εισαγγελία Διαφθοράς, εκείνο που προτάσσεται είναι η δικογραφία που περιέχει μόνο τις μηνυτήριες αναφορές Σαμαρά-Βενιζέλου και μία κατάθεση του κύριου Αγγελή».

Προτείνω μια παραλλαγή του κλασικού μαρξιστικού σχήματος βάση-εποικοδόμημα (όπου βάση = οικονομία και εποικοδόμημα = πολιτική και ιδεολογία) που φιλοδοξεί να ερμηνεύσει μεταφορικά τον κοινωνικό σχηματισμό. Στη θέση του στατικού προτύπου ενός σπιτιού ή κτιρίου γενικότερα, ας βάλουμε ως πρότυπο τον πλανήτη Γη.

Στον οποίο η «βάση» είναι οι τεκτονικές πλάκες, που με τις κινήσεις τους καθορίζουν σε τεράστιο βαθμό το τι συμβαίνει στην επιφάνεια της Γης και ολόκληρη τη ζωή του πλανήτη. Στον κοινωνικό σχηματισμό της νεωτερικότητας, οι «τεκτονικές πλάκες» είναι όχι γενικώς και αορίστως η «οικονομία», αλλά συγκεκριμένα το καπιταλιστικό σύστημα εξουσίας, που εκτός από αυστηρά οικονομικές σχέσεις και πρακτικές περιλαμβάνει επιπρόσθετους μηχανισμούς εξουσίας, όπως είναι οι τομείς του κράτους που λίγο-πολύ ελέγχονται από το μεγάλο κεφάλαιο καθώς και τα κυρίαρχα μέσα μαζικής επικοινωνίας.

Οι «κινήσεις» των «τεκτονικών πλακών», που σημαίνει οι δομικές μετεξελίξεις του καπιταλιστικού συστήματος εξουσίας, καθορίζουν σε τεράστιο βαθμό το τι ισχύει στην «επιφάνεια» του «πλανήτη», ήτοι στη ζωή του εκάστοτε κοινωνικού σχηματισμού της εποχής της νεωτερικότητας.

Νομίζω πως θα μπορούσαμε να συμφωνήσουμε ότι οι εξελίξεις στον παγκόσμιο καπιταλισμό κατά τις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες ήταν αντίστοιχης σπουδαιότητας με κινήσεις τεκτονικών πλακών. Η βαθμιαία αλλά ραγδαία αποσύνθεση της Βρετανικής Αυτοκρατορίας και η συνακόλουθη εγκαθίδρυση της αδιαμφισβήτητης πρωτοκαθεδρίας των Ηνωμένων Πολιτειών ως της μόνης καπιταλιστικής υπερδύναμης επέφεραν «τεκτονικές» αλλαγές στον τρόπο οργάνωσης της ζωής στις καπιταλιστικές κοινωνίες. Και δεν αναφέρομαι μόνο στη διάδοση και επικράτηση του «αμερικανικού τρόπου ζωής».

Πιο σημαντική ίσως «τεκτονική» αλλαγή ήταν εκείνη που επήλθε στον τρόπο με τον οποίο γίνεται αντιληπτή και καταξιώνεται η σημασία της αλήθειας στη δημόσια σφαίρα. Εδώ χρησιμοποιώ τον όρο «δημόσια σφαίρα» και με τις δύο έννοιες. Αναφέρομαι στον τρόπο με τον οποίο ο κόσμος, η «δημόσια» ή «κοινή» γνώμη, αντιλαμβάνεται τη διάκριση αληθούς/ψευδούς σε ζητήματα που αφορούν δημόσιες υποθέσεις.

Σχηματοποιώντας, θα λέγαμε ότι η μεγάλη αλλαγή σε αυτό το ζήτημα συνίστατο σε μια βαθμιαία μετατόπιση από το τρίπτυχο «δημοκρατικοί θεσμοί – δικαιοσύνη – επιστημονική ορθολογικότητα» στο πλέγμα εξουσίας του μεγάλου κεφαλαίου, των κέντρων ελέγχου του κρατικού μηχανισμού και των ισχυρών επικοινωνιακών οργανισμών.

Με άλλα λόγια, ενώ μέχρι τότε ο καπιταλισμός άφηνε κάποιο περιθώριο στην καταξίωση της δημόσιας αλήθειας επί τη βάσει των προταγμάτων του Διαφωτισμού και των θεσμών που τα υλοποιούν, από τότε που ανέλαβε την παγκόσμια ηγεμονία ο «πούρος» καπιταλισμός της αμερικανικής υπερδύναμης, «κανονίζουν» σε αυτόν τον τομέα τα ίδια τα κέντρα ισχύος τού εν λόγω συστήματος.

Σημασία έχει ότι η αλλαγή που επήλθε δεν συνίστατο απλώς στο ότι ο κόσμος άρχισε να «χάφτει» ως αδιάσειστη αλήθεια αυτό που έλεγαν οι ισχυροί κοινωνικο-πολιτικοί μηχανισμοί με τον ίδιο τρόπο που μέχρι τότε πίστευε ως αληθές κάτι που ήταν όντως επιστημονικά ή νομικά κατοχυρωμένο ως τέτοιο.

Αλλά στο ότι έμαθε να αποδέχεται πως μεγάλο μέρος της αλήθειας δεν πρόκειται να το μάθει ποτέ, ακριβώς επειδή το αληθές των δημόσιων υποθέσεων είναι κάτι που το κατέχουν μόνον οι πολιτικο-οικονομικά ισχυροί και που του «σερβίρεται» αφού «διυλίζεται» σε βαθμό πλήρους υποβάθμισης από τα ΜΜΕ.

Οι απλοί πολίτες άρχισαν να συνηθίζουν με την ιδέα ότι η πρόσβαση στην αλήθεια των πολιτικών πραγμάτων είναι αποκλειστικό προνόμιο των ισχυρών. Η περίφημη «μεταμοντέρνα» αμφισβήτηση της διάκρισης αληθούς/ψευδούς δεν είναι παρά συνέπεια της πλήρους απαξίωσης της δημόσιας αλήθειας από το ίδιο το καπιταλιστικό σύστημα.

Στη συντριπτική τους πλειονότητα οι Αμερικανοί πολίτες ποτέ δεν πίστεψαν ότι η δολοφονία του προέδρου Τζον Κένεντι το 1963 ήταν ενέργεια ενός μεμονωμένου ατόμου, όπως είχε αποφανθεί η αρμόδια επιτροπή. Εμαθαν όμως να ζουν με αυτή τους την άγνοια ως προς μια δημόσια υπόθεση κεφαλαιώδους σπουδαιότητας. Στη σύγχρονη Ελλάδα, η πολιτική διαχείριση από την παρούσα κυβέρνηση και τα φιλικά της ΜΜΕ ενός οικονομικού σκανδάλου τεραστίων διαστάσεων στον ευαίσθητο τομέα της Υγείας φαίνεται πως προσδοκά έρεισμα σε μια ανάλογα παθητική στάση των πολιτών απέναντι στη δημόσια αλήθεια. Οι πολίτες ας τους διαψεύσουν.

*καθηγητής της Κοινωνικής Θεωρίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών

 
© Copyright 2011 - 2024 Στύξ - Ανεξάρτητη Πολιτισμική και Πολιτική Εφημερίδα της Βόρειας Πελοποννήσου