Όσες και όσοι έχουμε γεννηθεί στα 90s, είναι σχεδόν αδύνατο να μην έχουμε περάσει ως παιδιά κάποιο Σαββατοκύριακο στο Νέο Ψηφιακό Πλανητάριο του Ευγενίδειου Ιδρύματος, που λειτουργεί αδιάκοπα εδώ και 20 χρόνια, μετρώντας περισσότερους από 7 εκατομμύρια επισκέπτες. Η τελευταία προσωπική ανάμνηση σε αυτό έρχεται (δυστυχώς) από την ηλικία των 12 περίπου χρόνων. Όλα  ζωντάνεψαν όμως ξανά χθες, όταν βρέθηκα στον Θόλο, με αφορμή τη συνέντευξη τύπου και την πρώτη προβολή της νέας ψηφιακής παράστασης «Είμαστε αστρόσκονη».

Το έργο αποτελεί το κύκνειο άσμα του επίτιμου διευθυντή του Ιδρύματος και αστροφυσικού, Διονύση Σιμόπουλου, και το πρώτο αδημοσίευτο μουσικό έργο του παγκοσμίου φήμης μουσικοσυνθέτη, Βαγγέλη Παπαθανασίου, μετά τοn θάνατό του. Έφυγαν από τη ζωή με διαφορά τριών περίπου μηνών, όπως και είχαν γεννηθεί με διαφορά λίγων μηνών μεταξύ τους.

Προτού μας μυήσουν σε όσα θα βλέπαμε στη συνέχεια, ο διοικητής του Ευγενίδειου Ιδρύματος, Ιωάννης Γκόλιας, επεσήμανε πως το Πλανητάριο αποτελεί ένα από τα καλύτερα στην Ευρώπη και τον κόσμο: «Έχουμε σκοπό να το αναδείξουμε σαν ένα τοπόσημο στην Αθήνα, τόσο για τους κατοίκους της όσο και για τους τουρίστες».

«Το Πλανητάριο μας εισάγει με έναν μοναδικό τρόπο σε πράγματα που έχουν να κάνουν με την αστρονομία και τη διαστημική τεχνολογία και απαντά σε ερωτήματα που άπτονται θεμάτων φιλοσοφικών, πολιτισμικών, αλλά και ζητημάτων της επικαιρότητας, όπως η κλιματική αλλαγή», συνέχισε, και αναφερόμενος στον αμιγώς κοινωφελή σκοπό του Ιδρύματος, τόνισε πως μέλημά του είναι να συντελέσει στην εκπαίδευση της νεολαίας στην κατεύθυνση της Εφαρμοσμένης Τεχνικής Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Απασχόλησης.

«Είναι μεγάλη μας χαρά να έρχονται άνθρωποι και να μας λένε ότι ακολούθησαν έναν τεχνικό ή επιστημονικό κλάδο, έχοντας εμπνευστεί από μια επίσκεψη στο Πλανητάριο όταν ήταν μικροί», συμπλήρωσε  ο διευθυντής του Πλανηταρίου, Μάνος Κιτσώνας.

Αυτή τη στιγμή, το Πλανητάριο της Ελλάδας είναι το 6ο ή 7ο σε μέγεθος παγκοσμίως, αλλά με την πρόσφατη τεχνική αναβάθμιση, την πιο μεγάλη στα 20 χρόνια λειτουργίας του, ο κ. Κιτσώνας μας ενημέρωσε ότι οδεύει και πάλι στην κορυφή: «Έχουν γίνει αρκετές μερικές αναβαθμίσεις ανά τα χρόνια, αυτή τη φορά όμως τα αλλάξαμε σχεδόν όλα, αποκλειστικά με χρήματα του Ιδρύματος. Χαρακτηριστικά, παρέχουμε τριπλάσια φωτεινότητα θόλου, ενώ πολλαπλασιάστηκε η ανάλυση στα 35 εκατομμύρια pixels από τα 10-11 στα οποία βρισκόταν προηγουμένως». Χάρη σε αυτές τις εξελίξεις, προσφέρεται πλέον στο κοινό μια ολοκληρωμένη εμπειρία εμβύθισης που αφήνει ένα βαθύτερο αποτύπωμα, βοηθώντας στην καλύτερη κατανόηση του περιεχομένου. 

Από σήμερα, Τετάρτη 25 Οκτωβρίου, το κοινό θα έχει την ευκαιρία, ανάμεσα στις εννέα παραστάσεις που προβάλλονται στον Θόλο, να παρακολουθήσει το «Είμαστε αστρόσκονη», το οποίο όπως μας είπαν οι άνθρωποι του Ιδρύματος, ελπίζουν «να παίζεται ακόμα και για πάντα».

Η συζήτηση για τη δημιουργία του έργου είχε ξεκινήσει περίπου από το 2006, όταν ο Vangelis είχε τιμηθεί για το έργο του από το Ίδρυμα. Τα τελευταία χρόνια, παρά το γεγονός ότι τους ταλαιπωρούσαν σοβαρά προβλήματα υγείας, ο Βαγγέλης Παπαθανασίου και ο Διονύσης Σιμόπουλος είχαν εντατική επικοινωνία για την παράσταση. Πριν «φύγει» ο Vangelis πέρυσι τον Μάιο, είχε προβλέψει τη δημιουργία κομματιών για την παράσταση και είχε επικοινωνήσει στους συνεργάτες του πως ακόμα και μετά τον θάνατό του, θέλει το έργο να προχωρήσει.

Έτσι, ο Διονύσης Σιμόπουλος, με τη βοήθεια του γιου του, σκηνοθέτη Παναγιώτη Σιμόπουλου, δούλεψε την παράσταση και ολοκλήρωσε το μοντάζ μόλις δύο ημέρες πριν από τον θάνατό του, τον Αύγουστο του 2022. Στην ολοκλήρωση του έργου συνέβαλε και ο στενός συνεργάτης του, ο αστρονόμος Αλέξης Δεληβοριάς, ο οποίος δούλεψε συναισθηματικά φορτισμένος όλο το υλικό για έναν χρόνο.

Επίσης, οι συνεργάτες του Βαγγέλη Παπαθανασίου Φιλίπ Κολονά και Φρεντερίκ Ρουσό προσάρμοσαν τις συνθέσεις στην παράσταση, ενώ ο νομικός του σύμβουλος, Ευάγγελος Καλαφάτης, συνέβαλε στην παραχώρηση της μουσικής στο Ίδρυμα. Όπως εξηγεί ο Παναγιώτης Σιμόπουλος, ο πατέρας του «ήθελε η ταινία να είναι πολυθεματική, σαν δέκα τραγούδια από ένα άλμπουμ-αφιέρωμα στον Βαγγέλη Παπαθανασίου. Είπε στον Παπαθανασίου “έλα να κάνεις μια ταινία και να ακούσουμε τη μουσική σου και εγώ θα βάλω το πλαίσιο των δέκα θεμάτων”. Γι′ αυτό και ο υπότιτλος της ταινίας είναι ”Αφιέρωμα στη μουσική και στο σύμπαν του Vangelis”».

Όσον αφορά στην αφήγηση, αποφασίστηκε να αξιοποιηθούν διαθέσιμες ηχογραφήσεις του Διονύση Σιμόπουλου, από τις οποίες οι συνεργάτες του άντλησαν κομμάτια σχετικά με το θέμα κάθε μίας από τις δέκα ενότητες της παράστασης, αφού ο Σιμόπουλος δεν ήταν σε θέση να ηχογραφήσει εκ νέου. Η αφήγηση είναι διαθέσιμη και στα αγγλικά για τους θεατές της παράστασης, αποδοσμένη από τον ηθοποιό Γιώργο Πυρπασόπουλο.

Η παράσταση απαρτίζεται από δέκα κεφάλαια – με τίτλους από  παραστάσεις που έχουν προβληθεί ανά τα χρόνια στο Πλανητάριο – και αποτελεί ένα συναρπαστικό ταξίδι ανακαλύψεων, από την έμφυτη διάθεση και το δικαίωμα των ανθρώπων να εξερευνούν τον κόσμο και την προσπάθεια ερμηνείας των μυστικών των άστρων, μέχρι τη γέννηση του Ηλιακού μας συστήματος και την εμφάνιση της ζωής στη Γη.

Το ταξίδι αυτό καταλήγει στη διάσημη συγκινητική φράση του Διονύση Σιμόπουλου: «Είμαστε πραγματικά όλοι μας αστρόσκονη και κάποια μέρα θα ξαναγυρίσουμε στα άστρα» – η οποία έφερε δάκρυα καθώς σκεφτόμασταν πως τόσο ο Vangelis όσο και ο Σιμόπουλος ξαναγύρισαν στα άστρα για τα οποία μας μιλούσαν.

Στα 40 λεπτά που διήρκησε η προβολή φανταστήκαμε για λίγο πως βρισκόμαστε σε όλα εκείνα τα ανεξερεύνητα σημεία του σύμπαντος που μας προκαλούν δέος και ανακινούν την περιέργειά μας να τα γνωρίσουμε. Είδαμε φαινόμενα που εξελίσσονται σε διάρκεια χιλιάδων και εκατομμυρίων χρόνων, από εικόνες animation που  στηρίζονται σε απολύτως πραγματικά δεδομένα, τα οποία έχουν εξασφαλιστεί είτε από τηλεσκόπια είτε από αναλύσεις εικόνων.

Όπως περιγράφει ο Διονύσης Σιμόπουλος στην αφήγησή του, «στο Σύμπαν υπάρχουν περίπου ένα τρισεκατομμύριο τρισεκατομμύρια άστρα. Όσοι είναι και οι κόκκοι της άμμου όλων των ωκεανών της Γης. Και από την άλλη, στην ύλη που περιέχεται μέσα σε μία μόνο δαχτυλήθρα βρίσκουμε ένα δισεκατομμύριο τρισεκατομμύρια άτομα. Πού βρίσκεται λοιπόν τώρα το κέντρο του Σύμπαντος; Βρίσκεται άραγε ο άνθρωπος πραγματικά πολύ μακριά απ’ αυτό; Ή μήπως το απροσδιόριστο αυτό κέντρο δεν είναι πραγματικά παρά θέμα προοπτικής και σχετικότητας;».

Αποχωρώντας από τον Θόλο, μια φράση εξακολουθεί να τριγυρνάει στο μυαλό μου: «Η μονιμότητα και η σταθερότητα των άστρων, δεν είναι παρά μόνο φαινομενική. Γιατί, τα άστρα, όπως κι εμείς, γεννιούνται, εξελίσσονται και πεθαίνουν».