του Περικλή Ροδάκη συγγραφέα -ιστορικού

(Από την ποιητική σύνθεση: «Αδερφέ µου»)

Τούτα τα λόγια δεν έχουν την έννοια επιλόγου. Ήταν ,κάτι που έπρεπε να ειπωθεί.

Είμαι από κείνους που πίστεψαν με αλόγιστα πάθος στην ανάγκη της κοινωνικής αλλαγής, έτσι όπως την εξέφρασε η μαρξιστική αριστερά σαν πολιτική παρουσία στον τόπο μας. Το κακό είναι ότι ποτέ μου δεν είχα σκεφθεί ότι η πίστη , η οποιαδήποτε πίστη, είναι όροι ύπαρξης μιας θρησκείας. Κι ακόμα περισσότερο, δεν είχα ερευνήσει το θέμα της πίστης. Γιατί αν το ερευνούσα θα είχα βρει ότι, παντού και πάντοτε, όπου μπήκε θέμα πίστης, επρόκειτο για θρησκεία.

Όπως όλοι όσοι περνούνε στη μαρξιστική αριστερά, ξεκίνησε με την αμφιβολία για όλα. Η αμφιβολία είναι η βάση της επιστημονικής έρευνας, είναι η δύναμη που σπρώχνει τη ζωή μπροστά και φέρει την πρόοδο. Η αμφιβολία μας οδήγησε στην αμφισβήτηση. Αμφισβητήσαμε το «κατεστημένο» της εποχής μας, όπως κάνουν όλοι σχεδόν οι νέοι. Το κατεστημένο ή καθιερωμένο απαιτούσε την αιωνιότητα. Κάθε τι που μπαίνει σε αμφισβήτηση, κάθε τι που είναι ξεπερασμένο προβάλλει την «εξ ορισμού» αξία του. Προβάλλει αξιωματικά δικαιώματα. Και αντίθετα, κάθε τι που έχει ζωή δεν έχει ανάγκη αξιωματικών απαιτήσεων. ΊΌ αξίωμα απαιτεί πίστη. Το ζωντανό επιβάλλεται με τη δύναμή του και είναι λογικά κατανοητό.

Η ζωή προχωρεί. Τα αξιώματα μένουν αναλλοίωτα, όπως η έννοια του «θεού» που είναι το πιο χαρακτηριστικό αξίωμα. Ο άνθρωπος πρέπει να αμφιβάλει και να αμφισβητεί κάθε τι που προβάλλει αξιωματικές απαιτήσεις. Δυστυχώς, αυτή την ορθή και λογική Θέση δεν τη σκέφθηκα όταν πίστευα. Αν την είχα σκεφτεί θα έπαυα να είμαι πιστός.

Ο άνθρωπος είναι το μόνο λογικό ον στη γη. Υπάρχει και ζει λογικά. Η πίστη είναι παραλογισμός, είναι πέρα από τη λογική. Πιστεύω, θα πει αρνιέμαι τη λογική, δέχομαι κάτι που δε μπορεί να χωρέσει στη λογική. Και στη χειρότερη περίπτωση η πίστη υποτάσσει τη λογική μας στον παραλογισμό, αφού βάζει στο κύκλωμα της λογικής ένα καθοριστικό παραλογικό στοιχείο.

Τέτοιες παραλογικές αρχές είναι η πίστη στους θεούς, στις ανώτερες δυνάμεις που κυβερνάνε τον κόσμο και στον τρόπο που κυβερνάνε. Πρέπει, όμως, να κάνουμε μια διευκρίνηση. Ο παραλογισμός δεν είναι η λέξη θεός. Οι λέξεις είναι λογικοί προσδιορισμοί αντικειμενικών καταστάσεων. Αντί της λέξης θεός μπορούσε να χρησιμοποιηθεί μια οποιαδήποτε άλλη. Αυτό που προσδιορίζει τον παραλογισμό δεν είναι η λέξη, αλλά το περιεχόμενο που εκφράζει η λέξη. Όταν το «Κόμμα» γίνεται αλάθητο, όταν πιστεύομε ότι, ό,τι λέει το κόμμα είναι σωστό, γιατί είναι απόφαση του «κόμματος» το κόμμα γίνεται παραλογισμός, γίνεται θεός ή κάτι πιο πάνω από το θεό. Το

κόμμα ή οποιαδήποτε οργάνωση είναι το μέσον, είναι το εργαλείο με το οποίο θα πραγματοποιήσουμε το στόχο. Και το εργαλείο το φτιάχνουν οι άνθρωποι για να τους εξυπηρετήσει. Και αν κάπου το εργαλείο αυτό δεν εξυπηρετεί θα το τροποποιήσουν ή και θα το αντικαταστήσουν. Εκείνα που έχει σημασία είναι η πραγματοποίηση του πολιτικού στόχου. Το κόμμα πέρα από αυτό το στόχο δεν είναι τίποτα. Κι όμως το είχαμε ανάγει σε θεότητα. Και μάλιστα με αξιώσεις πιο παραλογικές και από το θεό των Εβραίων, τον Ιεχωβά.

Η θρησκεία έχει για βάση της την πίστη σε πράγματα που δεν δέχονται λογικές εξηγήσεις, την πίστη σε υπερβατικές αρχές, με τις οποίες θέλει να ερμηνεύσει λογικά τον αντικειμενικό κόσμο. Όπου δεν φτάνει η δύναμη της λογικής του ανθρώπου, όπου τα πράγματα κινούνται κατά τρόπον που δεν μπορεί να εξηγηθούν με την αντικειμενική γνώση, ο άνθρωπος δημιουργεί, φαντάζεται μια υπερβατική αρχή, ένα θεό. Όσο η Επιστήμη προωθείται, τόσο οι υπερβατικές αρχές περιορίζονται ή καλύτερα αποσύρονται, όλο και πιο βαθύτερα στο ημίφωτο ή στο σκοτάδι.

Το κακό για τον άνθρωπο της εποχής μας είναι ότι δεν μπορεί να δώσει λογική έκφραση σ' όλα τα συμπεράσματα της επιστήμης. Κι όμως αποδέχεται την επιστήμη γιατί πείθεται πρακτικά. Πείθεται κανένας για την αξία ενός φαρμάκου, αφού βλέπει την :πρακτική του απόδοση. Μα ,όταν αποδέχεται κανένας., κάτι που δεν το κατανοεί λογικά, βάζει κιόλας μια δόση πίστης στη λογική του. Οι άνθρωποι πιστεύουν στις επιστήμες και όταν δεν καταλαβαίνουν τη λειτουργικότητά τους, γιατί πείθονται από τα αποτελέσματά τους. Η πίστη αυτή είναι λογική. Αλλά εδώ υπάρχει ένας κίνδυνος. Αν προσφερθεί στον άνθρωπο μια γνώση με την αληθοφάνεια της Επιστήμης, χωρίς να είναι και πραγματική και ο άνθρωπος δεν μπορεί να δει τα άμεσα αποτελέσματά της, τότε εύκολα ο άνθρωπος που αποδέχονται την επιστήμη και αρνιέται την υπερβατικότητα, γλιστράει στην παράλογη πίστη. Για να μη συμβεί αυτό, πρέπει ο άνθρωπος, και όταν δεν μπορεί να κατανοήσει τη λειτουργικότητα της Επιστήμης, να επιδιώκει να δει την πρακτική της έκφραση.

Η θεωρία του Μαρξ και των μεγάλων συνεχιστών είναι επιστημονική. Ο Μαρξισμός, στη μορφή που τον διαμόρφωσε ο Στάλιν έγινε θρησκεία. Ενώ ο Μαρξ και σ Λένιν διακήρυσσαν ότι η θεωρία τους δεν ήταν δόγμα, αλλά καθοδήγηση για δράση (Λένιν Αριστερισμός σελ. ,93), ο Στάλιν άρχισε τη Βυζαντινολογία, που θύμιζε οικουμενlκές Συνόδους του Χριστιανισμού, ,για να καθοριστεί η Ορθοδοξία και τα αποδεκτά από την ορθοδοξία «Ιερά Κείμενα». Αυτό γίνεται με τα «Ζητήματα Λενινισμού» και «Λενινισμός στη θεωρία και στην πράξη». Και από τη στιγμή που τα δυο αυτά τερατουργήματα της επιστημονικής σκέψης, πήραν τη θέση «Κανονικών Βιβλίων» του Ορθόδοξου Κομμουνισμού, ο Μαρξισμός του Στάλιν (για να τον ξεχωρίσουμε από την θεωρία του Μαρξ) έγινε πια θρησκεία. Και από τότε και ύστερα, οι σκέψεις των ανθρώπων που ακολουθούν αυτή την ορθοδοξία καθορίζονται από τα «Ιερά Κείμενα». Η πραγματικότητα κάθε εποχής πρέπει να μπει στα καλούπια που δίνουν τα "Ιερά Κείμενα». Και έτσι η μαρξιστική σκέψη γλίστρησε στο κλίμα μιας θρησκείας. Και φυσικό ήταν να γίνω και γω πιστός αυτής της νέας θρησκείας, χωρίς να το καταλάβω. Και ενώ εξορκίζαμε τη θρησκεία, τελικά ,συμπεριφερόμαστε σαν πιστοί. Και επειδή πιστεύαμε στις αρχές μιας φιλοσοφίας που είχε τη φιλοδοξία να γίνει οδηγός δράσης, των μαζών, κάναμε αυτή τη φιλοσοφία θρησκεία, αφαιρώντας της το πραγματικά δυναμικό της περιεχόμενο.

Η θεωρία του Μαρξ έτσι που τη διαμόρφωσε ο ίδιος και οι δημιουργικοί συνεχιστές του, ήταν μια μέθοδος δράσης. Ήταν ένα όπλο, ένα όργανο που θα το χρησιμοποιούσαν όσοι επεδίωκαν τις κοινωνικές αλλαγές και που θα τους βοηθούς σε προς αυτή την κατεύθυνση. Ο μαρξισμός δεν ήταν φιλοσοφία με την καθιερωμένη μορφή του όρου, αλλά ένα όργανο, κάτι σαν το μικροσκόπιο, για τα κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα. Αυτό το όργανο έπρεπε να το χρησιμοποιήσουν όσοι πίστευαν στην ανάγκη των κοινωνικών αλλαγών, για να μελετήσουν την πραγματικότητα που θέλουν ν' αλλάξουν και να βγάλουν τα σωστά συμπεράσματα. Δεν ήταν έτοιμες αρχές για να τις πάρεις και να τις μεταφέρεις οπουδήποτε. Τέτοιες αρχές μόνον οι θρησκείες υποστηρίζουν.

Το κακό με τη μαρξιστική αριστερά είναι ότι, ενώ διακηρύσσει τις ορθές θέσεις του Μάρξ, δεν τις χρησιμοποιεί. Από την εποχή του Στάλιν γλίστρησε στην πίστη και έκανε το μαρξισμό αιώνιες αρχές που δεν επιδέχονται καμιά αλλαγή. Αντί να μελετάμε τη πραγματικότητα, που αλλάζει σε κάθε στιγμή, για να βγάλουμε συμπεράσματα, ξεφυλλίζουμε τα Ιερά Κείμενα του Μαρξ και του Λένιν για να βρούμε εκεί την αλήθεια. Ότι ακριβώς κάνουν και οι χριστιανοί με τις «Άγιες Γραφές». Ο Λένιν εφάρμοσε δημιουργικά το μαρξισμό. Με το μαρξιστικό μικροσκόπιο μελέτησε τη ρώσικη πραγματικότητα ,έκανε σωστή διάγνωση και οδήγησε τη ρώσικη επανάσταση σε νικηφόρο τέρμα. Αλλά η μελέτη του και τα συμπεράσματά του βγήκαν και ισχύουν μόνον για τη Ρωσία των αρχών του αιώνα. Το μόνο που έχει αξία για τους άλλους λαούς και για την ίδια τη Σοβιετική Ένωση σήμερα, είναι η μέθοδος που χρησιμοποίησε για να μελετήσει την πραγματικότητα του καιρού του. Από τότε όλα άλλαξαν. Καινούργια στοιχεία μπήκαν στη ζωή. Και οποιαδήποτε σκέψη για κοινωνική δράση θα πρέπει ν' αρχίσει από την αρχή, με τα νέα δεδομένα για βάση. Είμαι σίγουρος ότι κανένας μαρξιστής δε θα τα αρνηθεί αυτά. Πρακτικά όμως ενεργούν σαν πιστοί. Και αναζητάνε στα Ιερά Κείμενα του μαρξισμού τις αλήθειες και τον τρόπο δράσης. Προσπαθούν να μεταφέρουν ας πούμε, στη χώρα μας την εμπειρία της ρώσικης επανάστασης του Kινέζικου πειράματος, ή την Ιταλική (δυτικοευρωπαϊκή) πείρα. Είναι ακριβώς η θρησκευτική αντιμετώπιση του Μαρξισμού που κυριαρχεί.

Στα 1912 ήμουνα κρατούμενος στις φυλακές του Κορυδαλλού. Είχε ξεσπάσει τότε, στη διαλυτική της μορφή, η κρίση της αριστεράς. Προσπάθησα να καταλάβω την ουσία της κρίσης. Και διαπίστωσα ότι όλοι κινούνταν στα πλαίσια μιας θρησκείας, που νικήθηκε και διασπάσθηκε σε αιρέσεις. Αντί το καταλυτικό για την οργανωμένη αριστερά χτύπημα της χούντας να ξυπνήσει τη λογική, ξύπνησε το πάθος του πιστού και την οδήγησε στον παραλογισμό. Και άρχισαν οι καταγγελίες των αιρετικών και η οροθέτηση της ορθοδοξίας. Οι κυρίαρχες τάξεις στη χώρα μας περνούσαν βαθιά διαρθρωτική κρίση και η οργανωμένη αριστερά ξόδευε - και ξοδεύει βέβαια - τόνους χαρτί για αφορισμούς ή για να οροθετεί τα πλαίσια της ορθόδοξης αριστεράς. Αντί να εκμεταλλευτεί τη βαθιά κρίση που περνούσε στη χώρα μας το καθεστώς της υποτέλειας - η αμερικανοκρατία - και να προωθήσει την πάλη του λαού ενάντιά τους, κατατρωγότανε με τη γνησιότητα και την ορθοδοξία της πίστης.

Πέρα από την οργανωμένη αριστερά ξεφύτρωσαν ξαφνικά ομάδες νέων ανθρώπων που πίστεψαν (δυστυχώς και γι' αυτούς η πίστη είναι άρνηση) ότι μπορούσαν να δώσουν μια νέα αίσθηση αριστεράς ξεφυλλίζοντας τα Ιερά Κείμενα. Δηλαδή δημιούργησαν ένα πλήθος αιρέσεων και τίποτα άλλο. Η διαπίστωση είναι οδυνηρή.

Μέσα σ αυτό το κλίμα γράφτηκε το κείμενο αυτό.