-Αναζητώντας την αρχική σημασία των λέξεων.
- Αναζητώντας την προέλευση των λέξεων.
- Αναζητώντας την συγγένεια των λέξεων με λέξεις άλλων γλωσσών.
- Αναζητώντας τη γένεση και την καταγωγή των λέξεων.
Ετυμολογία είναι συνιστώσα της γλωσσολογίας με αντικείμενο το έτυμον (την αλήθεια της λέξεως).
Η λέξη ετυμολογία σημαίνει την αναζήτηση της αλήθειας της λέξεως. Είναι σύνθετη λέξη από το αρχαίο επίθετο έτυμος (= αληθινός) και τον λόγο.
Λατινικό γνωμικό: Verbum sat sapienti, Για τον σοφό αρκεί μια (μόνο) λέξη.
Αντρέ Μπρετόν: Μια λέξη και όλα σώζονται. Μια λέξη και όλα χάνονται.
Γιάννης Ρίτσος: Και οι λέξεις φλέβες είναι. Μέσα τους αίμα κυλάει.
Σαίξπηρ, Άμλετ: Λέξεις χωρίς σκέψεις δεν φτάνουν ποτέ στον ουρανό.
Ζακ Λακάν: Η ψυχανάλυση έχει σκοπό την εμφάνιση μιας αληθινής λέξης.
Έρνεστ Χεμινγουέι: Σε όλη μου τη ζωή κοίταζα τις λέξεις σαν να τις έβλεπα για πρώτη φορά.
Roland Topor: Ετυμολογία: το ποινικό μητρώο των λέξεων.
Γιώργος Σεφέρης: Σκαρφαλώνοντας λέξεις, όπως μιαν ανεμόσκαλα.
Ανδρέας Εμπειρίκος: Πάρε τη λέξι μου. Δώσε μου το χέρι σου.
Μανόλης Αναγνωστάκης: Σαν πρόκες πρέπει να καρφώνονται οι λέξεις
Να μην τις παίρνει ο άνεμος.
Η διαφάνεια και η ρίζα της λέξεως ετυμολογία στα αστραφτερά νερά της Ιλιάδας και της Οδύσσειας.
Στην Ιλιάδα και στην Οδύσσεια απαντάται [ βλ. τα παρακάτω αποσπάσματα, (α), (β)] το ουδέτερο έτυμον< έτυμος. Το έτυμον είναι η αρχική, η πρώτη ρίζα κάθε λέξεως. Η αρχική σημασία κάθε λέξεως φύεται από τη ρίζα αυτή την πρώτη – πρώτη ( το έτυμον)
(α). Ιλιάς, ραψωδία Κ`, 532 - 535
Νέστωρ δὲ πρῶτος κτύπον ἄϊε φώνησέν τε·
«ὦ φίλοι Ἀργείων ἡγήτορες ἠδὲ μέδοντες,
ψεύσομαι, ἦ ἔτυμον ἐρέω (1); Κέλεται (2) δέ με θυμός.
Κ 535ἵππων μ᾽ ὠκυπόδων ἀμφὶ κτύπος οὔατα βάλλει.
Τον κτύπο πρώτος άκουσε ο Νέστωρ και τους είπεν:
«Ω αρχηγοί αγαπητοί, προστάτες των Ελλήνων,
στα στήθη μέσα η καρδιά προτρέπει και διατάζει,
την πάσα αλήθεια να σας πω ή για ψευτιές να ψάχνω;
Βρόντους ακούω καθαρά των ταχυπόδων ίππων.
(1) Ερέω: ρωτώ, ζητώ πληροφορίες, τι, για κάτι, σε Όμηρο
(2) Κέλομαι: παρακινώ, προτρέπω, παροτρύνω, διατάζω, σε Όμηρο.
(β). Οδύσσεια, ραψωδία δ`, 138 – 146.
Μιλά η Ωραία Ελένη στον άντρα της βασιλιά Μενέλαο, για τον Τηλέμαχο που φιλοξενούν. Τον γιο του Οδυσσέα, που ψάχνει πληροφορίες για τον χαμένο πατέρα του, συνοδεύει ο γιος του βασιλιά Νέστορα, Πεισίστρατος. Η Ελένη, κόρη του Δία, είναι προικισμένη με μεγάλη ομορφιά αλλά και ευφυΐα. Επίσης διαθέτει και μαντικές ικανότητες.
«ἴδμεν δή, Μενέλαε διοτρεφές, οἵ τινες οἵδε
ἀνδρῶν εὐχετόωνται ἱκανέμεν ἡμέτερον δῶ;
δ`, 140 ψεύσομαι ἦ ἔτυμον ἐρέω; κέλεται δέ με θυμός (1)
οὐ γάρ πώ τινά φημι ἐοικότα ὧδε ἰδέσθαι
οὔτ' ἄνδρ' οὔτε γυναῖκα, σέβας μ' ἔχει εἰσορόωσαν,
ὡς ὅδ' Ὀδυσσῆος μεγαλήτορος υἷι ἔοικε,
Τηλεμάχῳ, τὸν ἔλειπε νέον γεγαῶτ' ἐνὶ οἴκῳ
κεῖνος ἀνήρ, ὅτ' ἐμεῖο κυνώπιδος (2) εἵνεκ' Ἀχαιοὶ
ἤλθεθ' ὑπὸ Τροίην, πόλεμον θρασὺν ὁρμαίνοντες.».
« Μενέλαε διόθρεπτε γνωρίζουμε ποιοι είναι
αυτοί που ήλθαν σπίτι μας και τους φιλοξενούμε;
Στα στήθη μέσα η καρδιά προτρέπει και διατάζει,
την πάσα αλήθεια να σου πω ή για ψευτιές να ψάχνω;
Ποτέ δεν είδα άνθρωπους τόσο να ομοιάζουν.
Του Οδυσσέα του τρανού σίγουρα είναι τέκνο.
Όσο τον βλέπω πείθομαι, θαυμάζω πόσο μοιάζουν.
Είναι του πολυμήχανου ο γιος ο κανακάρης που σαν
στην Τροία έφυγε ήταν μικρό παιδάκι.
Σίγουρα ο Τηλέμαχος είναι αυτός ο νέος σαν κίνησαν για πόλεμο για μένα οι Αργείοι. Για μένα την κυνώπιδα σκοτώθηκαν χιλιάδες»
(1). Ακριβώς ο ίδιος στίχος υπάρχει στην Ιλιάδα. Ραψωδία Κ`, 534.
(2). κῠν-ώπης, -ου, ὁ (ὤψ), αυτός που έχει μάτια σκύλου, δηλ. ξεδιάντροπος, σε Ομήρου Ιλιάδα. θηλ. κῠνῶπις, -ιδος, ἡ, σε Όμηρο.
Η πλούσια κρητική διάλεκτος.
(γ). Οδύσσεια, ραψωδία τ`, 172- 177. Ο Όμηρος μιλά για την πλούσια κρητική γλώσσα που πλάστηκε από πολλές φυλές: Ετεόκρητες, Αχαιούς, Κύδωνες, Δωριείς, Πελασγούς.
Εδώ υπάρχει η σύνθετη λέξη Ετεόκρητες από το ετεός ( = αυθεντικός, αληθινός) και Κρήτες. Ετεοκρήτες = Οι αυθεντικοί Κρητικοί.
Από το ετεός έχουμε το αρχαίο ρήμα ετάζω και το σημερινό εξετάζω.
ἄλλη δ᾽ ἄλλων γλῶσσα μεμιγμένη.
τ` 172 Κρήτη τις γαῖ᾽ ἔστι, μέσῳ ἐνὶ οἴνοπι πόντῳ,
καλὴ καὶ πίειρα, περίρρυτος· ἐν δ᾽ ἄνθρωποι
πολλοί, ἀπειρέσιοι, καὶ ἐννήκοντα πόληες·
ἄλλη δ᾽ ἄλλων γλῶσσα μεμιγμένη· ἐν μὲν Ἀχαιοί,
ἐν δ᾽ Ἐτεόκρητες μεγαλήτορες, ἐν δὲ Κύδωνες,
Δωριέες τε τριχάϊκες δῖοί τε Πελασγοί·
Η Κρήτη είναι το νησί στη μέση του μαβί πελάγου
πλούσιο κι εύφορο, περίρρυτο.
Κατοικούν πολλοί, άπειροι άνθρωποι, σε ενενήντα πόλεις.
Μικτή είναι η γλώσσα τους και πλούσια.
Ζουν εκεί Αχαιοί, αλλά και αυθεντικοί Κρητικοί ( Ετεόκρητες) μεγαλόκαρδοι και ηρωϊκοί,
εκεί ζουν τρεις φυλές Δωριέων κι ακόμη
οι Κύδωνες κι οι θείοι Πελασγοί.
1*. Αρχιτέκτων. Ιστορικός Αρχιτεκτονικής. Ιστορικός Τέχνης.
2*. Στην Ιωάννα – Μαρίνα Γαλάνη – Καζαμιάκη που κατέχει την αλήθεια των λέξεων σε πολλές γλώσσες.
από: https://www.efsyn.gr