Η επικείμενη επέκταση του δικαιώματος στον γάμο και την τεκνοθεσία στα ομόφυλα ζευγάρια είναι αναμφίβολα, μαζί με τη νέα ταινία του Λάνθιμου, το θέμα των ημερών στην Ελλάδα -πολύ κακώς προφανώς αν σκεφτούμε λίγο τα πραγματικά προβλήματα της κοινωνίας μας. Αλλά καθώς για την ώρα έχουμε χάσει τη δυνατότητα να ορίζουμε τη δημόσια συζήτηση σε έναν (πραγματικά) προοδευτικό άξονα, θα αναγκαστούμε και εμείς να συμμετέχουμε στον προγραμματισμό του Μεγάρου Μαξίμου.
Δημοσκοπήσεις, εσωτερικές έριδες στο γαλάζιο στρατόπεδο, διάσημοι τραγουδιστές, διανοούμενοι της Αριστεράς, δημοσιογράφοι, παπάδες, ο κάθε χρήστης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, οργανώσεις της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας, όλες και όλοι έχουν μια άποψη και κατά κανόνα όσο πιο ακραία είναι η τοποθέτηση, τόσο μεγαλύτερη προβολή λαμβάνει. Βασικό πρόβλημα δεν είναι η γνώμη που εκφέρει ο καθένας, αλλά ότι συνήθως αγνοεί πλήρως την πραγματικότητα και περιορίζεται σε ιδεοληψίες. Ας προσπαθήσουμε να βάλουμε το θέμα σε μια σειρά.
Μειοψηφίες, δικαιώματα και η ανακάλυψη της Αμερικής
Αρχικά επικρατεί ένας εμφανώς αβάσιμος φόβος πως μια μειοψηφία προσπαθεί να επιβάλλει τον τρόπο ζωής της και τις «επιλογές» της στην κοινωνική πλειοψηφία. Προφανώς το δικαίωμα των ομόφυλων ζευγαριών στον γάμο και την τεκνοθεσία δεν αφαιρεί επ’ ουδενί το αντίστοιχο δικαίωμα των ετερόφυλων ζευγαριών, ούτε η ομοφυλοφιλία σε οποιαδήποτε μορφή της αποτελεί επιλογή. Eπιλογή αποτελεί μόνο ο τρόπος διαχείρισης και έκφρασης της σεξουαλικότητας και προσωπικότητας των υποκειμένων. Ένα κάλεσμα για διακριτικότητα καταδικάζει τμήμα της κοινωνίας μας σε προσωπική δυστυχία, με όλα τα προβλήματα και τις επιπλοκές που αυτό θα φέρει. Γι’ αυτό άλλωστε τα ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιώματα υπόκεινται στα ανθρώπινα δικαιώματα και ως τέτοια η προάσπιση τους θα έπρεπε να συσπειρώνει ολόκληρη την κοινωνία. Άλλωστε η κοινότητα αυτή δεν είναι τόσο μικρή όσο συχνά ακούμε στις αφηγήσεις περί μειοψηφιών.
Είναι γνωστό εδώ και δεκαετίες πως περίπου το 8-12% κάθε κοινωνίας ανήκει στην κοινότητα των ΛΟΑΤΚΙ+. Με ένα μέσο όρο 10%, (ποσοστό που έδωσε και το όνομα σε ένα ιστορικό περιοδικό της ελληνικής ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας), έχουμε ένα πλήθος ενός εκατομμυρίου ανθρώπων για την Ελλάδα (δεν συνυπολογίζονται σεξουαλικές πρακτικές εδώ καθώς με μόνο κριτήριο την έλξη ο αριθμός ανεβαίνει κατακόρυφα). Για να καταλάβουμε το πραγματικό αντίκτυπο του ήδη μεγάλου αριθμού, στις εθνικές εκλογές του καλοκαιριού, ένα ποσοστό 20% επί του γενικού πληθυσμού μας έδωσε την κυβέρνηση Μητσοτάκη με αυξημένη αυτοδυναμία. Το να μην αναγνωρίζονται οι δυνητικές ή πραγματικές οικογένειες ενός εκατομμυρίου ανθρώπων, είναι μια σοβαρή έλλειψη για την κοινωνία μας. Εδώ, ας δώσουμε μια βάση στο ρήμα «αναγνωρίζονται».
Δικαίωμα στη γονεϊκότητα έχουν όλοι οι άνθρωποι ανεξαρτήτως και δεν πρόκειται να ζητήσουν και την άδεια κανενός για να αναπαραχθούν. ΛΟΑΤΚΙ+ οικογένειες με παιδιά υπάρχουν όχι απλά τώρα, αλλά εδώ και αιώνες. Καταδικασμένες να ζουν στο περιθώριο της κοινωνίας, με το άγχος της αρρώστιας και του θανάτου του βιολογικού γονέα, οι οικογένειες αυτές συνήθως αποτελούνταν κυρίως (για πρακτικούς λόγους) από ομόφυλα ζευγάρια γυναικών. Μετά τη δεκαετία του ‘60 οι οικογένειες αυτές άρχισαν να αποκτούν ορατότητα, γιατί αποφάσισαν πως τη δικαιούνται, πως κουράστηκαν να ζουν με φόβο και ντροπή και πως ήρθε το πλήρωμα του χρόνου για να αναγνωριστεί η ύπαρξή τους και να αποκτήσουν όλες αυτές τις διευκολύνσεις που είχαν και τα ετερόφυλα ζευγάρια. Ενδιαφέρον έχει πως ομόφυλα ζευγάρια με τέκνα συναντάμε και στο υπόλοιπο ζωικό βασίλειο, με διασημότερο παράδειγμα τους αυτοκρατορικούς πιγκουίνους. Εκεί ομόφυλα ζευγάρια υιοθετούν και εκκολάπτουν από κοινού εγκαταλελειμμένα αυγά, ενώ έχουν καταγραφεί περιπτώσεις που ομόφυλα ζευγάρια κλέβουν αυγά από φωλιές άλλων πιγκουίνων προκειμένου να βιώσουν τη γονεϊκότητα. Ευτυχώς αντίστοιχες συμπεριφορές δεν παρατηρούνται στους homo sapiens οπότε ας ηρεμήσουμε όλοι: κανείς δεν θα κλέψει τα παιδιά μας.
Και εδώ ερχόμαστε ίσως στο πραγματικό πεδίο σύγκρουσης αναφορικά με το νομοσχέδιο της ΝΔ: δεν είναι τόσο το θέαμα ομόφυλων ζευγαριών με βέρα το πρόβλημα, αλλά η τεκνοθεσία και η δημιουργία οικογένειας με κέντρο τις επιπτώσεις στην ψυχολογική υγεία των παιδιών αυτών. Οι πολέμιοι του νομοσχεδίου αναφέρουν την αναγκαιότητα της ύπαρξης αρσενικού και θηλυκού προτύπου για τη σωστή ανατροφή των παιδιών, τον κίνδυνο σχολικού εκφοβισμού για τα παιδιά ομόφυλων ζευγαριών και τέλος τον κίνδυνο της αναπαραγωγής της ομοφυλοφιλίας μέσω του μιμητισμού (η τελευταία παρατήρηση, πέρα από άγνοια για την ανθρώπινη σεξουαλικότητα, αποτελεί και ανερυθρίαστη ομοφοβία και καλό είναι να αντιμετωπίζεται ως τέτοια). Για κάποιον εντελώς ανεξήγητο λόγο, φερόμαστε λες και ετοιμαζόμαστε να εισάγουμε στην κοινωνία μας κάτι πρωτόγνωρο για τον πλανήτη μας. Για όλους και όλες που ανησυχούν, καλοπροαίρετα ή κακοπροαίρετα, οικογένειες τέτοιες υπάρχουν ανοιχτά εδώ και δεκαετίες και έχουν πραγματοποιηθεί έρευνες για τις επιπτώσεις στην ψυχολογική υγεία των παιδιών. Δεν ανακαλύψαμε την Αμερική.
Οικογένειες στον 21ο αιώνα: πολύχρωμες και πολύμορφες
Στις ΗΠΑ υπάρχουν παραπάνω από 100.000 οικογένειες ομόφυλων ζευγαριών με τουλάχιστον ένα παιδί (έρευνα με στοιχεία έως το 2016 – σήμερα λογικά μιλάμε για υψηλότερους αριθμούς). Και προφανώς δεν είναι μόνο οι ΗΠΑ που διαθέτουν τέτοιες οικογένειες. Οι έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί δεν καταδεικνύουν διαφορές ανάμεσα στα παιδιά ομόφυλων και ετερόφυλων ζευγαριών, ακόμη και σε αυτές που πραγματοποιήθηκαν δεκαετίες πριν, όπου τα παιδιά αυτά μεγάλωσαν σε πιο ομοφοβικές κοινωνίες (για παράδειγμα, η ανακοίνωση του συνδέσμου ψυχολόγων Καναδά από το 2003). Οι επιδόσεις των παιδιών ομόφυλων ζευγαριών σε ακαδημαϊκό επίπεδο, ψυχοσωματική ανάπτυξη, κοινωνικότητα, ανάπτυξη προσωπικότητας, σεξουαλική δραστηριότητα είναι παρόμοια με τα παιδιά ετερόφυλων ζευγαριών. Τέλος, δεν παρατηρείται ουσιαστική αύξηση των ποσοστών ομοφυλοφιλίας στα παιδιά αυτά, αλλά παρατηρείται μια μεγαλύτερη απενοχοποίηση της σεξουαλικότητας και άνεσης γύρω από το σεξ. Να σημειωθεί πως υπάρχει στάθμιση των στοιχείων στις έρευνες, καθώς κατά κανόνα τα ομόφυλα ζευγάρια τα οποία επιλέγουν να μεγαλώσουν παιδία έχουν αυξημένες οικονομικές δυνατότητες, με όλα τα πλεονεκτήματα που αυτές φέρουν, όπως π.χ. τη δυνατότητα επιλογής κατοικίας σε εύπορα και λιγότερο ομοφοβικά προάστια.
Η έλλειψη μητρικού ή πατρικού (ανάλογα τη σύνθεση ομόφυλου ζευγαριού) προτύπου είναι ένα άλλο θέμα που μπαίνει από τους πολέμιους της τεκνοθεσίας. Ενώ είδαμε τις έρευνες που δείχνουν πως τα παιδιά δεν επηρεάζονται αρνητικά, στην πραγματικότητα αρκεί να ανοίξουμε τα μάτια μας και να δούμε την κοινωνία στην οποία ζούμε. Με αυξημένα ποσοστά διαζυγίων, πολλά παιδιά μεγαλώνουν σε μονογονεϊκές οικογένειες – χωρίς να τραυματίζονται ανεπανόρθωτα από το γεγονός αυτό. Οι οικογένειες αυτές μπορούν να είναι αποτέλεσμα επιλογής, διαζυγίου ή θανάτου. Η ιδέα πως μια χήρα ή ένας χήρος δεν είναι ικανοί να μεγαλώσουν το παιδί τους ικανοποιητικά, είναι γελοία και επικίνδυνη. Τα παιδιά, είτε υιοθετημένα είτε βιολογικά, σε μονογονεικές ή όχι οικογένειες, με ομόφυλους ή ετερόφυλους γονείς, θα τραυματιστούν και αυτή είναι η μόνη βεβαιότητα. Το θέμα είναι ταυτόχρονα να τους δοθούν τα εργαλεία για να διαχειριστούν τη ζωή, και αυτό μπορεί να γίνει με κριτήριο την υγιή σχέση γονέα-παιδιού. Όλα τα άλλα είναι ήσσονος σημασίας.
Τα μοντέλα της οικογένειας άλλωστε αλλάζουν διαρκώς. Αυτό που νοούμε ως οικογένεια τον 21ο αιώνα, δηλαδή η πυρηνική, είναι μια πρόσφατη εξέλιξη στην ιστορία της ανθρωπότητας. Μέχρι και δυο-τρεις αιώνες πριν τα παιδιά μεγάλωναν μέσα στο κλαν, σε ευρύτερες ομαδοποιήσεις συγγενών. Οι κοινωνίες αλλάζουν και έχουν περάσει από πολυγαμικές σχέσεις όπου υπήρχε π.χ. ένα πατρικό πρότυπο και τέσσερα μητρικά, σε συλλογικές ανατροφές παιδιών, στην πυρηνική οικογένεια και προσφάτως στη μονογονεϊκή. Υποπτευόμαστε πως η ζέση της Δύσης να θεσπίσει τους γάμους για όλους σχετίζονται με την τελευταία εξέλιξη. Το πραγματικό πρόβλημα στο σήμερα δεν είναι τα ομόφυλα ζευγάρια, αλλά η διαρκώς αυξημένη έλλειψη ζευγαρώματος, ανεξαρτήτως φύλου ή σεξουαλικού προσανατολισμού. Το πρόβλημα είναι η μοναξιά. Μια μονογονεϊκή οικογένεια θα παραμείνει συνήθως στο ένα παιδί, κάτι που συνιστά πρόβλημα για τις δυτικές κοινωνίες οι οποίες διαρκώς γερνάνε. Η επέκταση του δικαιώματος στον γάμο και στα ομόφυλα ζευγάρια μάλλον αποτελεί μια απέλπιδα προσπάθεια να ξαναζωντανέψει ο θεσμός του γάμου μέσω της επανανοηματοδοτήσής του.
Να περάσει λοιπόν από τη Βουλή ο γάμος για όλους, η τεκνοθεσία και όλα αυτά στα οποία η κοινωνία μας, σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, αντιδρά. Στην πραγματικότητα η ελληνική κοινωνία μάλλον αδιαφορεί για το θέμα, καθώς βουλιάζει στα προβλήματά της. Εφόσον ερωτηθεί, θα εκφράσει μια αντίθετη γνώμη στην αλλαγή και το νέο -συνηθισμένη αντίδραση άλλωστε σχεδόν όλων μας στις αλλαγές. Όταν όμως αυτό γίνει πραγματικότητα, σύντομα θα προχωρήσει παρακάτω χωρίς να το πολυσκεφτεί.
Η βελτίωση της καθημερινότητας των ΛΟΑΤΚΙ+ στη χώρα μας τη τελευταία δεκαετία είναι απόδειξη του ότι η κοινωνία έχει άλλες προτεραιότητες: άλλωστε οι ίδιοι ακριβώς φόβοι είχαν εκφραστεί και για τα διαζύγια και τον πολιτικό γάμο πριν λίγες δεκαετίες, φόβοι που στο σήμερα θα ήταν γελοίοι.
Να τελειώνουμε λοιπόν με το ζήτημα, προκειμένου να ανοίξει η πραγματική συζήτηση, η οποία δεν είναι η επέκταση του γάμου αλλά η κατάργησή του. «Έξω το κράτος από τα κρεβάτια μας» έλεγε ένα παλιό σύνθημα της κοινότητας των ΛΟΑΤΚΙ+ και νά που στο σήμερα η κοινότητα ζητά την αποδοχή του κράτους. Ελπίζουμε πως η θέσπιση του γάμου θα βάλει ένα φρένο στα ετεροκανονικά αιτήματα της κοινότητας, τα οποία μονοπωλούσαν το ενδιαφέρον των οργανώσεων (και της χρηματοδότησή τους) και θα επιστρέψουμε στην εποχή που έκανε το ΛΟΑΤΚΙ+ κίνημα πραγματικά προοδευτικό και πολύχρωμο. Άλλωστε η κοινότητα αυτή αντιμετωπίζει πολύ σοβαρότερα προβλήματα πέρα από την νομική αναγνώριση των σχέσεών τους. Καιρός να τα θυμηθεί και να ασχοληθεί ξανά με αυτά.
