Loading...

Κατηγορίες

Τρίτη 21 Μάι 2019
Τι απάντησαν, το 1939, γνωστοί λογοτέχνες και καλλιτέχνες, στην ερώτηση αν “θα λείψουν ποτέ οι πόλεμοι”
Κλίκ για μεγέθυνση
 
Η καταστροφή του Πολέμου: Επικλήσεις στον Γκόγια – Abidin Dino 1955
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 

 

 

 

Περί τα γεγονότα και τα ζητήματα – Μια παλιά έρευνα που είναι πάντα επίκαιρη

Τους πρώτους μήνες του 1939, μήνες χαραγμένους, που άρχιζαν και τελείωναν με τη δραματική αναμονή του πολέμου, ο κ. Νίκος Αγγέλου έκαμε ένα επίκαιρο ερώτημα σε πολλούς λογοτέχνες και καλλιτέχνες μας, το ίδιο ερώτημα που έβαζε σε σκληρή δοκιμασία την παγκόσμια σκέψη : θα λείψουν ποτέ οι πόλεμοι;

 

Το ερώτημα δεν έμεινε αναπάντητο, άλλα τα γεγονότα απογύμνωσαν τότε τις απαντήσεις. όσες δόθηκαν πριν από την κήρυξη του πολέμου, τις απογύμνωσαν από κάθε πρόβλεψη, από κάθε υπόδειξη, από κάθε προφητικό περιεχόμενο.

Τώρα όμως; Τώρα που τελείωσε ο πόλεμος στην Ευρώπη, τώρα ακριβώς γίνεται πάλι επίκαιρη η έρευνα του κ. Νίκου Αγγέλου. Κι αν δε βρισκόμαστε στα 1939, που έγινε η έρευνα, κι αν δε ζούμε στην ατμόσφαιρα της δραματικής αναμονής, έχουμε ωστόσο πάντα την υποχρέωση να κρατάμε τη σκέψη μας απάνω απ αυτήν την “αρχή ζωής”, όπως βλέπουν τον πόλεμο τόσοι παλαιοί και νέοι ερευνητές της μοίρας του ανθρώπου, κι απάνω απ αυτήν την κατάρα Θεού, όπως τον νιώθουν οι γενεές του 1914—1918 και του 1939—1945, τα πολυβασανισμένα, τα πολύπειρα και δύσπιστα αυτά πλήθη.

Η έρευνα έχει και μιαν ιδιαίτερη άξια, που της την έδωσε αυτό ίσα · ίσα το πέρασμα του χρόνου. Εννέα από τους λογοτέχνες και τους καλλιτέχνες που πρόφτασαν ν απαντήσουν στο ερώτημα της, δεν υπάρχουν πια. Έτσι, η έρευνα, μαζί με την εικόνα της αγωνίας του 1939, δίνει και ανέκδοτα κείμενα σημαντικών λογοτεχνών και καλλιτεχνών, δηλαδή κάνει μιαν αξιοσημείωτη προσφορά στην πνευματική μας ζωή.

Μετά τον πόλεμο – -Nicolae Tonitza

ΦΩΝΕΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΤΑΦΟΥΣ        

Είμαι αδιόρθωτος αισιόδοξος. Έχω ακλόνητη πίστη στο νόμο της προόδου, παρ’ όλους τους προσωρινούς ελιγμούς που παρουσιάζει κάποτε. Πιστεύω λοιπόν πως σ ένα μέλλον, πολύ μακρινό βέβαια, η ανθρωπότητα θα γνωστέψει και, όπως τον παλιό καιρό πολεμούσαν οι Αθηναίοι με τους Θηβαίους και με τους Σπαρτιάτες και σήμερα αποτελούν ένα έθνος, το ίδιο θα γίνει σε μεγάλη κλίμακα. Και, όπως το παιδί που μεγάλωσε κ’ έγινε άντρας, γελά όταν θυμάται τις παιδικές του τρέλες και τους καβγάδες που έκανε με τ’ άλλα παιδιά, έτσι και η ανθρωπότητα του μέλλοντος θα απορεί πως μπορούσαμε σήμερα να είμαστε τόσο άγριοι.

Ελισαίος Γιαννίδης

Αφού η σύγκρουσης και δύο λίθων ακόμη δημιουργεί φως, δεν θα λείψουν οι πόλεμοι, παρά, όταν ο μισός άνθρωπος δεν θα ημπορέση να πολεμήσει με τον… άλλον μισόν.

Δημ. Γρ. Καμπουρογλου.

Ένας ηθικός πολιτισμός, — κι όχι, απλώς, επιστημονικός, και μερικός, καθώς αυτός που ζούμε (ο σημερινός πολιτισμός αρκείται μόνο στην ικανοποίηση των εξωτερικών μας αναγκών, και των βιωτικών ανέσεών μας)—, θα μπορούσε, ασφαλώς, να συντέλεση σε μια σημαντικήν αναθεώρηση ορισμένων σφαλερών ιδανικών μας, στα όποια, αποκλειστικά, οφείλεται το πάθος του πολέμου.

Αν, κάποτε, εκείνα καταπέσουν, όλη αυτή η ενεργητικότητα, που διατίθεται στην αλληλοσφαγή, θα στραφεί προς άλλες κατευθύνσεις, ευεργετικώτερες κι ανώτερες. Το άγος των πολέμων θα έκλειψη, μόνον όταν οι άνθρωποι ανασυγκροτηθούν σε κάπως πιο πνευματικές κοινωνικές ομάδες.

Όσο το σκότος το πυκνό θα βασιλεύει, μες στις σκέψεις και τις αντιλήψεις, —όσο το βδελυρό αιματοκύλισμα θα βρίσκει ραψωδούς να το υμνούν, φιλοσόφους να το ευνοούν, και ηγέτες των μαζών να το καλλιεργούν, από φιλοδοξίες η συμφέροντα —, το πνεύμα του Κακού θα θριαμβεύει …

Αλλά μπορεί ποτέ η ανθρωπότητα να λυτρωθεί από τους μαύρους δαίμονες, που της υπαγορεύουν τις κινήσεις; Μπορεί ποτέ ν απαλλαγή απ τις κακές της έξεις ; Μπορεί ποτέ ν ‘αφυπνισθεί, και να τις α π ο σ ε ί σ η ;. . .

Και ξαναρωτώ, κι εγώ μαζί σας : Είναι δυνατόν ποτέ να λείπουν οι πόλεμοι από την ανθρωπότητα ;.

Ναπολέων Λαπαθιώτης

Οι πόλεμοι δεν θα λείψουν ποτέ από την ανθρωπότητα. Το ένστικτο της επικρατήσεως του ιδίου ατομικού συμφέροντος, οι ομαδικοί συνασπισμοί προς επιτυχίαν ορισμένων σκοπών εις βάρος άλλων ομάδων, η φιλοδοξία, η φιλαργυρία, ο εγωισμός, η φιλαρχία των αρχηγών, αίτια κεφαλαιώδη πάσης ρήξεως μεταξύ ατόμων, ομάδων, λαών, συναφή όλα προς την ανθρωπίνην φύσιν και διανόησιν, δεν θα παύσουν ποτέ υφιστάμενα και κατ ακολουθίαν δεν είναι δυνατόν ν αποτραπούν συρράξεις μεταξύ των λαών, ών ό είς έπιζητεί πρός ίδιον όφελος τήν έξόντωσιν του άλλου.

 

Διονύσιος Λαυράγκας

Αν πάψη ποτέ το αλληλοφάγωμα στη φύση, μπορεί να πάψουν κ oι πόλεμοι. Αλλά ….

Μιλτιάδης Μαλακάσης

Άμα λείψουν οι αφορμές τους, θα λείψουνε κι  οι πόλεμοι απ’ τον πολυτάραχο κόσμο. Μα θα λείψουν ποτές οι αφορμές;

Κωστής Παλαμάς

Θα σας απαντούσα… αν δεν ήταν φόβος να μ ακούσουν oι έμποροι πολεμικών ειδών

Ζαχαρίας Παπαντωνίου

Ο άνθρωπος όταν μένει ελεύθερος από κάθε επιβολή και από κάθε υποβολή, φοβείται και μισεί τον πόλεμο, και στο αντίκρισμα του και στο πλησίασμά του ανατριχιάζει από τα κατά βαθιά της ψυχής του. Και στα κατάβαθα της ψυχής, ίσως ο καθένας που τον προκαλεί, να τον θέλει μόνο για τους άλλους. Και οι «άλλοι» αυτοί, για κείνους που κανονίζουν τις τύχες των λαών, είναι αυτοί οι λαοί !

Γιατί είναι πάντα αληθινό ότι:

Qvidqvid delirant reges

plectuntur Achivi

Αν καμιά φορά —κουβέντα να γίνεται —οι λαοί κατόρθωναν να λάβουν τόσο τέλεια συνείδηση του εαυτού τους ώστε να πουν στους κυβερνήτες τους που τους στρατολογούν και τους στέλνουν στον πόλεμο,—να πουν έτσι:

—Εμείς δεν είμαστε. .. παλληκάρια! Παλληκάρια είστε σεις ! Τα όπλα τα αφίνομε στην εκλογή σας. Εμείς θα σας κοιτάζουμε που θα αλληλοσκοτωνόσαστε και θα.. . χειροκροτήσουμε το νικητή μ ενθουσιασμό ! Αλλά και στην ταφή των νικημένων θα βγάλουμε λόγους και ποιήματα. Θα δώσουμε και… παράσημα !!

Αν μπορούσανε ποτέ να γίνουν αυτά.. .

Αντώνης Τραυλαντώνης

 

Όταν θα βρεθεί ένα φτηνό χάπι, που να το παίρνει ο άνθρωπος το πρωί και να ζει χωρίς φαί ολόκληρη την ημέρα, τότε ίσως λείψουν και oι πόλεμοι. Δε διαφέρουμε από τους πρωτόγονους, που ο ένας αρπάζει για νά ζήση το φαί του άλλου.

Παντελές Χορν 

ΑΠΑΝΤΟΥΝ ΟΙ ΖΩΝΤΑΝΟΙ

Δεν τo πιστεύω πια.

Ηλίας Βένεζης

Όπως πάει το πράμμα, θα λείψουν τότε, όταν δεν θα υπάρχουν άνθρωποι!

Δημοσθένης Ν. Βουτυράς

Οι ηρωικοί αγώνες, είναι κι αυτοί στοιχείο ζωής. Δεν είναι πιθανό πώς θα λείψουνε, μα μπορεί, με το πέρασμα των καιρών και την πρόοδο του πολιτισμού, να μετατεθούνε σε άλλες σφαίρες, πολύ μακρινές από την περιοχή της υλικής βίας και καταστροφής.

Οι μακρινοί μας απόγονοι, σα διαβάζουν πολεμικά κατορθώματα θα τριγυρίζονται από λογίς απορίες, για να ψυχολογήσουν κι εξηγήσουν τις ιστορικές εποχές των προγόνων τους.

Ρήγας Γκόλφης

Ποτέ δε θα λείψουν, μα ούτε και θα έπρεπε!

Ειρήνη η Αθηναία

Ελπίζω, φοβούμαι: ποτέ !

«Φοβούμαι», γιατί μέσα μου μια φωνή, ο «άνθρωπος» είναι φυσικό να λυπάται τους ανθρώπους και ν αποτροπιάζεται το αίμα. Γι αυτό «φοβούμαι» πως δε θα πάψει ποτέ ο πόλεμος.

«Ελπίζω», γιατί μέσα μου υπάρχει και μια άλλη φωνή, που δε νοιάζεται για την ευτυχία του ανθρώπου (κάθε ανθρώπου και προπάντων εμένα) και ξέρει πως ο «πόλεμος πάντων πατήρ», χωρίς αυτόν θα βούρκιαζε, στεκάμενο νερό, η ζωή. Η φωνή αυτή, φυσικά, μέσα μου δεν είναι αποκλειστικά δική μου,είναι«απάνθρωπη» η «υπεράνθρωπη» ή καλύτερα «περάνθρωπη» (πέρα από τον «άνθρωπο»), που μάχεται για σκοπούς πολύ πιο πέρα απο τον άνθρωπο, Κι αυτή η φωνή «ελπίζει» πως ο πόλεμος δε θα παψει ποτέ.

Νίκος Καζαντζάκης

Δεν είμαι προφήτης. Όμως τα πράγματα δείχνουν πως, για την ώρα, δεν μπορεί κανείς να ελπίζει στο θαύμα μιάς αιώνιας ειρήνης απάνω στη γη.

Μα ότι δεν μπορεί να γίνει αύριο, μπορεί να γίνει όταν το πνεύμα φέρει στον κόσμο τη συναδέλφωση των λαών. Γι’ αυτό το άλλο θαύμα σας απαντώ αλλού στο σχετικό ερώτημα-σας.

‘Όπως και  νάναι όμως, η ειρήνη κάτω από τη γη είναι εξασφαλισμένη για όλους τους λαούς της οικουμένης.

Κ. Καρθαίος

Όταν βλέπει κανείς πώς ο σημερινός μας πόλεμος δεν παραδέχεται παρά ένα μόνο σκοπό: «την οριστική επιβολή της ειρήνης», νομίζω πως ο άνθρωπος μπορεί να αισιοδοξήσει για το μέλλον. Εκτός αν οι ιδέες χάσανε τη σημασία τους. Οπότε το κακό είναι μεγαλύτερο κι από τον πόλεμο.

Θράσος Καστανάκης·

Θα λείψουνε μόνο με την αγάπη. Αυτό που λέγω θα φανεί κοινοτοπία, μα όλες οι αλήθειες είναι κοινοτοπίες.

Φώτης Κοντόγλου

Ενόσω υπάρχουν κεφαλαιοκράται και τυχάρπαστοί αρχηγοί κρατών, οι πόλεμοι δεν θα λείψουν.

Ν. I. Λάσκαρης

Η καταστροφή του Πολέμου: Επικλήσεις στον Γκόγια – Abidin Dino 1955

Δεν το πιστεύω!

Τιμος Μωραϊτινης

Η  ιστορία των Ανθρώπων που πέρασε, δεν μας αφήνει και πολύν αισιοδοξία… Ο άνθρωπος είναι από τα αγριότερα και κακότερα ζώα της φύσης, και αιώνες πολλοί ίσως θα χρειαστούν για να αποβάλλει τα φρικτά ένστικτα του και να ελευθερωθεί από αυτά.

Λιλικα Νάκου

Όχι, ποτέ

Τα αγαθά της Γης δεν αρκούν για όλη την Ανθρωπότητα. Η Καλλιέργεια της χέρσου των υπερβορείων και των πολικών χωρών είναι ουτοπία.

Κάθε κράτος που θα βλέπει τον πληθυσμό του ν αυξάνεται, θα βλέπει και την ανάγκη να επεκταθεί. Και θα κάνει πόλεμο.

Γρηγόριος Ξενόπουλος

Βέβαια, όταν η ανθρωπότητα ανδρωθεί, γιατί τώρα ακόμα παιδιαρίζει’ βρίσκεται στην ηλικία της Πρόληψης και του μύθου.

Βασίλης Ρωτάς

Πρέπει να το ελπίζουμε, να το βεβαιώνουμε, όπως πρέπει να ελπίζουμε, να βεβαιώνουμε όλα τα ευγενή πλάσματα της φαντασίας με τα όποια αυταπατάται η φτωχιά ανθρωπότητα.

Nicolas Segur ( Ν.Επισκοπόπουλος) 

Έτρεπε να ήταν δυνατό να κάμετε το ερώτημά σας αυτό όχι σ’ έμενα άλλα στον Leibniz, που είχεν ονειρευτεί την παγκόσμιον ειρήνη. Οι πόλεμοι δεν μπορούν να λείψουν ποτέ, είναι μια αναπόδραστη ανάγκη καθώς και η αυτοδικία, αφού η ιδέα της δικαιοσύνης είναι μιά πλάνη.

Καθώς το μικρό παιδί, έτσι και η ανθρωπότης αισθάνεται την ακατανίκητην ανάγκη να κάμει το κακό, να ζημιώσει, να καταστρέψει, ακόμη και όταν δεν έχει να ωφεληθεί. Άλλωστε, μου φαίνεται πως ο πόλεμος σήμερα διαφέρει από την ειρήνη κατά τούτο: Η φυσική έχθρα των ανθρώπων, στον καιρό του πολέμου φανερώνεται σαν καταστροφή και στον καιρό της ειρήνης σαν ανταγωνισμός. Έτσι ο κόσμος μένει κατά βάθος ο ιδιος. Η κατάσταση της ένοπλες ειρήνης είναι άρνηση της ειρήνης. Είδαμε ο καιρός της ειρήνης να περνά σε πολεμικές προετοιμασίες όλων των κρατών και ένα μεγάλο μέρος του εθνικού πλούτου των να ξοδιάζετε σε πολεμικές βιομηχανίες.

‘Ύστερα, οι διάφοροι πόλεμοι, καθώς ξέρουμε, όσο κι αν επιζητούν, δημιουργούν, ανατρέπουν η εμποδίζουν πραγματικές καταστάσεις, τα αποτελέσματά τους όμως δεν είναι ούτε οριστικά, ούτε εκείνα που ήθελαν. Οι στρατοί δεν μπορούν να διορθώσουν λάθη που χάνουν oι πολιτικοί, ούτε οι πολιτικοί τις καταστροφές που χάνουν οι στρατοί. Και ύστερα από κάθε πόλεμον, η πολιτική σκέφτεται με γεγονότα και οχι με ιδέες, και ζητεί να εξοικονομήσει τις περιστάσεις.

Τα κράτη στην αρχή πάντα προτιμούν τις συνεννοήσεις από τον πόλεμον, αλλά επειδή στο παιγνίδι αυτό δεν μπορούν να βγούνε ολοι κερδισμένοι, τις περισσότερες φορές καταντούν στον πόλεμο. Ο πόλεμος, όσο κι αν είναι μιά βάρβαρη ενέργεια, έχει και μια καλήν άποψη: εξυγιαίνει, ανανεώνει, και δυναμώνει ψυχικώς τους λαούς, όταν δεν τους εξοντώνει.

Πάντα δείχνουν μεγαλείο ψυχής όσοι αντικρίζουν το θάνατο για μιάν ιδέα ή για την τιμή και τη σωτηρία της πατρίδας τους, Και θυμούμαι, ύστερα από τον πόλεμο του 1912—13, που εδοκίμασα το πρωτόγονο αίσθημα του ανθρώπου που ξαναβρίσκει τη ζωή, σαν ένα λάφυρο. Ο.τι λένε κι ο,τι κάνουν οι άοπλοι κ’ οι αδύνατοι είναι για τους ισχυρούς σφαλερό κι απαράδεχτο, και, καθώς έλεγεν ο Αρχίδαμος: «μόνον ο την σπάθην κρατών άριστα διαλέγεται περί πάντων».

Και στ αποτελέσματά τους για την ανθρωπότητα δεν υπάρχουν δίκαιοι και άδικοι πόλεμοι. Υπάρχουν μόνο κερδισμένοι και χαμένοι πόλεμοι. Και αυτό είναι το χειρότερο!

Μαρίνος Σίγουρος

Για να μπορεί να εγείρεται μπροστά μας τούτο το ανήσυχο ερώτημα σημαίνει, πως υπάρχει μέσα μας μια ενδόμυχη ευχή να βιούμε τη ζωή των ανθρώπων αποκαταστημένη μέσα στη συνεννόηση και την ειρηνική συνεργασία.

***

Αντικλείδι , https://antikleidi.com

 
© Copyright 2011 - 2024 Στύξ - Ανεξάρτητη Πολιτισμική και Πολιτική Εφημερίδα της Βόρειας Πελοποννήσου