Τον τελευταίο μήνα έχει κάνει την εμφάνισή του ένα κίνημα, το οποίο έρχεται μέσα από μία διττή ανάγκη. Από τη μία η ανάγκη υπεράσπισης του δημόσιου χώρου και η πρόσβαση στον αιγιαλό και από την άλλη η αντίσταση στο ασύδοτο μοντέλο τουριστικής ανάπτυξης, που σε πολλές περιπτώσεις αποκλείει τους μη έχοντες και την εκάστοτε τοπική κοινωνία από το αγαθό του αιγιαλού.
Τι νομοθέτησε ο ΣΥΡΙΖΑ
Αυτό ακριβώς το πλαίσιο είχε αντιληφθεί η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ και προχώρησε στη σύσταση νομοπαρασκευαστικής ομάδας από το 2017 έως και το 2019. Ο στόχος ήταν η επικαιροποίηση του Νόμου 2971 (Νόμος περί Αιγιαλού και Παραλίας). Η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ είχε θεσμοθετήσει ένα συνολικό και ολοκληρωμένο πλαίσιο σχετικά με τον αιγιαλό και την παραλία. Ο σχεδιασμός αυτός είχε γνώμονα το δημόσιο συμφέρον και την ολιστική κάλυψη των δικαιωμάτων των πολιτών, αλλά και τη χρηστή διαχείριση των δημόσιων αγαθών, την προστασία του περιβάλλοντος και το δικαίωμα πρόσβασης στους ελεύθερους χώρους.
Η τροποποίηση της αρμόδιας υφυπουργού Οικονομικών Κ. Παπανάτσιου με τον Ν. 4607/2019 έγινε ώστε να υπάρξει μία συνολικότερη αντιμετώπιση των θεμάτων που αφορούν την προστασία και διατήρηση του κοινόχρηστου χαρακτήρα του αιγιαλού, της παραλίας και των λοιπών κοινόχρηστων αγαθών. Με ρητή αναφορά ο αιγιαλός κατοχυρώθηκε ως κοινόχρηστος, χωρίς μάλιστα να χάνει αυτό το χαρακτηριστικό ακόμα κι όταν παραχωρείται για απλή χρήση. Αυτό σημαίνει ότι η απρόσκοπτη πρόσβαση όλων επιτρέπεται σε κάθε περίπτωση. Επιγραμματικά λοιπόν, κάποιες από τις σημαντικές αλλαγές ήταν η θεσμοθέτηση των ηλεκτρονικών δημοπρασιών ως μέσο διαφάνειας και αύξησης των δημόσιων εσόδων. Οι ηλεκτρονικές δημοπρασίες ήρθαν για να περιορίσουν τυχόν αδιαφανείς διαδικασίες παραχωρήσεων που λάμβαναν χώρα σε μικρότερες τοπικές κοινωνίες και να αυξήσουν τα δημόσια έσοδα. Στην πλατφόρμα σημαντικό στοιχείο ήταν η ελεύθερη πρόσβαση και ο ανταγωνισμός, μέσω ανωνυμίας όλων των ενδιαφερομένων. Την ίδια περίοδο το σύστημα για την ψηφιακή απεικόνιση των αιγιαλών δημιουργείται και αναβαθμίζεται η ενότητα της ιστοσελίδας του υπουργείου Οικονομικών για τις δημοπρατήσεις.
Ακόμα μια σημαντική ρύθμιση που είχε τον χαρακτήρα αποτροπής ήταν η θέσπιση πενταετούς αποκλεισμού για όσους καταλαμβάνουν παράνομα χώρο στον αιγιαλό ή προβαίνουν σε οποιαδήποτε παράβαση των όρων των συμβάσεων. Η εν λόγω ρύθμιση περιλάμβανε και τους συζύγους ή συγγενείς μέχρι β’ βαθμού του αυθαίρετου κατόχου, καθώς και τυχόν νομικά πρόσωπα στα οποία συμμετέχει αυτός/ή ή κάποιο από τα προαναφερθέντα συγγενικά του πρόσωπα.
Επίσης, για πρώτη φορά προβλέφθηκε η υποχρεωτική ύπαρξη ελεύθερης διόδου από τον δημόσιο δρόμο προς τον αιγιαλό. Παράλληλα, σημαντική αλλαγή αποτέλεσε η νομοθετική κατοχύρωση ώστε το 60% της παραλίας πλέον να μένει ελεύθερο και η κάθε παραχώρηση για ομπρέλες-ξαπλώστρες να έχει μέγιστο εμβαδόν 300 τ.μ. Επιπροσθέτως, ορίστηκε ότι από την παραχωρούμενη έκταση μόνο ποσοστό 60% μπορεί να καταληφθεί με ομπρέλες-ξαπλώστρες, ενώ το υπόλοιπο 40% μένει ελεύθερο. Για πρώτη φορά επίσης δόθηκε η δυνατότητα στους δήμους να προτείνουν παραλίες εντός της χωρικής τους αρμοδιότητας, οι οποίες μπορούν να εξαιρεθούν, με απόφαση του υπουργού Οικονομικών, από την παραχώρηση της απλής χρήσης.
Προστασία από την υπερεκμετάλλευση
Γίνεται κατανοητό λοιπόν ότι οι παραπάνω ρυθμίσεις είχαν στόχο να διατηρήσουν προσβάσιμο τον αιγιαλό και να τον προστατεύσουν από την υπερκμετάλλευση. Παράλληλα, οι ελεύθεροι αιγιαλοί και οι παραλίες ήταν απολύτως προσβάσιμοι στους πολίτες, αλλά ακόμα κι εκεί που θα υπάρχουν παραχωρήσεις, αυτές θα γίνονται με όρους και προϋποθέσεις υπέρ του δημοσίου συμφέροντος, δεν θα πλήττουν την κοινοχρησία και δεν θα είναι υπέρμετρες.
Η Νέα Δημοκρατία, με φόντο την πανδημία, εισήγαγε πλήθος διατάξεων για τον αιγιαλό. Επανέφερε τα τετραγωνικά της παραχώρησης σε 500 από 300. Κατάργησε επίσης το μέγιστο αυτό εμβαδόν για τα ξενοδοχεία, στα οποία τελικά μπορεί να παραχωρείται ολόκληρος ο αιγιαλός που βρίσκεται μπροστά από το ακίνητό τους. Αυξήθηκε παράλληλα το ποσοστό παραχωρήσεων στο 50% του συνολικού εμβαδού του αιγιαλού. Η σημαντικότερη ίσως αλλαγή ήρθε με την τροποποίηση του πλαισίου για όσους παραβαίνουν τους όρους των συμβάσεων παραχώρησης. Ο πενταετής αποκλεισμός των αυθαιρετούντων περιορίστηκε σε ένα έτος.
Οι εν λόγω ρυθμίσεις είναι προφανές ότι μειώνουν τη δυνατότητα ελεύθερης πρόσβασης των πολιτών, που δεν θα έχουν, ειδικά φέτος, τη δυνατότητα να περάσουν τις διακοπές τους σε ξενοδοχεία ή που δεν θέλουν να διαμείνουν σε ξενοδοχεία και καταλύματα. Ο αιγιαλός είναι κοινό αγαθό που τυγχάνει συνταγματικής προστασίας και καμία ρύθμιση η οποία διευκολύνει την υπερεκμετάλλευσή του ή διαβρώνει τα χαρακτηριστικά του δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή.
Τόσο η διάταξη για την αύξηση από 300 τ.μ. σε 500 τ.μ. όσο και η κατάργηση του αυστηρού πλαισίου αποκλεισμού των αυθαιρετούντων είναι ενδεικτικές της αντίληψης που κυριαρχούσε τόσα χρόνια στη διαχείριση αυτού του αγαθού. Μία αντίληψη που οδήγησε σε υπηρεσίες επιμελώς ατημέλητες και μαζικές παραχωρήσεις των αιγιαλών, χωρίς αντισταθμιστικό όφελος για τους πολίτες ή το δημόσιο συμφέρον και χάιδεμα στους αυθαιρετούντες.
Οι πολίτες και οι κάτοικοι των νησιών έκαναν εμφανή την ηθελημένη αδυναμία της κυβέρνησης να προστατεύσει το δικαίωμα της ελεύθερης πρόσβασης στην παραλία. Η κυβέρνηση δεν φρόντισε να στηρίξει και να ελέγξει ούτε τα διευρυμένα πλαίσια του νόμου που η ίδια τροποποίησε προς όφελος των ιδιωτών. Στη ζυγαριά δημόσιου και ιδιωτικού συμφέροντος η Νέα Δημοκρατία επέλεξε εξαρχής. Οι πολίτες κάνουν το ίδιο. Η ανάγκη των νέων ανθρώπων και των εργαζομένων για τις ολιγοήμερες διακοπές τους γίνεται ακόμα πιο δύσκολη από την προτεραιοποίηση της κυβέρνησης σχετικά με την εκμετάλλευση καθετί δημόσιου. Από το 2019 υπογραμμίσαμε ότι το μοντέλο ανάπτυξης που προσδοκά η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας είναι το χιλιοφορεμένο μοτίβο τουρισμός-ακίνητα-οικοδομή. Το ζήτημα των ελεύθερων χώρων δέχεται τεράστιο πλήγμα από την κυβέρνηση ήδη από την προηγούμενη τετραετία, το δείγμα του αιγιαλού δεν είναι μικρό, είναι συμπληρωματικό της αντίληψης υπέρ της εκμετάλλευσης. Η διαχείριση του αιγιαλού από τις δύο κυβερνήσεις σαφέστατα δείχνει ότι δεν είναι όλοι ίδιοι. Δείχνει επίσης ότι ειδικά στα ζητήματα των ελεύθερων χώρων και της πρόσβασης των πολιτών στα δημόσια αγαθά υπάρχει το κλασικό δίπολο, δημόσιου-ιδιωτικού.
Ο ΣΥΡΙΖΑ να αφουγκραστεί τα νέα κινήματα
Το πρώτο συμπέρασμα που ανάγεται με μία πρώτη ματιά είναι γιατί ο ΣΥΡΙΖΑ δεν είχε μπορέσει να επικοινωνήσει την προνομιακή προς το κίνημα και το δημόσιο συμφέρον πολιτική του. Αντίστοιχα και το ίδιο το κίνημα και οι τοπικές κοινωνίες πρέπει να αναγνωρίζουν τις πολιτικές που στηρίζουν τα συμφέροντά τους. Το δεύτερο συμπέρασμα είναι αυτό που βγαίνει αν καταφέρουμε να συνδυάσουμε τα παραπάνω. Είναι ζωτικής σημασίας το κράτος να αναγνωρίζει τα δικαιώματα των πολιτών και να τα θεσμοθετεί. Από την άλλη, όπως κάθε δικαίωμα, έτσι και το εν λόγω είτε παραχωρείται είτε διεκδικείται. Με τη λογική της Αριστεράς η διεκδίκηση των δικαιωμάτων, η θεσμοθέτηση και ανάδειξή τους πρέπει να είναι αμφίδρομες και να αλληλοτροφοδοτούν τη σχέση κομμάτων και κινημάτων.
Αυτό πρέπει να είναι και ένας από τους στόχους της νέας περιόδου του ΣΥΡΙΖΑ. Να προσπαθήσει να αφουγκραστεί τις ανάγκες που γεννούν ή θα γεννήσουν τα νέα κινήματα. Σχεδόν νομοτελειακά, με την παρούσα κυβέρνηση αυτό θα συμβεί. Τότε η δική μας Αριστερά πρέπει να είναι εκεί. Να προσπαθήσει να μετατρέψει το αίτημα σε πολιτική, πράγμα το οποίο προσπάθησε να κάνει και η τότε κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ και η αρμόδια υφυπουργός Κατερίνα Παπανάτσιου. Ο δρόμος αυτός δεν είναι εύκολος και έχει πισωγυρίσματα, αλλά δημιουργεί και σημεία αναφοράς, όπως δημιούργησε ο χειρισμός του αγαθού του αιγιαλού από τον ΣΥΡΙΖΑ. Κεκτημένα που ακόμα και τώρα δεν είναι εύκολο να καταργηθούν εντελώς, τα υπόλοιπα θα τα κάνει το κίνημα!
* Ο Κώστας Φωθιαδάκης είναι πρώην διευθυντής γραφείου υφυπουργού Οικονομικών 2016-2019
πηγη: https://www.avgi.gr