Λίστα αντικειμένων
Σκαλίζοντας παλιά “ τεφτέρια” βρήκα, εκτός των άλλων, και μερικά από τα θέματα εκθέσεων, από το Γυμνάσιο, που με είχαν εντυπωσιάσει τότε, παρά τις όποιες αμφιβολίες που είχα και έχω ακόμα, για την καθολική τους ισχύ. Π. χ. Ένα από τα θέματα, η “ευγενής άμιλλα” κυρίως, μου δημιουργούσε πάντα προβληματισμούς, για το πόσο ήταν ανιδιοτελής! Είναι δυνατό, στο συναγωνισμό δύο ή περισσοτέρων ατόμων για διάκριση και υπεροχή ή η έμφυτη επιθυμία κατάκτησης τιμής και νίκης, όπως με έμφαση τόνιζε ο αείμνηστος φιλόλογός μας Νίκος Χωμενίδης, να μην υπάρχει έστω και κατ' ελάχιστον κάποια ιδιοτέλεια ή συμφέρον;
Μας τόνιζε και επέμενε, “μετ' επιτάσεως” : “άμιλλα είναι το ηθικόν συναίσθημα ατόμων συναγωνιζομένων προς κατάκτησιν λαμπράς νίκης ή διακεκριμένης θέσεως ή προς εκτέλεσιν ανωτέρων και εξαιρέτων σκοπών και πραγματοποίησιν θαυμαστώ και επωφελών έργων” ...
Η επικρατούσα άποψη ήταν, τότε, ότι τα βασικά χαρακτηριστικά της Άμιλλας ή η ευγενής πρόθεση (και η κόλαση, όπως λένε, είναι σπαρμένη με αγαθές προθέσεις!), η συναισθηματική έξαρση, η καθαρή συνείδηση, η μεγάλη προσδοκία, η λαμπρή και ηθική έκφραση, στους λόγους και τις ενέργειες, η αφιλοκερδής αμοιβαιότητα και γενικά το α ν θ ρ ω π ι σ τ ι κ ό περιεχόμενο και η κοινωνική αγάπη.
Παραδέχομαι, ότι, η φιλοτιμία και η φιλοδοξία είναι θεμελιώδεις δυνάμεις της ψυχής, οι οποίες εκφράζονται στη ζωή μας ως υψηλά συναισθήματα και ως ανώτερες δυναμικές ενέργειες. Η κοινωνική αμοιβαιότητα δημιουργεί ηθικά και προσωπικά χρέη και εξευγενίζει τις προσδοκίες, για επίτευξη ανωτέρων σκοπών. Φανερώνει ανώτερο ήθος και αγωγή, τα οποία είναι χαρακτηριστικά ανθρώπων καλλιεργημένων ψυχικά, πνευματικά και ηθικά. Τομείς στους οποίους εμφανίζεται, κυρίως, και πραγματοποιεί ανώτερους σκοπούς και φωτεινά έργα, είναι η Τέχνη, η Επιστήμη, η Παιδεία και ο Αθλητισμός. {Σήμερα : Τέχνη = ο ένας βγάζει τα μάτια του άλλου. Επιστήμη = ατομικές βόμβες, καταστροφή περιβάλλοντος. Παιδεία = φροντιστήρια (παραπαιδεία). Αθλητισμός = ντοπάρισμα...}
Επιμένω πως οι αμφιβολίες μου ήταν δικαιολογημένες και μάλιστα τότε που, αφενός το επίπεδο, ηθικό και πνευματικό, ήταν ανύπαρκτο και αφετέρου οι εποχές ήταν τόσο “ανώμαλες” και ο αδελφός σκότωνε τον αδελφό!...
Επέμενα και επιμένω, γράφοντας με κάθε ευκαιρία : πρώτα καλλιέργεια και άνοδος του ψυχικού, πνευματικού και ηθικού επιπέδου ατόμων και λαών και μετά ... τα βρίσκουμε τα άλλα!...
Πάντα πρυτάνευε και πρυτανεύει ο ανταγωνισμός!!!
Αιέν αριστεύειν και υπείροχον έμμεναι άλλων, μηδέ γένος πατέρων αισχυνέμεν. (Ένας ηγεμόνας της Τρωικής εποχής στέλνει το παιδί του στον πόλεμο και του δίνει την παραπάνω παραίνεση, υποθήκη και εντολή. Το περιεχόμενό της είναι η ευγενής άμιλλα. Την υπεροχή και τα αριστεία τα προσφέρουν οι μεγάλοι και δύσκολοι αγώνες, οι οποίοι γίνονται για τα μεγάλα ιδανικά του ανθρώπου και του πολιτισμού, ιδιαίτερα για χάρη της πατρίδας, στις κρίσιμες στιγμές της. Τότε το αγώνισμα γίνεται άθλος και το έπαθλο δόξα... αναφέρει ο Όμηρος).
Αν, πράγματι, η Άμιλλα είναι αγνή και ανιδιοτελής, επιβοηθεί την ηθικοποίηση και εξημέρωση της ζωής και είναι ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά του α ν θ ρ ω π ι σ μ ο ύ. Σφυριλατεί σύμπνοια και συνεργασία ανθρώπων και λαών και καλλιεργεί δεξιότητες σωματικές και πνευματικές, προασπίζει τη ζωή από το θανατηφόρο αίσχος του ανταγωνισμού, δημιουργεί θερμές σχέσεις μεταξύ ανθρώπων και λαών και αποδιώχνει την αντιπάθεια και το μίσος, τότε υπάρχει ελπίδα...
Η ιστορία, βέβαια, διδάσκει πως η άμιλλα υπήρξε αιτία να αναδειχθούν μεγάλοι σοφοί και ηγλετες της οικουμένης, ευεργέτες και ανακαινιστές της κοινωνικής ζωής. Με την ανιδιοτελή άμιλλα η ώριμοι άνθρωποι αξιοποιούν τις δυνάμεις τους, αναδεικνύονται εξαίρετοι πολίτες και λαμπροί ηγέτες, επιστήμονες, καλλιτέχνες, τεχνίτες, εργάτες, γεωργοί... Γι' αυτό κάθε υγιής πολιτεία πρέπει να επιδιώκει την καλλιέργεια του πνεύματος, της άδολης άμιλλας για τους πολίτες της, για να δημιουργηθεί υγιές ανθρώπινο δυναμικό που θα αποδώσει ωφέλιμους καρπούς για ατομική ευτυχία και κοινωνική ευημερία. “Άθλα γαρ οις αρετής κείται μέγιστα, τοις δε και άνδρες άριστοι πολιτεύουσιν”.
“Αυτή εδώ η άμιλλα είναι χρήσιμη στην ανθρωπότητα!” , διακήρυττε ο Ησίοδος, ο οποίος ήταν, όπως έγραψε ο επιστήθιος φίλος και συνάδελφος, Νίκος Λαμπέτης, ο πρώτος πρακτικός φιλόσοφος του ελληνικού γένους, αλλά και της ανθρωπότητας. Μίλησε με τη γλώσσα της σοφίας, όπως αυτή του παρασχέθηκε από τη βαθιά μελέτη του ανθρώπινου βίου. Διαπίστωσε ότι το ανθρώπινο γένος είναι φύσει αγωνιστικό και ρέπει προς την υπεροχή και την ανάδειξη. Διαπίστωσε ακόμη, ότι, εάν ο αγώνας για υπεροχή δεν είναι έ ν τ ι μ ο ς, αποβαίνει καταστροφικός. Γι' αυτό αποφαίνεται πως η άμιλλα είναι ικανή να απορροφήσει και να αξιοποιήσει το ανθρώπινο ανταγωνιστικό απόθεμα και να δημιουργήσει εξαίρετες συνθήκες ζωής για τους ανθρώπους. Ο Ησίοδος είναι ο πρώτος Έλληνας α ν θ ρ ω π ι σ τ ή ς!!!
Τέλος, η προσποίηση και η τυπική επίπλαστη ευγένεια δεν είναι δυνατό πάντοτε να αποκρύπτει τα αληθινά συναισθήματα, τις πραγματικές διαθέσεις και τους κρύφιους σκοπούς. Η ηθική ευθύτητα και η παρρησία είναι γνώρισμα των ολίγων και των εκλεκτών και προπαντώς ελεύθερων ανθρώπων, που αγωνίζονται για την αλήθεια και την ηθική... Την των δήμων ελευθερίαν η των αγαθών ανδρών άμιλλα φυλάττει (Δημοσθένης).
ΠΑΝΟΣ ΑΝΕΣΤΙΟΣ
ΔΑΣΚΑΛΟΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΣΜΟΥ