foto: Juan O'Gorman: Retablo de la independencia

Library of the National Autonomous University of Mexico, Mexico City, with murals by Juan O'Gorman.

Χουάν Ο'Γκόρμαν
Γέννηση	6  Ιουλίου 1905[1][2][3][4][5] Κογιοακάν[6][7][8]
Θάνατος	17  Ιανουαρίου 1982[9][10][1] Πόλη του Μεξικού[7][11]
Αιτία θανάτου	απαγχονισμός
Συνθήκες θανάτου	αυτοκτονία
Τόπος ταφής	Rotonda de las Personas Ilustres
Κατοικία	Κογιοακάν
Χώρα πολιτογράφησης	Μεξικό[12]
Σπουδές	Εθνικό Αυτόνομο Πανεπιστήμιο του Μεξικού και Ακαδημία του Σαν Κάρλος
Ιδιότητα	ζωγράφος[13] και αρχιτέκτονας[14][15][16]
Γονείς	Cecil Crawford O'Gorman
Αδέλφια	Edmundo O'Gorman
Κίνημα	Λειτουργισμός
Καλλιτεχνικά ρεύματα	Λειτουργισμός
Βραβεύσεις	Εθνικό Βραβείο Τεχνών και Επιστημών (1972)
Πολυμέσα σχετικά με τον καλλιτέχνη
δεδομένα (π • σ • ε )

Ο Χουάν Ο'Γκόρμαν (Juan O'Gorman, 6 Ιουλίου 1905 - 17 Ιανουαρίου 1982) ήταν Μεξικανός ζωγράφος και αρχιτέκτονας.

Βιογραφία

Γεννήθηκε στο Κογιοακάν, έναν από τους 16 δήμους της Πόλης του Μεξικού, από Ιρλανδό πατέρα και μητέρα από το Μεξικό. Η παραγωγική πορεία της καριέρας του χαρακτηρίζεται από τα όρια μεταξύ της ζωγραφικής και της αρχιτεκτονικής καθώς και της αισθητικής και πολιτικής ατζέντας. Σπούδασε αρχιτεκτονική στο πανεπιστήμιο του San και τέχνες στο Νational Autonomous University. Έπειτα από μια εκτενή ανάλυση της πορείας και του έργου του, διαπιστώνεται ότι τα έργα ζωγραφικής και οι τοιχογραφίες του έχουν γίνει σημαντικά αντικείμενα προσοχής , σε αντίθεση με το πλούσιο, σύνθετο αρχιτεκτονικό του έργο που συχνά παραβλέπεται. Αυτός είναι ένας από τους λόγους που οφείλεται στο γεγονός ότι η εργασία του δεν είναι μια απλή εξέλιξη πάνω από ένα σταδιοδρομία και επομένως δεν είναι εύκολα κατανοητή. Κατατάσσεται, μαζί με τους μεταγενέστερους αρχιτέκτονες του Μεξικού, στο κίνημα των μοντέρνων αρχιτεκτόνων.

Αρχιτεκτονικό έργο

Ο Χουάν Ο'Γκόρμαν, όντας νέος, στα τέλη της δεκαετίας του 1920 και στις αρχές του 1930, μαζί με την κοινότητα των μεξικανών αρχιτεκτόνων, επιτυγχάνει την κατανόηση της λειτουργικότητας και του ορθολογισμού ως «τεχνική» και μέσο έκφρασης της αρχιτεκτονικής σύνθεσης. Η νέα αυτή αρχιτεκτονική αγνοεί την αυστηρή ευγένεια και τους φορτωμένους συμβολισμούς της δεκαετίας του ΄20 και δίνει περισσότερη βάση στην λογική και όχι στο συναίσθημα του δημιουργού. Μέσα από τα διαγράμματά του, ο Χουάν Ο'Γκόρμαν, εκφράζει την δυσκολία της συμφιλίωσης μεταξύ των παραπάνω απόψεων και προσπαθεί να αναλύσει το σχέδιο ως λογική, επιστημονική και μαθηματική διαδικασία. Αντιτάχθηκε στην μπαρόκ ομορφιά της ψευδαίσθησης με την κλασσική ομορφιά της αλήθειας και της λογικής. Ανέπτυξε μια οργανική αρχιτεκτονική που συνδυάζει και ενσωματώνει την επιρροή του Frank Lloyd Wright, το στυλ του Le Corbusier και την μεξικάνικη κουλτούρα και ιστορία.

Το 1932 διορίστηκε από τον τότε μεξικανό υπουργό παιδείας, επικεφαλής του τμήματος αρχιτεκτονικής του Υπουργείου Δημόσιας Εκπαίδευσης και μπόρεσε να σχεδιάσει ,να κατασκευάσει και να αναδιαμορφώσει 26 δημόσια σχολεία στο πλαίσιο ενός εξαιρετικά σφικτού προϋπολογισμού. Ανατέθηκε να εργαστεί σε πολλά κτίρια του Μεξικού συμπεριλαμβανομένων της Τράπεζας του Μεξικού. Το έργο όμως για το οποίο έγινε ονομαστός είναι η διπλή κατοικία-εργαστήριο που σχεδίασε για τους ζωγράφους Frida Kahlo και Diego Rivera, στο προάστιο San Anhel του Μεξικού. Το σπίτι αυτό προκάλεσε σκάνδαλο στην αστική κοινωνία της εποχής. Ο Rivera έζησε και εργάστηκε στον λευκό και κόκκινο κύβο μέχρι τον θάνατό του, ενώ η Kahlo για μικρότερο διάστημα έζησε στο μπλε κύβο του συγκροτήματος. Τα στοιχεία που κάνουν ιδιαίτερη αίσθηση στο συγκρότημα είναι ριζοσπαστικά και αξιοπρόσεκτα για την εποχή εκείνη. Όλες οι σωληνώσεις και οι πλευρικές σωληνώσεις ήταν ορατές και ως συνδέσεις χρησιμοποιήθηκαν σαν εκφραστικά και συνθετικά στοιχεία που θύμιζαν φλέβες και αρτηρίες. Παράδοξο θεωρείται το γεγονός ότι ενώ η μηχανική τεχνολογία χρησιμοποιήθηκε ως μέσο έκφρασης, το ίδιο το κτίριο κατασκευάστηκε με χαμηλό κόστος. Επιπλέον, η τεχνολογία του κτιρίου προέβαλε την εικόνα των μηχανοποιημένων τεχνικών και βιομηχανικών συστημάτων πράγμα που αντικατοπτρίζει την μοντέρνα αρχιτεκτονική.

Οι εσωτερικοί χώροι στα εργαστήρια της Kahlo και του Rivera ήταν εντυπωσιακά και εξωπραγματικά όντας προσχέδια της μετέπειτα αρχιτεκτονικής του Χουάν Ο'Γκόρμαν. Καθώς και οι δύο ζωγράφοι ο Rivera η Κahlo ήταν συλλέκτες της ντόπιας τέχνης ,γεγονός που δικαιολογεί την ύπαρξη τεράστιων φιγούρων, τοιχογραφιών και έργων τόσο του ιδίου του Rivera όσο και του αρχιτέκτονά μας που δίνουν μια πιο surreal αίσθηση του τόπου. Τέλος ,όπως στο έργο του Le Corbusier το στοιχείο παράθυρο τοίχος εξυπηρετούσε σαν φακός μηχανής για να συλλάβει και να κατηγοροποιήσει το τοπίο , έτσι και εδώ το σύστημα αυτό παρέχει την δυνατότητα να προστεθούν κουρτίνες, δημιουργώντας μια εσωτερική κορνίζα για τους ένοικους αλλά και για τα «καλλιτεχνήματα». Παρατηρείται επομένως ότι, η κουρτίνα είναι τραβηγμένη μέχρι το κάτω μέρος του παραθύρου και το τοπίο έξω που είναι ορατό από το πάνω μέρος του παραθύρου παραθέτεται θαμπά και σχηματικά.

Ο Χουάν Ο'Γκόρμαν αφοσιώθηκε στην ζωγραφική και τις τοιχογραφίες περίπου το διάστημα μεταξύ 1936-1948. Στους πίνακές του αντικατοπτρίζει την δυσαρέσκειά του για τους αρχιτέκτονες και την τάση της εποχής για «αναγωγική» αρχιτεκτονική(σκοπός η λιγότερη κατασκευή με το μέγιστο δυνατό κέρδος) που έρχεται σε αντιπαράθεση με την «λειτουργική» αρχιτεκτονική του ιδεολογία, καθώς επίσης αποτυπώνει την μεξικάνικη βιομηχανική παραγωγή ,που έχει διευρύνει εκ των προτέρων στην αρχιτεκτονική του. Στο έργο του The City of Mexico (1949) ο μέσος εργαζόμενος απεικονίζεται εξευγενισμένος, αλλά ακόμα ανώνυμος και καθολικός στο πλαίσιο της τεχνολογικής βιομηχανίας. Παράλληλα η ποικιλία των συσκευών στο έργο υπαινίσσονται την προ-κολομβιανή και την αποικιακή κουλτούρα της χώρας του. Το πιο σημαντικό έργο του Χουάν Ο'Γκόρμαν ήταν η ζωγραφική της Κεντρικής Βιβλιοθήκης στην πανεπιστημιούπολη του Πανεπιστημίου Autonoma. Το έργο διήρκεσε από το 1949 μέχρι το 1953 και καλύπτει 4.000 τετραγωνικά μέτρα ιστορικές σκηνές. Άλλα σημαντικά έργα του περιλαμβάνουν το Κέντρο Κοινωνικής Ασφάλειας , η Διεθνής Τράπεζα καθώς και πάρκα, θέατρα, μουσεία, ιδιωτικές κατοικίες ,κυρίως του ζωγράφου Ντιέγο Ριβέρα.

**************************************************

Δείτε ολόκληρο το άρθρο στην αγγλική έκδοση. 

Οι δύο δεκαετίες μετά τη Μεξικάνικη Επανάσταση (1910-20) ήταν περίοδος έντονου πειραματισμού στην πολιτική, κοινωνική και πολιτιστική σφαίρα. Ο αρχιτέκτονας Χουάν Ο'Γκόρμαν συνέλαβε τον ριζοσπαστικό φωνκσιοναλισμό ως συντελεστή κοινωνικής και πολιτικής μεταρρύθμισης. Η διπλή κατοικία-εργαστήριο που σχεδίασε για τους ζωγράφους Ντιέγκο Ριμπέρα και Φρίντα Κάλο, στο προάστιο Σαν Άνχελ της Πόλης του Μεξικού (1931-32), προκάλεσε σκάνδαλο στην αστική κοινωνία της εποχής. Ο Ριμπέρα έζησε και εργάστηκε στο λευκό και κόκκινο κύβο του μέχρι το θάνατό του το 1957. Η Κάλο κατοίκησε μόνο κατά διαστήματα το μικρότερο μπλε κύβο του συγκροτήματος, από το 1934 έως το 1939.

 
 
 
Χουάν Ο'Γκόρμαν, Διπλή Κατοικία-Εργαστήριο για τους ζωγράφους Ντιέγκο Ριμπέρα και Φρίντα Κάλο, Σαν Άνχελ, Πόλη του Μεξικού (1931-32). Αποκαταστάθηκε από το σημερινό ιδιοκτήτη του συγκροτήματος, το Εθνικό Ίδρυμα Καλών Τεχνών, υπό την εποπτεία του αρχιτέκτονα Μπίκτωρ Χιμένες (1995-97). Φωτογραφία Στυλιανής Φιλίππου

**********************************************************

Θάνατος

Πέθανε στις 17 Ιανουαρίου του 1982, ως αποτέλεσμα αυτοκτονίας. Οι αρχές πιστεύουν ότι ο καλλιτέχνης μεγάλωσε απελπισμένος καθώς είχε διαγνωστεί ότι πάσχει από μια ασθένεια της καρδιάς που περιόριζε την δυνατότητα ανάπτυξης και συνέχισης του έργου του. Παρόλα αυτά το έργο του αποτελεί ένα κρίσιμο σημείο εκκίνησης της ανάπτυξης της μοντέρνας αρχιτεκτονικής στο Μεξικό καθώς παρήγαγε ένα εξαίρετο σώμα αρχιτεκτονικής και όχι μόνο ποικιλίας. Με αυτόν τον τρόπο άνοιξε την πόρτα σε πολλούς νέους αρχιτέκτονες να τον ακολουθήσουν στο ότι αμφισβήτησε την ορθόδοξη φύση του μοντερνισμού στο Μεξικό.

Παραπομπές

• (Αγγλικά) SNAC. w63b625j. Ανακτήθηκε στις 9  Οκτωβρίου 2017.
•  
• (Γερμανικά) Εγκυκλοπαίδεια Μπρόκχαους. o-gorman-juan.
•  
• Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) BnF authorities. 15061346g.
•  
• «Grove Art Online» (Αγγλικά) Oxford University Press. 12  Νοεμβρίου 1998. T063297.
•  
• Dalibor Brozović, Tomislav Ladan: «Hrvatska enciklopedija» (Κροατικά) Miroslav Krleža Lexicographical Institute. 1999. 44843. ISBN-13 978-953-6036-31-8. ISBN-10 953-6036-31-2.
•  
• www.britannica.com/EBchecked/topic/425883/Juan-OGorman.
•  
• www.mexconnect.com/articles/1243-did-you-know-the-centenary-of-the-birth-of-artist-juan-o-gorman.
•  
• en.presidencia.gob.mx/juan-ogorman-1905-1982/.
•  
• mexicoart.org/2011/07/25/architect-juan-ogorman-1904-1982/.
•  
• kahloandrivera.tripod.com/id24.html.
•  
• universes-in-universe.org/eng/bien/berlin_biennial/2014/photo_tour/museen_dahlem/mario_garcia_torres.
•  
• (Αγγλικά) Museum of Modern Art online collection. 4356. Ανακτήθηκε στις 4  Δεκεμβρίου 2019.
•  
• 80327. Ανακτήθηκε στις 4  Δεκεμβρίου 2019.
•  
• muse.jhu.edu/journals/future_anterior/v006/6.1.mingo.pdf.
•  
• muse.jhu.edu/journals/future_anterior/summary/v006/6.1.mingo.html.
•  

Βιβλιογραφία

• Shadows On A Wall: Juan O’Gorman and the Mural in Patzcuaro , by Hillary Masters (2005)
• Juan O’Gorman by Victor Jimenez (2010)
• Modernity and the Archtitecture of Mexico, by Edward R. Burian